Dagblaðið Vísir - DV - 14.01.2011, Blaðsíða 29

Viðtal | 29Helgarblað 14.–16. janúar 2011
í íslenskri glæpasögu að reyna að hafa
upp á henni, því mig langaði til að hitta
hana og spjalla meira. Loks komst ég
að því að konan var nýlátin en fann þá
einnig út að hún hafði gefið út ævisögu
sína. Ég las hana og nota hitt og þetta
úr henni í bókinni minni en skálda líka
drjúgt. En hér var komið mikið efni,
fjölbreytt og dramatískt líf með klípu af
ævintýraljóma. Við lestur ævisögunnar
rifjaðist það svo upp fyrir mér ég hafði
hitt þessa konu á skemmtistað í Reykja-
vík þegar ég var ungur maður. Þá hafði
hún sagt við mig að ég yrði endilega að
skrifa um hana og koma með henni til
Buenos Aires, það væri borgin. Þetta er
röð af ansi skrýtnum tilviljunum, nema
það sé allt saman fyrirfram ákveðið á
framkvæmdasviði Drottins. En alla-
vega: Ég er að klára bók um áttræða
konu sem liggur fyrir dauðanum, ein í
bílskúr og rifjar upp líf sitt.“
Þurfti að finna konuna í sér
Hallgrímur segist ekki hafa haft tíma
til að hugsa um Rokland. „Ég hef búið
í þessum nýja sagnaheimi frá því vor-
ið 2009 og reynt að hugsa eins og kona
því þetta er kvennabók, kona sem segir
söguna. Þetta var nokkur kúnst, en ég
hef auðvitað haft konur til að lesa yfir
og leiðbeina mér ef ég hef verið kom-
inn á villigötur. Til dæmis um kynlíf
kvenna,“ segir Hallgrímur hugsandi.
„Ég veit auðvitað ekkert hvernig er að
vera kona en höfundurinn í mér þykist
vera með það alveg á tæru. Mér finnst
hún brjálæðislega áhugaverð þessi
kvennabarátta. Við höldum að við lif-
um í fullkomnu þjóðfélagi, kannski
fyrir utan kreppuna, en því fer svo víðs
fjarri. Þeir eru ansi margir karlarnir
sem gleyma alveg kvennaelementinu.
Ég var til dæmis í viðtali við DV um
áramótin um atburði liðins árs. Þeg-
ar blaðið kom út voru viðtöl við fjóra
karlmenn og enga konu. Hvað þýð-
ir þetta? Að konur skipti engu máli og
muni ekkert markvert frá árinu 2010?
Ég fattaði þetta hins vegar ekki sjálf-
ur, heldur þurfti konan mín að benda
mér á þetta: Fjórir kallar og engin kona!
Það segir mér að við karlmenn þurfum
alltaf að vera á vaktinni. Ég dáist mjög
að konum eins og Sóleyju Tómasdótt-
ur og Kollu Halldórs, konum sem hafa
rutt brautina og náð að breyta þjóð-
félaginu, nánast upp á eigin spýtur.
Ástandið er allt öðruvísi nú en árið
2000. Nú hefur vændi verið bannað,
netklám og strippbúllur eru litnar allt
öðrum augum en þá, allir meðvitaðri
um mansal, og það er þessum konum
að þakka. Það er ekki lítið afrek. Stjórn-
málamenn eru þeir sem breyta þjóð-
félögum og þar af leiðandi eru þessar
konur kannski bestu stjórnmálamenn
síðustu tíu ára. Þessir áfangar eru mjög
merkilegir og maður er enn að læra.
Ég þarf reglulega að horfa í eigin barm
og skoða hvar ég stend í karlrembunni
eða hvort ég gæti jafnréttis. Það er dap-
urlega inngróið í menninguna að karl-
ar séu klárari en konur og meira mark
takandi á þeim, og tekur sjálfsagt aldir
að breyta því. En þá er að byrja á ung-
viðinu. Ríkisútvarpið mætti til dæmis
taka Gettu betur í gegn. Þetta er illa rak-
aður táfýluþáttur þar sem karlar hanna
spurningar um karla, fyrir karla, um
enska boltann og allt þetta sem strák-
ar eiga að vita en stelpur geispa yfir.
Sama má segja um Útsvar og borðspil-
in öll. Allt karlaspurningaleikir samdir
af körlum fyrir karla þar sem konur eru
hafðar upp á punt. Þetta eru góð dæmi
um hluti sem hægt er að breyta strax á
morgun.“
Bestur í bekknum með 10++
  Hallgrímur ólst upp í Háaleitishverf-
inu, einn af fjórum systkinum. Tví-
burabræðurna Ása og Gunna þekkja
margir og svo er ein systir, Nína sem
starfar hjá Rauða krossinum og bjó í
Afríku undanfarin ár. Hallgrímur seg-
ist ekki vita hvort sérstakt listagen sé í
fjölskyldunni þó hann sjálfur sé bæði
rithöfundur og myndlistarmaður og
Gunnar leikari.
„Við ólumst upp á dæmigerðu mið-
stéttarheimili, pabbi verkfræðingur og
mamma fóstra. Þau höfðu menntað
sig í Danmörku svo það örlaði á dönsk-
um áhrifum á heimilinu. Ég var teikn-
andi frá tveggja ára aldri, var sendur
í myndlistarskóla og hef trúlega tek-
ið alla kúrsa í myndlist sem buðust á
Reykjavíkursvæðinu. Í menntaskóla
fór ég að efast aðeins um myndlistina
og fannst ég ætti að verða verkfræðing-
ur eins og pabbi. Svo var stærðfræðin
bara svo ólýsanlega leiðinleg. Ég sá að
ég myndi sinna myndlistinni eftir allt
saman og vissi reyndar að ég myndi
skrifa líka, en var ekki alveg tilbúinn í
það.“ 
Hallgrímur segir að æskan hafi liðið
við boltaleiki og skemmtilegheit, hann
hafi reyndar verið sendur í sveit sex
sumur, meðal annars þrisvar í Skaga-
fjörð á sveitabæ sem var þó nokkurs
konar strákabúðir.
„Það var á Brekku í Seyluhreppi.
Það kom til að við gengum í verkin,
átta ára gamlir, en vorum þá stundum
eitthvað að kvarta, og fórum í verkfall,
gengum um túnin með hrífur á lofti og
snerum tindum til himins, heimtuð-
um rigningu,“ segir Hallgrímur hlæj-
andi um kröfugöngur bernskunnar.
„Í bænum gekk allt út á handbolta
og fótbolta, ég hljóp eins og Geir Hall-
steinsson í fjögur ár. Hann var mesti
snillingur sem ég hafði augum litið,
handboltamaður úr Hafnarfirði, faðir
Loga.“
Hallgrímur þvertekur fyrir að hafa
farið í móann þar sem Framvöllurinn
er núna til að reykja njóla, en segist að
sjálfsögðu vera Framari.
Við Hallgrímur eigum það sameig-
inlegt að vera alin upp í Háaleitishverf-
inu og hafa verið í Álftamýrarskóla hjá
kennara sem er báðum minnisstæður.
Umræddur kennari er Jónína Þor-
finnsdóttir, sem nú er látin, móð-
ir Ómars Ragnarssonar. Jónína hafði
mikinn metnað fyrir hönd sinna nem-
enda og kenndi alltaf besta bekknum.
„Ég var í M-bekknum, en þú?“ spyr
Hallgrímur.
„K-bekkurinn var bestur þegar ég
var hjá Jónínu.“
„Þetta var nokkuð sérstakt. Maður
var alltaf með 9.58 í aðaleinkunn og ef
maður fór niður í 9.57 var það stóráfall.
Ég svaf þá ekki vegna samviskubits yfir
að valda Jónínu vonbrigðum, þannig
að pressan var mikil strax frá fyrsta
degi,“ segir Hallgrímur, sannfærður
um að þetta verði ekki toppað. Hann
er kannski smá spældur þegar ég segi
honum að ég hafi líka verið best í besta
bekk og við rifjum upp þegar Jónína
fór fram á að við lærðum umfram það
sem stóð í skólabókunum til að fá 10+,
10++ og jafnvel 10+++.
„Jónína hafði gríðarleg áhrif á mig
og hún er enn einhvers staðar í und-
irmeðvitundinni með kennaraprikið,“
segir Hallgrímur. „Hún var strangur
kennari af gamla skólanum. Við byrj-
uðum hvern dag á Faðirvorinu, lærð-
um allt utanað, fórum með ljóð, stóð-
um í beinni röð og lærðum að skrifa
fallega. Það fóru hins vegar ekki allir
vel út úr Jónínu. Hún átti það til að setja
fólk út í horn þaðan sem það komst
aldrei. Svo átti hún náttúrulega þenn-
an merkilega son, Ómar Ragnarsson.
Kannski var hann viðmiðið, því hann
gat teiknað Ísland með öllum fjörðun-
um utanað þegar hann var tólf ára. Ég
var í miklu uppáhaldi hjá Jónínu,“ segir
Hallgrímur og ég get ekki toppað það,
né heldur tvíburarnir, bræður Hall-
gríms, sem voru hjá Jónínu – en ekki
í uppáhaldi. „En það var líka erfitt að
vera í uppáhaldi, því fylgdi samvisku-
bit gagnvart þeim sem ekki voru það.
En hún ól upp í mér sjálfstraust, maður
var vanur því að vera „bestur í bekkn-
um“. Á lokaprófinu gerði ég samt upp-
reisn og gerði viljandi vitleysu í landa-
fræðinni, bara til að verða ekki efstur
yfir skólann og vera stimplaður „gáfni“
það sem eftir var. Ég man eftir augna-
ráðinu sem hún gaf mér og veit að hún
hefur enn ekki fyrirgefið mér.“
Byrjaði skriftirnar fárveikur í óráði
Hallgrímur fór ekkert að skrifa fyrr en
í menntaskóla. „Ég var einhvern tíma
mjög veikur heima í nokkra daga og
skrifaði í hálfgerðu óráði pistil um
skólalífið. Þetta var eins og að falla í
trans, hálftrúarleg upplifun. Fram að
því vissi ég ekki að þetta væri til í mér.
Svo skrifaði ég minningargrein þeg-
ar afi dó, það fyrsta sem ég birti eft-
ir mig, og fékk mikið hrós fyrir. Ég fór
því að trúa því að ég gæti hugsanlega
skrifað og fór svo að skrifa pistla í blöð.
Þeir vöktu lukku og fólk hvatti mig til
að skrifa skáldsögu. Ég var ekki tilbú-
inn í það, hafði einfaldlega ekki nægan
þroska, en kýldi samt á það. Ég píndi
mig til að skrifa skáldsögu og „Hella“
kom út árið 1990. Hún fékk engar
megaviðtökur en ég lærði samt mikið
á þessari frumraun og fann svo mína
rödd í annarri skáldsögunni minni,
Þetta er allt að koma.“
Hallgrímur segir myndlistarmann-
inn og rithöfundinn ekki togast á í sér.
„Myndlistarmaðurinn hefur orðið
rækilega undir á síðustu árum og hef-
ur orðið að játa sig sigraðan, í bili að
minnsta kosti. Hann hefur eiginlega
verið rúmfastur síðustu árin. En þegar
maður er að skrifa stóra skáldsögu fer
allur manns tími í það. Svo hef ég verið
að eignast börn á síðustu árum og það
tekur líka mikinn tíma. Ég reyni þó að
halda myndlistarmanninum á lífi með
lágmarks lyfjagjöf og næringu í æð.“
Gott að vera marktækur, en
frægðin ekki mikilvæg
Hallgrímur er í sambúð með Þorgerði
Öglu Magnúsdóttur, framkvæmda-
stjóra bókmenntasjóðs. Þau eiga ekki
börn saman, en Hallgrímur á þrjú
börn og tvö þeirra eru hjá þeim aðra
hverja viku. Elsta dóttir Hallgríms,
Hallgerður, er gift og við nám í Glas-
gow, Kári Daníel er sjö ára og Margrét
María fimm ára. „Allt saman gríðar-
lega fyndið fólk sem gefur mér mikið.“
Hallgrímur segist njóta þess í botn
að vera með börnunum. „Þau eru á svo
skemmtilegum aldri, orð(ó)heppin og
heimspekileg. Þegar við erum með
krakkana reyni ég að gera sem minnst
annað en það. Eftirskilnaðarlífið er
ekki sem verst að þessu leytinu, maður
hlakkar alltaf svo mikið til að fá börnin
að tíminn með þeim verður enn ljúf-
fengari fyrir vikið.“
Hallgrímur er vel þekktur í íslensku
samfélagi en segir aðspurður að það
setji enga pressu á sig.
„Ég reyni að vera ekki mjög með-
vitaður um þetta frægðarelement því
þá verður maður svo leiðinlegur. Ég
gleymi mér stundum og set jafnvel
eitthvað inn á feisbók, sem væri best
geymt í þrengri hópi. En maður má víst
ekki taka sig of hátíðlega.
Maður á þó að gleðjast yfir því að
einhver vilji lesa mann, og „frægðin“
getur hjálpað í því tilliti. Svo er til þessi
sveitta íslenska „celeb“-frægð sem
ég hef ekki áhuga á. Þar sem menn
búa barnlausir í barheimi, sötra stera,
hnykla varir og bryðja silíkon.“
En eru engar kjaftasögur í gangi um
þig?
„Ég    heyri engar. Hefur þú heyrt
eitthvað,“ spyr hann kankvís.
Nei, ekki nema að þú nytir mikillar
kvenhylli. Er eitthvað til í því?
„Jú, ég nýt gífurlegrar kvenhylli
heima við. Konan mín og dætur eru
snarvitlausar í mig. Af því maður er svo
frægur, skiluru.“
Oft grimmur í málflutningi
Hann segist ekki vera sá harði nagli
sem margir telji hann vera þó oft sé
hann beittur í sínum málflutningi.
„Ég held ég sé mjög viðkvæmur að
mörgu leyti þó ég gefi stundum aðra
ímynd af mér út á við. Ég þarf til dæm-
is alltaf að passa að mér verði ekki kalt,
vera með hatt og húfu og svona. Ég get
verið grimmur í fjölmiðlum en ekki
prívat, nema eitthvað sérstakt komi til.
Í fjölmiðlum er maður á einhvers kon-
ar leikvangi og þar gilda aðrar reglur,
sem mér finnst að menn eigi ekki að
taka með sér út af vellinum.
Ég get sagt þér góða sögu sem
dæmi. Einhvern tíma skrifaði ég grein
um þá í samfélaginu sem mættu nú
hugsa sinn gang og þar á meðal var
lögreglustjórinn í Reykjavík, Stefán Ei-
ríksson. Hann hafði þá nýlega misst
einn aðalkrimmann, sjálfan Annþór,
út um gluggann. Greinin átti eitthvað
að herða á móralnum í samfélaginu.
Mánuði síðar leiðir tíminn okkur
saman framan við fótboltaskjá á veit-
ingastaðnum Brekku í Hrísey. Ég á hús
í eyjunni og hann hafði þá nýlega keypt
æskuheimili móður sinnar ásamt fleir-
um. Ég var nú ögn stressaður að hitta
þarna sjálfan lögreglustjórann og beið
eftir gusu, en í staðinn bauð hann mér
upp á bjór og síðan heim til sín í mat
á eftir. Hann minntist aldrei á greinina
og með okkur tókust góð kynni. Stef-
án er einhver sá besti og mest alhliða
maður sem ég hef kynnst á lífsleiðinni.
Það hefur hins vegar komið fyrir að
fólk hafi drullað yfir mig og gagnrýnt
bækurnar mínar mjög harkalega. Þar
er alltaf erfiður pakki og maður verður
brjálaður í korter, en svo hefur maður
sig upp yfir það.“
Hefur ekki gefið upp vonina um
íslenskt samfélag
Skáldsagan Rokland er skrifuð árið
2005 þegar uppsveiflan var í
algleymingi á Íslandi.
Sástu í gegnum þetta, Hallgrímur?
„Nei, ekki til að byrja með, en Böddi
gerði það hins vegar. Bókin veit yfirleitt
betur og meira en höfundurinn. Ég
hafði trú á þessum bissnessgaurum til
að byrja með og fannst þeir koma með
eitthvað nýtt inn í samfélagið, sem var
einmitt frekar staðnað. Þeir röskuðu ró
þeirra afla sem öllu höfðu ráðið allt-
of lengi, komu með einhvers konar
spenning inn og maður hreifst með.
Svo fara þeir yfir strikið, tapa sjálfum
sér og öllu okkar í leiðinni. Og þegar
hrunið verður opinberast hversu langt
þeir voru leiddir, hversu sjúkt ástand-
ið var orðið. En við gerðum okkur ekki
grein fyrir því, ja, nema kannski Böddi.
Böðvar H. Steingrímsson í Rok-
landi er karakter sem kviknaði árið
2000 þegar ég var að skrifa Höfund Ís-
lands. Ég meira að segja notaði nafnið
hans í  þeirri sögu, gerði hann að rak-
ara á Siglufirði, en vissi að hann yrði
seinna allt önnur persóna.
Í Höfundi Íslands var hann barna-
kall, átti tíu börn, en þegar hann varð
Böddi í Roklandi varð hann reiði
bloggarinn á landsbyggðinni. Hann
var í raun á móti öllu þjóðfélaginu.
Hann er maður andans í ríki efnis-
hyggjunnar. Ég var rosalega glaður
með þennan karakter, því þarna gat
ég látið gamminn geisa, og ráðist á allt
og alla, allt í nafni þessa manns. Yfir-
leitt kvikna karakterar ómeðvitað hjá
manni en ætli Böddi hafi ekki einmitt
verið nauðsynlegur þarna í góðæris-
brjálæðinu miðju, maður sem sigldi
gegn öllum þeim mikla straumi. Böddi
vildi vekja Íslendinga og beindi spjót-
um sínum að okkur sjálfum, hverju og
einu, en ekki beint stjórnmálamönn-
um. Honum fannst  við vera að sóa
lífi okkar í einnota poppmúsík, lélegt
sjónvarp og ómerkilega skyndibita.
Hann er auðvitað mjög fyndinn vegna
þess hversu reiður og brjálaður hann
er. Hann er líka maður sem kann ekki
að gera málamiðlanir, kann ekki að
umgangast annað fólk. Hann er læstur
inni í sjálfum sér, sem gerir hann svo
tragískan um leið.“
Þetta eru skrítnir tímar en geta
orðið okkur til góðs
Vaknaði þjóðin við hrunið,
Hallgrímur?
„Já, heldur betur. Allt í einu er Ís-
land einn öskurkór og Böddi hefur
eignast þúsund bandamenn á blogg-
síðum og nafnlausum eyjukomment-
um. Allir brjálaðir en samt ekki jafn
hugaðir og Böddi, eru kjúklingar inni
við beinið og fela sig í nafnleyndinni.
Ég bind vonir við stjórnlagaþingið og
dáist að mörgu sem ríkisstjórnin hef-
ur gert. Efast um að við höfum séð
duglegri ríkisstjórnir. Og ástandið er
á uppleið. Það eru samt enn einhverj-
ir sem halda að enn sé 2007, og halda
áfram í þessum gourmet-gangi, bús-
áhaldabrjálæði og vínstressi, þjótandi
um á svörtum Range Roverum. Mað-
ur sér nú samt í augum þessa fólks á
rauðu ljósi að það skammast sín núna
fyrir bílinn, öfugt við það sem áður var.
Ég trúi því að gömlu gildin hafi betur
og fólk fari að rækta garðinn sinn, taki
örlítið mark á Bödda og boðskap hans:
Of mikil velsæld skapar vesæld. Það er
líka mikil gróska í öllum listgreinum og
margt jákvætt í gangi. Ég er þokkalega
bjartsýnn á framtíð lands og þjóðar.“
Hallgrímur á hús í Hrísey sem er
hans draumastaður.
„Ég bý þarna á yndislegum stað
við sjóinn, í húsi á þremur hæðum,
30 fermetrar hver hæð. Þetta er stein-
hús frá 1932, svona „upplyftingarhús“.
Mér finnst hús í dag svo leiðinleg, á
einni hæð með bílskúrsþaki og fólk sér
bara í rassinn á næsta runna. Á meðan
gömlu húsin lyfta manni upp svo sér
út yfir sjó og land,“ segir Hallgrímur og
verður gríðarlega upphafinn í framan.
„Þetta er æðislegasti staður í heimi.
Eini gallinn við húsið er að maður þarf
að fara tvær hæðir niður á salerni, en
hver setur það fyrir sig þegar hægt er
að opna glugga og sofna við sjávarnið-
inn. Það er best í heimi.“
Hvað er svo næst?
„Að ljúka við þessa bók, fara í frí
með fjölskyldunni og svo bókamessan
í Frankfurt. Þorrablót? Nei, ekki í ár, ég
fór á þorrablót í Hrísey í fyrra, með lög-
reglustjórahjónunum einmitt, en geri
eitthvað annað þjóðlegt í ár. Hvað?
Kannski maður lesi loksins Dalalíf,“
segir listamaðurinn brosandi.
edda@dv.is
„Þetta var nokkur
kúnst, en ég hef
auðvitað haft konur til að
lesa yfir og leiðbeina mér
ef ég hef verið kominn á
villigötur. Til dæmis um
kynlíf kvenna.
Breyttur maður
Hallgrímur kom
nýr maður út af
forsýningu Roklands.
mynd siGtryGGur ari