Árbók Hins íslenzka fornleifafélags - 01.01.2007, Blaðsíða 198

túlka sem „blendni í trúnni“ heldur megi sjá þau sem afleiðingu af því
hvernig kristnin „síaðist inn“.
Annað íhugunarefni hlýtur að vera hugmyndin um trúskipti
„neðanfrá og upp“ sem Steinunn setur fram. Þetta er áhugavert því að
það er andstætt módeli því sem notast er við víðast hvar í evrópskum
miðaldarannsóknum, þar sem talið er að ráðandi hástétt hafi verið aflið
á bak við kristnitökuna. Slíkar skýringar útiloka ekki endilega þann
möguleika að hlutar af lægri stigum þjóðfélagsins hafi snemma orðið
kristnir og þannig haft áhrif á atburðarásina. Erfitt er þó að finna sannanir
fyrir slíku og því hefur að nokkru verið horft fram hjá því. En til þess
að Steinunn geti sett fram hugmynd um slíkt módel á Íslandi, þyrfti hún
að leggja fram traustari vitnisburð til stuðnings röksemdafærslu sinni.
Megingallinn á röksemdafærslu Steinunnar er að ekki er gefin nein
skýring á því af hverju efri stig þjóðfélagsins ættu að vera meira eða
minna andsnúin þeim kristindómi sem „síaðist inn“ og hinir lægra settu
eiga að hafa tekið svo auðveldlega við.
Þegar allt kemur til alls hefði verkið unnið á því ef höfundur hefði
stundum verið gagnrýnni á heimildir og haft opnari huga gagnvart
skoðunum annarra fræðimanna. Samt sem áður er ritgerðin áhugaverð,
þar eð hún dregur bæði nýtt og eldra fornleifafræðilegt efni inn í
umræðuna og setur það einnig í stærra samhengi. Einnig er það rétt sem
Steinunn segir sjálf að löngu er kominn tími til að beitt sé nákvæmum
fornleifarannsóknum við athuganir á kristnitökunni á Íslandi og við
hljótum að vonast til að meira verði um slíkt í framtíðinni.
RITDÓMUR 197