Uppeldi og menntun - 01.07.2015, Side 68

Uppeldi og menntun - 01.07.2015, Side 68
UPPELDI OG MENNTUN/ICELANDIC JOURNAL OF EDUCATION 24(2) 201568 ÞVERSTÆÐAN UM LÝÐRÆÐISLEGT SKÓLASTARF getur vissulega veitt nemendum margvísleg tækifæri til að taka þátt í að afla þekk- ingar, móta hana, miðla henni o.s.frv. – þá eru þeim búnir fáir möguleikar á að vera gerendur í siðferðilegum skilningi þess orðs. Vitsmunageta þeirra er að nokkru leyti virkjuð, athafnageta líka, en siðferðileg dómgreind þeirra liggur á milli hluta ef hún er ekki beinlínis afþökkuð. Skóli sem vill teljast lýðræðislegur verður að tengja þetta þrennt saman: vitsmuni, athafnir og siðferði. Lýðræðislegt lærdómssamfélag er samfélag sem er byggt á sið- ferðilegum grunni og hefur þroska og vöxt manneskjunnar sem bæði vitsmunalegrar og siðferðilegrar veru að markmiði. Eða öllu heldur, þetta er samfélag sem snýst um siðferðilegan og vitsmunalegan vöxt þeirra sem samfélagið mynda, hvernig sem þeir annars eru. Þetta er ekki ný hugmynd. Við finnum hana hjá Aristótelesi, en að vísu ekki í mynd sem verður heimfærð beint upp á okkar samtíma (Reeve, 1998). Í nútíma- legum búningi finnum við hana til dæmis hjá John Dewey. Hann lagði áherslu á að skóli sem vildi rísa undir nafni yrði að vera lýðræðislegt samfélag – samfélag vegna þess að þeir sem mynda félagsskapinn, einkum nemendur og kennarar, yrðu að geta sameinast um markmið starfsins. Og þetta samfélag yrði að vera lýðræðislegt í þeim skilningi að það byggðist á vinsamlegri samvinnu í hversdagslegum athöfnum þar sem fólk nálgaðist hvert annað sem einstaklinga sem það gæti lært af. Dewey trúði því að einungis samfélag af þessu tagi byggi yfir þeim eiginleikum sem gerðu börnum og ungmennum kleift að sækja í það þann þroska og vöxt sem réttilega kallaðist menntun (Dewey, 1916). Við finnum þessa hugmynd jafnvel á Íslandi fyrir miðja síðustu öld, í greinum Sigurðar Thorlacius um lýðræði og skóla (Sigurður Thorlacius, 1935). En samt virðist hún næsta fjarlæg enn í dag. VII SKÓLAR OG LÝÐRÆÐI En hvað geta skólar þá gert til að rækja lýðræðislegt hlutverk sitt? Svar mitt við þess- ari spurningu mætti kannski orða svona: Skólarnir geta leitast við að vera lýðræðis- legt lærdómssamfélag og lagt rækt við að gefa öllum fulla vitsmunalega og siðferði- lega hlutdeild í því samfélagi. Þótt skipulag skóla sé ekki sambærilegt við skipulag lýðræðislegs samfélags, þá geta skólarnir eftir sem áður verið lýðræðislegir í þessum skilningi. Þetta er kannski of hástemmt eða loftkennt svar til að vera beinlínis hjálp- legt, ekki síst þegar þess er gætt að sérhver skóli á sér sína eigin sögu, hefðir og menn- ingu og verður að fara sína eigin sérstöku leið að þessu marki. Þótt markmiðið sé í vissum skilningi alls staðar það sama – lærdómssamfélag allra sem í skólanum eru – þá verður því ekki náð með því að skapa sams konar samfélag í öllum skólum. Skólarnir verða að leggja áherslu á rækt tiltekinna gilda, ekki bara siðferðilegra gilda eins og trausts, virðingar, umhyggju og viðurkenningar, heldur einnig vitsmunalegra gilda eins og gagnrýni og forvitni. Lykilatriði í því að skapa lærdómssamfélag er traust og virðing (Anna Kristín Sigurðardóttir, 2013, bls. 46). Sannleikurinn verður líka að fá að vera með sem markmið, því annars hefur kennivald skynseminnar enga fótfestu. Það þykir kannski gamaldags að halda því fram að nám snúist um leit að sannleika,
Side 1
Side 2
Side 3
Side 4
Side 5
Side 6
Side 7
Side 8
Side 9
Side 10
Side 11
Side 12
Side 13
Side 14
Side 15
Side 16
Side 17
Side 18
Side 19
Side 20
Side 21
Side 22
Side 23
Side 24
Side 25
Side 26
Side 27
Side 28
Side 29
Side 30
Side 31
Side 32
Side 33
Side 34
Side 35
Side 36
Side 37
Side 38
Side 39
Side 40
Side 41
Side 42
Side 43
Side 44
Side 45
Side 46
Side 47
Side 48
Side 49
Side 50
Side 51
Side 52
Side 53
Side 54
Side 55
Side 56
Side 57
Side 58
Side 59
Side 60
Side 61
Side 62
Side 63
Side 64
Side 65
Side 66
Side 67
Side 68
Side 69
Side 70
Side 71
Side 72
Side 73
Side 74
Side 75
Side 76
Side 77
Side 78
Side 79
Side 80
Side 81
Side 82
Side 83
Side 84
Side 85
Side 86
Side 87
Side 88
Side 89
Side 90
Side 91
Side 92
Side 93
Side 94
Side 95
Side 96
Side 97
Side 98
Side 99
Side 100
Side 101
Side 102
Side 103
Side 104
Side 105
Side 106
Side 107
Side 108
Side 109
Side 110
Side 111
Side 112
Side 113
Side 114
Side 115
Side 116
Side 117
Side 118
Side 119
Side 120
Side 121
Side 122
Side 123
Side 124
Side 125
Side 126
Side 127
Side 128
Side 129
Side 130
Side 131
Side 132
Side 133
Side 134
Side 135
Side 136
Side 137
Side 138
Side 139
Side 140
Side 141
Side 142
Side 143
Side 144
Side 145
Side 146
Side 147
Side 148
Side 149
Side 150

x

Uppeldi og menntun

Direkte link

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Uppeldi og menntun
https://timarit.is/publication/581

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.