Dagblaðið Vísir - DV - 24.06.2011, Blaðsíða 30

Í annað skipti eftir bankahrunið 2008 tjáði Lýður Guðmundsson, fyrrverandi stjórnarformaður og
eigandi almenningshlutafélagsins Ex-
ista, sig eftirminnilega á þriðjudag-
inn. Í fyrra skiptið hélt Lýður harðorða
ræðu á aðalfundi Exista í maí 2009.
Inntakið í ræðunni var að íslenska
hrunið væri fyrst og fremst afleiðing
af alþjóðlegu fjármálakreppunni 2008.
Í seinna skiptið skrifaði Lýður grein
í Fréttablaðið þar sem hann gagn-
rýndi sérstakan saksóknara efnahags-
hrunsins fyrir rannsókn embættisins á
tryggingafélaginu VÍS og móðurfélagi
þess Exista.
Rétt eins og í fyrri skrifum sín-
um neitar Lýður að horfast í augu við
staðreyndir um þau fjölmörgu brot
sem voru framin í íslensku viðskipta-
lífi á árunum fyrir hrunið og reynir að
stilla aðgerðum sérstaks saksóknara
upp eins og þær séu byggðar á vondri
trú. Í greininni minnist Lýður á þann
fjölda mála, 70 talsins, sem FME hefur
sent til sérstaks saksóknara frá banka-
hruninu árið 2008 og segir svo: „Marg-
ir hrapa sjálfsagt að þeirri ályktun að
þetta sé til merkis um að hér hafi ver-
ið rekið fjármálakerfi sem byggðist al-
mennt á óheiðarlegu fólki sem skirrð-
ist ekki við að ganga á svig við lög.“
Lýður hefur greinilega ekki kynnt
sér mjög vel þau mál sem vitað er að til
rannsóknar eru, meðal annars rann-
sókn sérstaks saksóknara á meintri
markaðsmisnotkun Kaupþings og
Glitnis í Al-Thani og Stím-málinu.
Staðreyndirnar í þeim málum benda
til að stórfelld og úthugsuð lögbrot
hafi átt sér stað með hlutabréf í bönk-
unum. Og þetta eru bara tvö dæmi um
mál þar sem lögbrotin nánast blasa
við, líkt og þau gerðu í málum Bald-
urs Guðlaugssonar og Exeter Holdings
sem sérstakur saksóknari hefur ákært
í. Svo eru það öll hin málin sem lenda
á borði FME og sérstaks saksóknara
þar sem erfiðara gæti reynst að sanna
lögbrot en siðleysið, bíræfnin, græðgin
og óheiðarleikinn liggja fyrir.
Lýður lætur hjá leggjast í grein sinni
að nefna helstu atriðin sem sérstakur
saksóknari er að rannsaka í starfsemi
VÍS. Meðal annars sex milljarða króna
lánveitingu frá tryggingafélaginu til
Exista árið 2008 og lán til tengdra að-
ila eins og Sigurðar Einarssonar, fyrr-
verandi stjórnarformanns Kaupþings,
eftir efnahagshrunið 2008.
Þar að auki nefnir Lýður auð-
vitað ekki heldur að þessi Exista-
rassía sérstaks saksóknara er ekki
sú fyrsta eftir bankahrunið. Í janúar
2010 framkvæmdi sérstakur saksókn-
ari húsleitir í höfuðstöðvum Exista
vegna rannsóknar embættisins á nið-
urfellingu félagsins á persónulegum
ábyrgðum lykilstarfsmanna félagsins
eftir bankahrunið 2008. Starfsmenn-
irnir höfðu fengið lán upp á sam-
tals 1.200 milljónir króna til að kaupa
hlutabréf í Exista.
Annað dæmi um óheiðarleg við-
skipti innan Exista-samstæðunnar
er hvernig tugum starfsmanna VÍS
var stillt upp við vegg af Exista á vor-
mánuðum 2009 og þeim gert að selja
skúffufélagi þeirra Lýðs og Ágústar
bróður hans hlutabréf sín í Exista fyr-
ir málamyndaverð. Þá ber að nefna
hvernig Lýður og Ágúst létu Exista
selja öðru skúffufélagi í þeirra eigu 40
prósent hlut félagsins í matvælafyrir-
tækinu Bakkavör með 8,4 milljarða
króna seljendaláni frá Existu einum
degi fyrir yfirtöku FME á Kaupþingi í
byrjun október 2008. Þeim viðskiptum
lýsti starfsmaður eins kröfuhafa Exista
sem „þjófnaði um hábjartan dag“.
Ein helsta ástæða þess að íslenska
efnahagskerfið fór sérstaklega illa út
úr hruninu á alþjóðlegum fjármála-
mörkuðum haustið 2008 voru einmitt
slík viðskipti kaupsýslumanna eins
og Lýðs. Þeir létu lána sér óhóflega úr
hirslum íslenskra fjármálafyrirtækja í
krafti eignarhalds síns á þeim og hugs-
uðu eingöngu um eigin arðsemi. Ís-
lenska efnahagshrunið var hrun Lýðs
og manna af hans sauðahúsi og fyrir
það þurfa þeir eðlilega að borga, hvort
svo sem það verður með ákærum eða
fordæmingu frá almenningi. Óheiðar-
leiki og græðgi Lýðs var því einmitt ein
af ástæðum hrunsins þótt hann vilji
ekki viðurkenna það. Lýður þarf að líta
sér nær.
Eitt sinn bjuggu bræður tveir á Raufarhöfn eða Langanesi, ja, eða bara á einhverju krumma-
skuði fyrir norðan, austan, sunnan
eða vestan. En allavega var annar
bróðirinn kjötiðnaðarmaður en hinn
var kaupmaður. Sá sem kjötiðnað-
inn stundaði keypti kjöt hjá slátrara.
Hann úrbeinaði, saltaði, reykti og
útbjó kjötið á ýmsa vegu. En sjálfur át
hann þó einungis óverkað kjöt. Hann
sagði víst eitt sinn eitthvað á þessa
leið: – Ég vil helst éta þetta beint af
skepnunni – milliliðalaust.
(Ég verð eiginlega að geta þess,
áður en lengra er haldið, að þeir
bræður höfðu yfir afar óvefengjan-
legri fávísi að ráða, svo yfirgripsmik-
il var fáviska þeirra að það þótti í frá-
sögur færandi ef þeir hugsuðu heila
hugsun.)
Það var eitt haustið að kjötiðn-
aðarmaðurinn ákvað að sjóða kæfu
úr frystu kjöti og slatta af ýmiskon-
ar úrgangi sem honum áskotnaðist
fyrir lítið. Með fínu kryddi og mikilli
heppni tókst honum að malla kæfu
sem smakkaðist betur en allt ann-
að sem þeir bræður höfðu bragð-
að. Nema hvað. Haldið þið að kjöt-
iðnaðarmaðurinn hafi ekki étið yfir
sig og eftir næturlangan nábít fékk
hann svo hjartastopp sem dró hann
til dauða. Eftir dauðsfallið, sat kaup-
maðurinn uppi með nokkur hundr-
uð kíló af dýrindis kæfu. Og þar
eð hann vissi að kæfan var hreint
hnossgæti og vegna þess að hann
vildi minnast bróður síns sem snill-
ings, vildi hann ekki fyrir nokkurn
mun selja kæfuna. Ástæðan var ein-
föld: Enginn bauð nógu mikið fyrir
þetta lostæti.
Menn fengu að smakka, sag-
an af kæfunni fór um landið þvert
og endilangt og hún var sögð hafa
lækningarmátt; í henni var trúar-
styrkur og hún var sögð auka fólki
kærleika og kynhvöt. Menn töluðu
um „kærleikskæfuna“. Fólk bauð
háar fúlgur fyrir nokkur grömm af
kærleikskæfu, en kaupmaðurinn sat
á sínu og vildi ekki selja. Mánuðir
liðu, aðeins var farið að slá í bless-
aða kæfuna, hún var sett í frysti og í
framhaldi af því varð geymslukostn-
aður umtalsverður. En kaupmaður-
inn seldi ekki gramm. Minningin
um bróðurinn leyfði honum ekki að
slá af kröfunum. Kæfan var of góð
fyrir lýðinn.
Nokkrum árum síðar dó kaup-
maðurinn og í framhaldi af því
dauðsfalli var kasúldinni og nánast
kæstri kæfunni fargað.
Þessi saga kennir mér, að betra er
að fagna sigri fyrir leik en tapi að leik
loknum.
Íslensk sál það elskar mest
ef engar stjörnur hrapa,
sigur þráir fólkið flest
en fæstir vilja tapa.
30 | Umræða 24.–26. júní 2011 Helgarblað
Óheiðarleiki Lýðs
Leiðari Ingi F. Vilhjálmsson fréttastjóri skrifar
Íslenskir sigurvegarar
Skáldið skrifar
Kristján
Hreinsson
„Fólk bauð háar
fúlgur fyrir nokkur
grömm af kærleikskæfu,
en kaupmaðurinn sat á
sínu og vildi ekki selja.
Jón stóri fagnar
18 ára afmæli
n Rukkarinn Jón H. Hallgrímz, jafnan
kallaður Jón stóri, fagnaði 18 ára
afmæli á dögunum. Jón, sem sjálfur
er á fertugsaldri,
tilkynnti með
pompi og prakt
á Facebook að
hann væri form-
lega í sambandi
með kærustu
sinni. „And for
real now and
shes 18 og lög-
leg ;) fuck that,“ skrifaði hann á síðu
sína. Fjörutíu fylgjendur hans lýstu
velþóknun sinni með því að ýta á
„like“ við ummælin og lét hann þá
nánari kynlífslýsingar fylgja með.
Niðrandi ummæli hans um kynlíf og
konur eru fagaðilum og foreldrum
áhyggjuefni, ekki síst vegna hóps
áhrifagjarnra fylgismanna hans í
samtökunum Semper Fi.
Ljóð Sigrúnar Pálínu
n Lítið hefur heyrst í prestum eftir
útgáfu skýrslu sannleiksnefndar um
viðbrögð kirkjunnar við kynferðis-
brotum Ólafs
Skúlasonar bisk-
ups. Þetta hefur
orðið Sigrúnu Pál­
ínu Ingvarsdóttur
og öðrum fórnar-
lömbum biskups
mikil vonbrigði.
Sigrún Pálína
hefur fengið útrás
með ljóðaskrifum: „Þögnin er köld
og kæfandi. Þögnin er löng, þung og
þrúgandi. Þögnin læðist og er allt um
kring, angistin eykst og fer rísandi.
Sorg mín er yfirgnæfandi. Þögnin er
þegjandi en sigrihrósandi. Hvar eru
raddirnar sem hrópa hátt? Það er ekki
nóg að læðast og hvísla hljótt. Þögnin
er svo meiðandi, hvar ertu sálusorg-
ari. Ég spyr hvað er svona ljótt?“
Karl úti á túni
n Í síðasta helgarblaði DV var við-
tal við Karl Sigurbjörnsson biskup
þar sem hann kannaðist hvorki við
frásögn Sigrúnar Pálínu Ingvarsdóttur
og eiginmanns hennar af atvikinu
í Hallgrímskirkju, né frásögn Guð­
rúnar Ebbu Ólafsdóttur af fundi þeirra
tveggja. Kannaðist hann ekki heldur
við frásögn skjalavarðar Biskups-
stofu sem lýsti því fyrir rannsóknar-
nefndinni hvernig bréf Guðrúnar
Ebbu lenti í höndunum á Karli og
fannst einu og hálfu ári síðar í skúffu
skrifstofustjórans. Skemmst er að
minnast þess þegar Karl kannaðist
ekki heldur við bréf organistans, sem
fannst síðar á Biskupsstofu eftir að
DV birti það. Það er því orðið ansi
margt sem Karl kannast ekki við.
Kaþólskir vítisenglar
n Guðrún Ögmundsdóttir, formaður
fagráðs innanríkisráðuneytisins um
kynferðisofbeldi í trúfélögum, hefur
sagt að skoða beri trúverðugleika
ásakana á hendur starfsmanna kaþ-
ólsku kirkjunnar í ljósi brotasögu
hennar í öðrum löndum. Þar með
er kaþólska kirkjan komin í flokk
með alþjóðlegu bifhjólasamtökun-
um Hell‘s Angels, eða vítisenglun-
um, sem liggja fyrir fram undir grun
yfirvalda um glæpastarfsemi.
Sandkorn
tryggvagötu 11, 101 rEykjavík
Útgáfufélag: Dv ehf.
Stjórnarformaður:
Lilja Skaftadóttir
Ritstjórar:
jón trausti reynisson, jontrausti@dv.is
og reynir traustason, rt@dv.is
Fréttastjóri:
Ingi Freyr vilhjálmsson, ingi@dv.is
Ritstjórnarfulltrúi:
jóhann Hauksson, johann@dv.is
Umsjón helgarblaðs:
Ingibjörg Dögg kjartansdóttir, ingibjorg@dv.is
Umsjón innblaðs:
Ásgeir jónsson, asgeir@dv.is
DV á netinu: dv.is
Aðalnúmer: 512 7000, Ritstjórn: 512 7010,
Áskriftarsími: 512 7080, Auglýsingar: 512 7050.
Smáauglýsingar: 512 7004.
Umbrot: Dv. Prentvinnsla: Landsprent. Dreifing: Árvakur.
DV áskilur sér rétt til að birta aðsent efni blaðsins
á stafrænu formi og í gagnabönkum án endurgjalds.
Öll viðtöl blaðsins eru hljóðrituð.
t vær nýútkomnar skýrslur hafa orðið tilefni stórra yfirlýs-inga um að þær séu „dauða-
dómur“ yfir áformuðum breyting-
um á fiskveiðistjórnarkerfinu, því
beri að „rífa frumvarpið“, „kasta
því út í hafsauga“ og „ byrja upp á
nýtt“ svo vitnað sé til nokkurra dig-
urmæla. Við nánari lestur á skýrsl-
unum kemur þó í ljós að þær hafa
verið oftúlkaðar á einn veg. Báðar
viðurkenna þær þá röskun og órétt-
læti sem hlotist hefur af kvótakerf-
inu, þó að fáar leiðir séu boðnar
fram til þess að leiðrétta það. Báðar
taka undir það að hækka megi auð-
lindagjald verulega á útgerðina án
þess að raska högum greinarinnar,
svo dæmi sé tekið.
Í dag fjalla ég um skýrslu OECD
um þróun efnahagsmála á Íslandi
– í næsta blaði fer ég ofan í saum-
ana á úttekt fimm hagfræðinga á
efnahagslegum áhrifum kvótafrum-
varps Jóns Bjarnasonar.
Skattur á auðlindarentu
Það sem fyrst vekur athygli í skýrslu
OECD er sú skoðun að skattur á
auðlindarentu sé ákjósanleg leið
til þess að þjóðin njóti arðs af fisk-
veiðiauðlind sinni. Þar með skapist
svigrúm til þess að létta af annars
konar skattbyrði og auka þar með
afkastagetu efnahagslífsins án þess
að íþyngja greininni sjálfri:
„From the point of view of
economic efficiency, a resource
rent tax is in principle the best tax
as it does not distort economic
decisions and hence has no excess
burden (i.e. no cost beyond the
amount of money raised)“ (bls. 30).
Þessari niðurstöðu – sem stang-
ast algjörlega á við hina taumlausu
og einsýnu arðsemiskröfu forsvars-
manna gjafakvótakerfisins – hef-
ur lítill gaumur verið gefinn í um-
ræðunni. Meira hefur verið gert
úr því sem túlka mætti sem gæða-
stimpil á núverandi kvótakerfi, en
er við nánari skoðun ofmat.
Sjálfbærar veiðar?
Niðurstöður OECD-skýrslunnar um
gildi núverandi kvótakerfis hafa ver-
ið túlkaðar mjög þröngt. Kannski
ekki að furða, því margt sem full-
yrt er í skýrslunni er ofsagt. Skýr-
asta dæmið um það er sú alhæfing
að Íslendingar hafi náð góðum ár-
angri við sjálfbæra nýtingu sinna
fiskistofna. Vert er að benda á að
þessi umræddi árangur er enn ekki
kominn í ljós, þó að vissulega standi
vonir til hans. Staðreynd er engu að
síður að heildarafli á Íslandsmiðum
hefur sáralítið aukist í tíð núverandi
kvótakerfis og hefur raunar farið
stöðugt minnkandi í verðmætustu
tegundinni, þorskinum. Á síðasta ári
var heildarþorskafli okkar um 160
þúsund tonn samanborið við um
300 þúsund tonn fyrir tuttugu árum.
Kvótakerfi eða kvótakerfið?
Stefna okkar Íslendinga er engu að
síður sú að fiskveiðar við Ísland séu
sjálfbær og arðbær útvegur. Sérfræð-
ingar OECD taka undir þá stefnu. Þeir
leggja áherslu á mikilvægi ábyrgrar
ákvörðunar um leyfilegt aflamagn frá
ári til árs og hnykkja á mikilvægi þess
að í kerfinu sé hvati til góðrar um-
gengni við auðlindina. Á þessu hefur
orðið verulegur misbrestur í núver-
andi kerfi ef marka má frásagnir sjó-
manna af hráefnissóun á hafi úti.
Það er því ekki nóg að hafa ein-
hvers konar kvótakerfi. Sé skýrslan
lesin má sjá að meiru skiptir hvern-
ig kerfið er hannað og hvernig því
er beitt, það er að vel sé staðið að
ákvörðun heildarafla og útdeilingu
aflaheimilda til útgerðanna frá ári til
árs (sjá 4. kafla).
Með öðrum orðum: Ábyrg veiði-
ráðgjöf og þær skorður sem settar
eru útgerðunum til þess að fara ekki
yfir leyfilegt veiðimagn er lykillinn að
sjálfbærri nýtingu fiskveiðiauðlindar-
innar. Krafan um arðstreymi frá sjáv-
arútvegi til samfélags er önnur um-
ræða – að henni verður nánar vikið í
næstu grein.
Ábyrg fiskveiðistjórn„Stefna okkar Ís-
lendinga er engu
að síður sú að fiskveiðar
við Ísland séu sjálfbær og
arðbær útvegur.
Kjallari
Ólína
Þorvarðardóttir
Mest lesið á dv.is
1 „Dreptu hana og ég splæsi í morgunmat“Skólapiltur í Wales
drap fyrrverandi kærustu sína eftir að
vinur hans lofaði honum morgunmat
ef hann gerði það.
2 Grillið sprakk hjá Ásgeiri Kolbeins Fólk átti fótum sínum fjör
að launa þegar Ásgeir grillaði fyrir
gangandi vegfarendur á þjóðhátíðar-
daginn.
3 Þjónustustúlku haldið í gíslingu í 14 ár yfirvöld í Sádi-arabíu hafa
fundið þjónustustúlku frá Srí Lanka
sem haldið var gegn vilja hennar í
tæp 14 ár.
4 Nágrannar krefjast lokunar á minkabúi Landeigendur í Mosfells-
dal telja mengun frá minkabúi svo
mikla að hún setji líf fólks og dýra á
svæðinu í hættu.
5 Prestur ber blak af barnaníðingi Séra örn Friðriksson sakar móður um
lygar og rógburð.
6 Íbúar myrtu innbrotsþjóf Þjófur í Manchester var stunginn margsinnis.
7 Vill gefa öllum landsmönnum hlut i bönkunum Formaður frjáls-
lynda demókrataflokksins í Bretlandi
vill skapa „bankakerfi fólksins“.