Dagblaðið Vísir - DV - 14.01.2011, Blaðsíða 20

Dagblaðið Vísir - DV - 14.01.2011, Blaðsíða 20
20 | Úttekt 14.–16. janúar 2011 Helgarblað frekar að grípa til eigin ráða en að treysta á réttarkerfið. „Af hverju ætti ég að ganga í gegnum helvíti þegar ég veit hvað það er erfitt að sanna mál mitt? Þegar ég veit að ég mun upplifa höfnun þegar málið nær ekki fram að ganga? Konur vita að sönnunarbyrð- in er erfið. Ég lét berja manninn,“ segir hún. „Ég hitti kvikindið í röð- inni fyrir utan Vegamót. Ég var með strákunum og þeir neyddu hann nið- ur á hnén þar sem hann baðst afsök- unar á því sem hann hafði gert. Síð- an var hann laminn í klessu. Hann átti þetta skilið. Menn sem komast einu sinni upp með nauðgun nauðga pottþétt aftur. Ég treysti mér ekki til þess að kæra mitt mál og þetta var eina færa leiðin í mínum huga. Ég vildi að hann tæki út einhverja refs- ingu fyrir það sem hann gerði mér og ég hef aldrei séð eftir þessu.“ Rekinn úr vinnu Konan komst upp með árásina enda segist hún þess fullviss að hann hafi verið of óttasleginn til þess að leita til lögreglu. „Hann var skíthræddur. Hvað átti hann að gera? Segja að ég hefði látið berja hann eftir naugðun? Ef hann hefði reynt að kæra líkams- árásina til lögreglu hefði ég sagt alla sólarsöguna. Lögreglan hefði örugg- lega skammað mig en mér var þá og er enn alveg sama.“ En það var ekki allt. Vinkona kon- unnar lét einnig reka hann úr starfi. „Vinkona mín vissi hver hann var og hvað hann hafði gert. Hún kom þeim skilaboðum áleiðis til yfirmanna hans og þeir kærðu sig ekki um að hafa nauðgara í vinnu hjá sér. Þannig að hann var látinn fara. Orðið var lát- ið berast.“ Konan hitti manninn aftur fyrir ári, níu árum eftir þetta atvik. „Við hittumst aftur á Vegamótum en hann gat ekki horft á mig. Hann var þá að vinna með manninum mín- um. Nokkrum dögum síðar sagði hann upp. Það er ömurlegt að lifa með þetta á samviskunni. En mað- ur sem brýtur svona gróflega á rétti annarra á ekkert gott skilið.“ Ömurlegt að hafa ekki getað kært Oft eiga konur erfiðara að kæra nauðgun ef þær voru í áfengisdái þegar nauðgunin var framin, seg- ir Eyrún á Neyðarmóttökunni. „Þær muna lítið um atburðinn og eiga jafnvel erfitt með að benda á ger- andann.“ Kolbrúnu var nauðgað aftur þeg- ar hún var 23 ára og kærði ekki held- ur þá. Þá hafði hún verið á fylleríi og orðið talsvert ölvuð. „Þetta var hrottaleg nauðgun en ég barðist ekki á móti. Ég ætlaði ekki að fara að láta lúskra meira á mér. Mér fannst ég algjörlega varnarlaus. Ég vissi ekki hvar ég var, hver hann var eða neitt. Mér fannst ég réttlaus. Mér fannst þetta óþægilegt og ég nennti ekki að standa í þessu. En mér leið ógeðs- lega illa og mér finnst ömurlegt að hafa ekki getað kært hann. Hann átti það svo skilið. Ég vildi að ég hefði getað það. Mér finnst líka óþægilegt að mér hafi verið nauðgað tvisvar, eins og það sé eitthvað að mér.“ Nauðgað aftur En hún er ekki ein um það. Eyrún segir að allstór hópur kvenna hafi leitað til Neyðarmóttöku tvisvar, jafnvel þrisvar og í örfáum tilvikum oftar. „Það er vitað að konur sem hafa áður verið beittar ofbeldi eru útsettari fyrir því að lenda aftur í of- beldi vegna afleiðinga fyrra brots- ins. Þær hafa lélagra sjálfsmat og eru frekar víkjandi í samskiptum. Þeim finnst þær ekki eiga rétt á neinu. Sumar hafa deyft sig með vímuefn- um. Þá eru þær komnar í umhverfi þar sem virðingarleysið fyrir kon- um er algjört. Oftast eru gerendurn- ir mismunandi í hvert skipti en síð- an sjáum við aðrar konur koma á Neyðarmóttöku út af sama geranda. Þannig að það er vitað að sami ger- andinn á fleiri en eitt, tvö og jafnvel þrjú mál. Fyrir sumar konur er það hvatning til að leggja fram kæru í von um að stoppa hann af. Þá hef- ur lögreglan allavega afskipti af við- komandi. En því miður hafa dómar lítinn fælingarmátt fyrir þessa menn sem og niðurfellingar mála og fjöldi sýknudóma. Annað sem hefur aukist síðustu ár eru hótanir. Að konan hafi verra af ef hún leggur fram kæru. Þessar hótanir berast jafnvel eftir atburð- inn í gegnum síma eða netið. Það er jafnvel vitað að maðurinn er þekkt- ur ofbeldismaður sem hefur nauðg- að fleirum og þá óttast konan hefnd- ir.“ Vilja ekki trúa þessu Sigrún segir einnig frá því þeg- ar gerandinn hringdi í hana dag- inn eftir nauðgunina. „Ég vissi ekki hvað honum gekk til. Hann lét eins og ekkert hefði í skorist og þóttist jafnvel hafa verið sofandi þegar ég fór en raunveruleikinn var sá að ég fór frá honum í svo miklu uppnámi að ég gat ekki einu sinni opnað úti- dyrahurðina þannig að hann hjálp- aði mér. Þetta var mjög skrýtið og ég vissi ekki hvernig ég átti að bregð- ast við. Vinkona mín greip inn í og skellti á hann þegar hún áttaði sig á því hvað var í gangi. Eftir á að hyggja held ég að hann hafi verið að reyna að búa til aðra mynd í hausnum á mér af því sem gerðist. Með því að láta eins og allt væri í lagi fékk hann mig til þess að efast um raunveru- leikann.“ Eyrún segir það algengt að kon- ur vilji ekki trúa því sem gerst hafi. „Þetta er líka spurning um traust. Ef vinur þeirra fór yfir mörkin situr eftir spurningin um hlutverk þeirra í þessu öllu saman. Hvort þær hafi sent röng skilaboð frá sér eða hvort það hefði verið hægt að mistúlka þær. Það er mjög erfitt að taka þá ábyrgð að kæra mann sem þær töldu vera vin sinn. Sérstaklega þegar þær óttast að fá alla upp á móti sér og vera jafnvel dæmdar fyrir það, þeg- ar þær eru sjálfar að kenna sér um.“ Í þessu samhengi bendir Guðrún á sænska rannsókn þar sem fram kemur að konum þyki auðveldara að kæra ókunnuga, útlendinga, menn sem standa illa félagslega og þekkta afbrotamenn. „Það sama endur- speglast líka í réttarkerfinu þar sem dæmdir nauðgarar eru ekki dæmi- gerðir nauðgarar. Það eru meiri líkur á því að menn sem standa illa félags- lega og funkera ekki alveg í samfé- laginu fái dóm.“ Yfirlýsing að kæra Friðrik Smári ítrekar þó að það sé mjög mikilvægt að koma lögum yfir þá sem gerist brotlegir. „Þetta eru mjög alvarleg brot og í öllum tilvik- um hvetjum við konur til þess að kæra. En þær verða að fá að gera það upp við sig sjálfar. Sumar vilja koma reynslu sinni á framfæri við okkur án þess að vilja fara lengra með málið. Oft er það vegna þess að þær vilja að eitthvað sé skráð um atvikið og eins til þess að tilkynna gerandann. Og þótt hvert mál sé rannsakað sem einstakt mál hjá lögreglu er litið til sakaferils viðkomandi þegar hann er dæmdur.“ Eyrún segir að fyrir sumar konur sé ákveðin hjálp í því að leggja fram kæru. „Það er ákveðin yfirlýsing sem felst í því að kæra, með því leggur konan ábyrgðina á gerandann. Jafn- vel þótt konan viti að málið muni ekki hafa neinn framgang er allavega búið að koma þessu til skila. En við reynum að styðja konur í hverju sem þær ákveða og hjálpa þeim að taka upplýsta ákvörðun. Sú ákvörðun er oft tekin eftir að konan hefur rætt við réttargæslumann og sálfræðing.“ Missti kjarkinn Kona um þrítugt sem við köllum Aðalheiði segir frá því hvernig slík- ur fundur með réttargæslumanni dró úr henni allan mátt. „Það var ekki fyrr en hann var búinn að ljúka sér af að ég gerði mér grein fyrir því hvað hefði verið að gerast. Siðferð- iskenndin öskraði á mig: „Hann var að nauðga þér!“ Ég fór í sturtu og reyndi að þrífa þessi öskur úr mér, en sama hvað ég reyndi að skrúbba mikið fannst mér ég ennþá upp- full af drullu og ógeði. Ósjálfrátt, án þess að gera mér grein fyrir því, var ég komin á fullt í bullandi afneitun. Það var ekki fyrr en ég komst að því að ég væri ólétt að ég varð að horfast í augu við það sem hafði gerst. Við tóku endalausar andvökunætur, ég mætti ekkert í skólann vikum sam- an. Dagarnir runnu einhvern veginn bara saman við næturnar. Í þrjá daga samfleytt þurfti ég að segja sjálfri mér aftur og aftur hvað hefði gerst til að trúa því.“ Smám saman fann Aðalheiður styrk sinn á ný. „Ég veit ekki hvað gerðist en allt í einu var ég búin að ákveða að ég skyldi segja öllum þeim sem ég treysti og umgekkst mest frá því sem gerst hafði. Eftir á að hyggja var það í rauninni það besta sem ég hef gert fyrir sjálfa mig í sambandi við þetta mál. Flestir sýndu mér skilning og það veitti mér styrk, sum- ir sneru sér þó undan og létu eins og þetta hefði aldrei gerst og það særði mig mikið. En í hvert sinn sem ég sagði einhverjum frá þessu meðtók ég hvað ég var að ganga í gegnum og hætti að líta á þetta sem einhvern fjarlægan, óskýran atburð.“ Hún ákvað að kæra nauðgunina og fór á fund lögfræðings sem starf- aði þá á vegum Neyðarmóttökunn- ar. „Þegar ég loksins mannaði mig upp í að kæra gerandann var mér hálfpartinn ráðlagt að gera það ekki. Lögfræðingurinn sýndi mér fálæti og ég fékk þær upplýsingar að það skipti í rauninni engu máli hvað ég segði í yfirheyrslum, málið yrði fellt niður um leið og hann myndi neita. Hann sagði mér líka að það myndi ekki gera neitt fyrir mig þó að hann hefði verið ákærður fyrir nauðgun áður. Ég skildi ekki og mun aldrei skilja þessi vinnubrögð. Eftir þetta hætti ég við að kæra. Ég sá einfald- lega ekki tilganginn í því lengur og mér fannst það bara bjóða upp á enn meiri niðurlægingu að halda áfram með málið. Ég ákvað þá að vinna með sjálfa mig og reyna að gleyma gerandanum.“ Læknir og lögfræðingur brugðust Kona sem við köllum Ástu bjó með manni sem nauðgaði henni. Þeg- ar henni tókst að loksins að henda manninum út og ætlaði að leita rétt- ar síns og kæra var henni sagt að það hefði ekkert upp á sig. „Fram að því hafði ég ekki kært af því að ég var hrædd við hann. En ég náði að henda honum út, það bara tók tíma. Ég var samt farin að spyrjast fyrir um þetta áður en hann var farinn út. Ég fór til lögfræðings sem sagði að það hefði ekkert upp á sig þar sem ég var ekki með nógu mikla áverka og af því að hann var sambýlismaður minn. Það var ástæðan fyrir því að ég dró þetta endanlega til baka. Þegar á reyndi og ég fór að kanna möguleika mína var mér eindregið ráðlagt gegn því að kæra. Ég talaði líka við lækni og hann sagði mér að það þyrfti alvarlega áverka og þeir væru ekki til staðar og sagði mér jafnframt að ég myndi hljóta meiri skaða af því að kæra en ef ég myndi sleppa því, þar sem ferl- ið væri svo erfitt. Mér finnst þetta mannréttindabrot. Það var brotið á mér inni á mínu eigin heimili en ég hafði ekkert um málið að segja. Þetta var vel meinandi fólk en það tók sér mikið vald í hendurnar þegar það taldi mig ofan af því að kæra. Þeg- ar kona er hrædd gerir hún ekkert nema hún haldi að hún hafi sterkt bakland. En þegar ég fékk þetta við- horf gerði ég minna en ekki neitt. Þetta ýtti undir hræðsluna og sektar- kenndina.“ Langar enn að kæra „Það var ekki fyrr en mörgum árum seinna sem ég var í fyrsta skipti hvött til að kæra. Ég geri mér grein fyrir því að ég hefði líklega aldrei unn- ið þetta mál miðað við sönnunar- byrðina í þessum málum. Hins vegar mun það aldrei breytast ef konum er haldið frá því að kæra. Ég á kannski bara eftir að gera það seinna. Það verður partur af bataferlinu og eins vil ég setja fordæmi, gefa þau skila- boð út í samfélagið að þetta líðist ekki.“ Guðrún viðurkennir að það sé erfitt að hvetja konur til þess að kæra eins og staðan er í dag. „En hver kona verður að gera það upp við sig og við styðjum hana í þeirri ákvörð- un sem hún tekur. Við letjum eng- an til þess að kæra heldur. En það er mikilvægt að réttarkerfið sé þannig úr garði gert að konum sé gert kleift að kæra. Það er ekki þannig í dag. Ég held að það væri konum léttara að kæra ef það væri öruggt að þeim væri sýndur skilningur og virðing á öllum stigum málsins.“ Persónulega vildi Þórdís Elva sjá fleiri kæra. „Eitt af því sem ég tel þarft er að uppfræða fagstéttir, lög- reglu, saksóknara og dómara. Síðast en ekki síst er mikilvægt að þessi mál séu almennt á dagskrá því kynferðis- legt ofbeldi þrífst best í leynd.“ „Lögfræðingurinn sýndi mér fálæti og ég fékk þær upplýs- ingar að það skipti í raun- inni engu máli hvað ég segði í yfirheyrslum, mál- ið yrði fellt niður um leið og hann myndi neita. Guðrún Jónsdóttir Bendir á að for- dómar samfélagsins séu víða, jafnvel á meðal kvenna sem lenda í nauðgun. Það er eitt af því sem gerir þeim erfitt fyrir.
Blaðsíða 1
Blaðsíða 2
Blaðsíða 3
Blaðsíða 4
Blaðsíða 5
Blaðsíða 6
Blaðsíða 7
Blaðsíða 8
Blaðsíða 9
Blaðsíða 10
Blaðsíða 11
Blaðsíða 12
Blaðsíða 13
Blaðsíða 14
Blaðsíða 15
Blaðsíða 16
Blaðsíða 17
Blaðsíða 18
Blaðsíða 19
Blaðsíða 20
Blaðsíða 21
Blaðsíða 22
Blaðsíða 23
Blaðsíða 24
Blaðsíða 25
Blaðsíða 26
Blaðsíða 27
Blaðsíða 28
Blaðsíða 29
Blaðsíða 30
Blaðsíða 31
Blaðsíða 32
Blaðsíða 33
Blaðsíða 34
Blaðsíða 35
Blaðsíða 36
Blaðsíða 37
Blaðsíða 38
Blaðsíða 39
Blaðsíða 40
Blaðsíða 41
Blaðsíða 42
Blaðsíða 43
Blaðsíða 44
Blaðsíða 45
Blaðsíða 46
Blaðsíða 47
Blaðsíða 48
Blaðsíða 49
Blaðsíða 50
Blaðsíða 51
Blaðsíða 52
Blaðsíða 53
Blaðsíða 54
Blaðsíða 55
Blaðsíða 56

x

Dagblaðið Vísir - DV

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Dagblaðið Vísir - DV
https://timarit.is/publication/255

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.