Dagblaðið Vísir - DV - 01.07.2011, Blaðsíða 30

É
g neita að gefast upp. Ég
ætla að trúa á þjóð mína.
Enda á ég vart annan kost.
Já, þetta ætla ég að megna,
þrátt fyrir að ennþá gangi hér lausir
glæpahundar studdir af lögum sem
byggt er á samtryggingarákvæð-
um stjórnarskrár helmingaskipta-
veldisins. Og jafnvel þótt ég sjái á
hverjum einasta degi fólk sem hef-
ur óheiðarleika að leiðarljósi, ætla
ég ekki að gefa eftir mína veiku von.
Í dag er það að vísu eitt og annað
sem böggar mig. Ég hef t.a.m. megn-
ustu vantrú á tilboðsæði og afslátta-
blekkingu. Allt er auglýst á tilboði og
svo er afsláttur af hinu og þessu. Og
þetta er svo grátbroslegt og svo vill-
andi hugsun að það hálfa væri líklega
helmingi meira en nóg. Verðið sem
ég greiði fyrir vöruna er það verð sem
ég greiði. Sama hvað tautar og raula.
Reyndar myndi ég vilja að það
batterí sem á að tryggja neytenda-
vernd, myndi hreinlega banna til-
boð, útsölur, afslætti og annað slíkt
kjaftæði. Ja, ekki nema kaupmenn
yrðu þá neyddir til að auglýsa okur
þegar tilboða nýtur ekki við. Og svo
mætti hugsa sér að auglýst yrði „of-
urokur“ fyrir jólin og „okurtilboð“.
En með slíkri mótvægisaðgerð væri
hægt að tryggja neytendavernd og
gefa fólki rétta mynd af hinu eigin-
lega okri. Og þannig gæfist okur-
búllueigendum kostur á að sýna, í
einni og sömu andránni, sitt rétta
andlit og sinn innri mann. Heiðar-
leikinn þolir engan afslátt.
Allt þetta tal um okur og fals
leiðir hugann að útlitsdýrkun
þeirri sem heltekið hefur mína
ágætu þjóð núna í seinni tíð. Sam-
kvæmt lögmáli markaðar komp-
lexanna, á fólk að líta vel út, lifa á
sýndarmennsku og gleyma innri
fegurð. Helst á fólk að baða sig
uppúr brúnkukremi og láta ýkja
allar útlínur með gerviefnum og
lýtaaðgerðum hins ímyndaða full-
komleika.
Við látum bjóða okkur andlega
megrun, heiladauða og siðblindu.
Við leyfum viðbjóðslegri hugsun
hræsnaranna að lita samfélagið og
ef okkur er sagt að líta í eigin barm
og skoða grandgæfilega þá manns-
mynd sem við okkur blasir, þá gríp-
um við í tómt. Það er ekki til neitt
nema stöðluð ímynd hins ríka Ís-
lendings. Að falla í kramið – vera á
andlegri útsölu alla ævi – láta ferma
sig, gifta og jarða eftir öllum kúnst-
arinnar okurreglum samfélags sem
er gjörsneitt einlægum tilfinning-
um en uppfullt af lydduhætti og
loddaraskap – það er málið.
Á innri fegurð átt þú völ
ef ekkert slæmt þig glepur
en útlitsdýrkun er það böl
sem allar sálir drepur.
30 | Umræða 1.–3. júlí 2011 Helgarblað
„Einn hellti yfir mig úr
öskubakka og sagði mér
að drullast til þess að
þrífa þetta upp - hann
borgaði launin mín.“
n Kristín Sóley Kristinsdóttir verkstjóri
hjá Háskólavöllum segist hafa orðið fyrir
aðkasti að hálfu íbúa á Ásbrú, Háskóla-
vallasvæðinu í Reykjanesbæ. - DV
„Vit eru betri
enn Ísland“
n Færeyingar eru komnir
upp fyrir Ísland á
styrkleikalista Alþjóða
knattspyrnusambandsins, FIFA. Þeim
leiðist það ekki. Sportal.fo
„Kæru vinir,
ég var að byrja
hér - lofaður sé
Jesú Kristur!
Með bænum mínum og
blessun, Benedictus XVI.“
n Benedikt sextándi páfi er kominn á
Twitter. Svona hljóðar þýðing af fyrstu
færslunni hans. - Twitter
„Við í Víkinni svífumst
einskis til þess að
klára þetta
verkefni, sem er
að halda liðinu
uppi.“
n Knattspyrnudeild Víkings ætlar að
fá til liðs við sig leikmenn til þess að
styrkja karlaliðið fyrir komandi átök í
deildinni. - Vísir.is
Sekir en sýknaðir
Leiðari
Bókstaflega
Ingi F. Vilhjálmsson fréttastjóri skrifar
„xxx
Okurtilboð og innri fegurð
Skáldið skrifar
Kristján
Hreinsson„Við látum bjóða
okkur andlega
megrun, heiladauða og
siðblindu.
Davíð og Alexander
n Lesendur Morgunblaðsins hafa tekið
eftir því að Davíð Oddsson færist stöðugt
í aukana við að tjá andstyggð á ríkis-
stjórninni og Evrópusambandinu í
leiðurum blaðs-
ins. Svo langt gekk
hann í vikunni
að hóta Olli Rehn,
fyrrum stækkun-
arstjóra Evrópu-
sambandsins,
með reiði Alexand-
ers mikla, vegna
áhrifa evrunnar á
stöðu Grikklands.
„Sá hefði verið vís til að leysa úr tauga-
veiklunartilvistarkreppu Olla,“ skrifaði
Davíð. Alexander mikli var þekktur
fyrir að drepa jafnvel bestu vini sína.
Innan sagnfræðinnar er hann álitinn
skólabókardæmi um vænisýki og mik-
ilmennskubrjálæði.
Halli græðir
n Haraldur Freyr Gíslason, betur þekktur
sem Halli í Botnleðju, hækkaði nýverið
um 363 þúsund krónur í mánaðarlaun-
um við það eitt að
yfirgefa starf deild-
arstjóra í leikskóla
og helga sig barátt-
unni fyrir kjörum
leikskólakenn-
ara sem formaður
félagsins. Hann fór
úr 290 þúsund-
um í 653 þúsund.
„Þetta eru reyndar laun sem leikskóla-
kennarar eiga skilið að fá,“ sagði Halli
í samtali við Pressuna, en einhvern
veginn hefur stjórnendum stéttarfélaga
gengið miklu betur að semja fyrir sjálfa
sig en skjólstæðinga sína.
Lögregla án
dómgreindar
n Ólafur Helgi Kjartansson, sýslumaður
á Selfossi, hefur varið þá ákvörðun sína
að leyfa barnaníðingi að ganga laus í
heilt ár. Vörn Ólafs var að ætlunin hefði
verið að koma í
veg fyrir umfjöll-
un fjölmiðla um
málið, sem gæti
aukið vanlíðan
fórnarlambsins.
Ólafur þótti sýna
dómgreindarleysi
í yfirlýsingunni,
enda var dóm-
greindarleysi hans tilefni umfjöllunar-
innar. Annað dæmi um það var þegar
lögreglan á Selfossi tróð svokölluðum
þvaglegg upp í konu með valdi, þegar
hún neitaði að gefa þvagprufu vegna
meints ölvunaraksturs.
Bestu svikin
n Talið er að reykvísk heimili spari níu
milljarða árlega með tíu prósent aukn-
ingu hjólreiða á kostnað akandi um-
ferðar. Því samein-
uðust allir flokkar
um mikla fjölgun
hjólastíga. Meiri-
hluti Besta flokks
og Samfylkingar
hefur hins vegar
svikist undan, við
lítinn fögnuð um-
hverfissinnaða
sjálfstæðismannsins Gísla Marteins
Baldurssonar. Hann hjólaði í Samfylk-
inguna, enda lofaði hún ekki að svíkja
loforð eins og Besti flokkurinn.
Sandkorn
TRyggvAgöTu 11, 101 ReykjAvÍk
Útgáfufélag: Dv ehf.
Stjórnarformaður:
Lilja Skaftadóttir
Ritstjórar:
jón Trausti Reynisson, jontrausti@dv.is
og Reynir Traustason, rt@dv.is
Fréttastjóri:
Ingi Freyr vilhjálmsson, ingi@dv.is
Ritstjórnarfulltrúi:
jóhann Hauksson, johann@dv.is
Umsjón helgarblaðs:
Ingibjörg Dögg kjartansdóttir, ingibjorg@dv.is
Umsjón innblaðs:
Ásgeir jónsson, asgeir@dv.is
DV á netinu: dv.is
Aðalnúmer: 512 7000, Ritstjórn: 512 7010,
Áskriftarsími: 512 7080, Auglýsingar: 512 7050.
Smáauglýsingar: 512 7004.
Umbrot: Dv. Prentvinnsla: Landsprent. Dreifing: Árvakur.
DV áskilur sér rétt til að birta aðsent efni blaðsins
á stafrænu formi og í gagnabönkum án endurgjalds.
Öll viðtöl blaðsins eru hljóðrituð.
Nýfallinn sýknudómur í Exeter Holdings-málinu í Héraðs-dómi Reykjavíkur er áfall fyr-
ir embætti sérstaks saksóknara, Ólafs
Haukssonar. Málið er eitt það einfald-
asta og skýrasta sem embættið hefur
rannsakað – auk máls Baldurs Guð-
laugssonar – og allir málavextir brot-
anna liggja ljósir fyrir: Af hverju brot-
in voru framin, hverjir frömdu þau og
hverjir græddu á þeim.
Fyrst meirihluti dómsins var ekki
sammála því mati sérstaks saksókn-
ara að lögbrot hefðu átt sér stað í þessu
einfalda máli má ætla að embættið
muni lenda í meiri erfiðleikum í flókn-
ari málum sem snúa að markaðsmis-
notkun með hlutabréf Kaupþings
og Glitnis og annað slíkt. Sérstakur
saksóknari getur því allt eins „pakk-
að saman“ og lagt embættið niður ef
dómurinn verður staðfestur í Hæsta-
rétti, eins og Vilhjálmur Bjarnason
komst að orði.
Í Exeter-málinu er þó ekki við
ákæruvaldið að sakast. Dómurinn í
málinu gefur greinargóða mynd af
tilgangi Exeter-viðskiptanna. Sýknu-
dómurinn snýst því ekki um meinta
vanhæfni embætti sérstaks saksókn-
ara heldur um sérstaka rökhugsun
tveggja dómara í málinu, Arngríms Ís-
berg og Einars Ingimundarsonar, sem
sýknuðu þá Jón Þorstein Jónsson og
Ragnar Z. Guðjónsson.
Lykilsetningin í dómnum, sem
Hæstiréttur Íslands þarf að taka af-
stöðu til, er eftirfarandi: „Ákærðu
brutu vissulega gegn verklagsreglum
sparisjóðsins, en það eitt leiðir ekki
til þess að ályktað verði að ásetningur
þeirra hafi staðið til þess að misnota
aðstöðu sína og stefna fé sparisjóðs-
ins í stórfellda hættu eins og þeir eru
ákærðir fyrir.“ Niðurstaða dómsins er
því að Jón Þorsteinn og Ragnar Z. hafi
gerst sekir um að brjóta reglur Byrs en
að ósannað sé að þeir hafi brotið lög.
Þetta er sérstök ályktun í ljósi þess
að ítrekað kemur fram í dómnum að
Jón Þorsteinn og Ragnar áttu hluta
þeirra stofnfjárbréfa í Byr sem þeir
létu Byr lána Exeter Holdings rúm-
an milljarð króna til kaupa. Jón Þor-
steinn og Ragnar Z. voru í „persónu-
legum ábyrgðum“ fyrir lánum frá MP
Banka sem þeir höfðu notað til að
kaupa stofnfjárbréfin sem síðar voru
seld inn í Exeter Holdings með lánum
sem þeir sjálfir veittu. Þeir Jón Þor-
steinn og Ragnar Z. skáru því sjálfa sig
úr snörunni með Exeter Holdings-við-
skiptunum. Þá ber að nefna að aðal-
eigandi MP Banka, Margeir Pétursson,
var „sáttur“ við viðskiptin þar sem þau
„löguðu lausafjárstöðu bankans“, eins
og það er orðað í dómnum. Af þessum
sökum þarf ekki að koma á óvart að
Styrmir Bragason, forstjóri MP Banka,
lagði línurnar í Exeter-snúningnum.
Allir græddu því á viðskiptunum nema
Byr sem tapaði milljarði.
Misnotkun Jóns Þorsteins og Ragn-
ars Z. blasir því við: Hefðu aðrir stofn-
fjáreigendur í Byr, sem ekki stýrðu fjár-
málafyrirtækjum og höfðu því ekki
greiðan aðgang að digrum sjóðum,
getað látið Byr bjarga sér fyrir horn
með þessum hætti? Nei: Jón Þorsteinn
og Ragnar Z. gátu gert það í krafti að-
stöðu sinnar sem stjórnendur Byrs.
Þriðji dómarinn, Ragnheiður Harðar-
dóttir, byggði sératkvæði sitt um sak-
fellingu á þessum forsendum og dró
eftirfarandi ályktun: „Þegar framan-
greint er virt verður að líta svo á að
ákærðu hafi með lánveitingunni mis-
notað aðstöðu sína í sparisjóðnum
sjálfum sér og öðrum til ávinnings …“
Staðreyndir málsins, líkt og Ragn-
heiður bendir á, sýna að þeir Jón Þor-
steinn og Ragnar Z. misnotuðu að-
stöðu sína og að þess vegna hefði átt að
sakfella þá. Hæstiréttur Íslands hlýtur
að líta með gagnrýnni augum á stað-
reyndir málsins og álykta út frá þeim.
Exeter-málið snýst því ekki lengur um
sannanir fyrir brotum – þær liggja fyr-
ir – heldur um skynsamlegar og réttar
ályktanir dómara út frá staðreyndum.
e
itt af því sem er óþolandi við
það að búa í Norður-Amer-
íku er að reyna að komast að
því hvað hlutirnir kosta. Vilji
maður til dæmis fá sér kaffibolla
kostar hann sumstaðar ekki nema
1.99 dollara, sem er frekar ódýrt. En
ofan á bætist síðan skatturinn, sem
er reiknaður aukalega, og oftar en
ekki þjónustugjald ofan á það. Boll-
inn er þar með ekki aðeins orðinn
talsvert dýrari en til stóð, heldur er
klinkið sem maður er búin að vera
að tína til í röðinni orðið lítils virði
og maður þarð að byrja upp á nýtt á
meðan aðrir bíða.
Þetta kerfi er ekki aðeins erfitt í
útreikningum, heldur hefur það lík-
lega áhrif á það hvernig fólk skilur
verðgildi hlutana. Hið „eðlilega“ verð
bollans er þá 1.99, en síðan kemur
tollurinn ofan á, sem manni finnst
ósanngjarn aukakostnaður. Ef til vill
er þetta ein ástæða þess hvað Banda-
ríkjamönnum er illa við skatta og all-
ir keppast við að lofa skattalækkun-
um fyrir næstu kosningar, jafnvel þó
að ríkið sé skuldugt sem aldrei fyrr.
Reagan lifir enn í BNA
Repúblíkanar eru fastir í sínum
Reagan-isma og telja að skattalækk-
anir á hina ríku sé allra meina bót, að
með þessum hætti komist meiri pen-
ingar í umferð og efla hagkerfið þó
löngu sé búið að afsanna þá kenn-
ingu í reynd. Skattalækkanir fyrir
hina ríku auka misskiptingu en skila
sér seint til annarra, það er neysla al-
mennings sem þrátt fyrir allt heldur
efnahagskerfinu gangandi í hagkerfi
sem byggir í auknum mæli á þjón-
ustu. Obama vill heldur ekki takast
á við vandann og forðast að auka
skatta á miðstéttarfólk, sem eru jú
hans helstu bakhjarlar.
Þó eru kannski einhverjir kost-
ir sem fylgja því að skatturinn sé
settur á aukalega. Í hvert sinn sem
kvartað er undan háu verðlagi á Ís-
landi kenna kaupmenn skattinum
um, og það þrátt fyrir að hlutirnir
haldi áfram að hækka þó að skattar
séu lækkaðir. Þann 1. mars árið 2007
urðu tímamót á Íslandi þegar mat-
vöruskattur var lækkaður um helm-
ing, frá 14 og niður í 7 prósent. Þetta
hefði átt að leiða til talsverðrar lækk-
unar á matvöruverði, en erfitt er að
sjá að slíkt hafi átt sér stað. Ástæð-
urnar eru einfaldar. Kaupmenn ein-
faldlega hækka vörurnar áður en til
lækkana kemur og lækka þær síð-
an aftur í upprunalegt verð. Jafn-
vel þegar vörur lækka raunverulega
líður ekki á löngu þar til þær fara að
hækka á ný.
Hvað ræður verðinu?
Í markaðshagkerfi eru það nefnilega
ekki skattar sem ráða matvöruverði,
heldur samkeppni. Þar sem sam-
keppni er lítil sem enginn, eins og
rauninn er á matvörumarkaðnum á
Íslandi, hljóta kaupmenn að sjá hag
sinn í því að selja vörurnar eins dýrt
og þeir hugsanlega geta, því ekki er
mögulegt fyrir neytendur að fara
annað. Lægri skattar þýða þá fyrst
og fremst að meira fer í vasa kaup-
manna og minna í vasa ríkissjóðs, og
þar af leiðandi í skóla, spítala og ann-
að sem ríkið heldur úti.
Hugmynd Alþjóðagjaldeyris-
sjóðsins um að samræma virðis-
aukaskatt í 20 prósentum mun því að
öllum líkindum ekki hafa mikil áhrif
á verðlag á Íslandi, en hugsanlega
leiða til þess að tekjur sem annars
hefðu lent í vasa auðmanna geti nýst
til að halda velferðarkerfinu úti.
Ameríska kerfið, þar sem skattur-
inn er rukkaður sér, er kannski ekki
svo vitlaust þegar allt kemur til alls ef
reikningurinn í búðunum yrði sund-
urliðaður enn frekar. Hvað myndi
fólk segja ef framleiðslukostnaður
væri einn liður og hagnaður stór-
kaupmanna annar? Líklegt er að sá
liður sé mun hærri en þessi sjö pró-
sent sem renna til ríkisins.
Kjallari
Valur
Gunnarsson
Fyrir hvað er verið að borga?
„Lægri skattar þýða
þá fyrst og fremst
að meira fer í vasa kaup-
manna og minna í vasa
ríkissjóðs, og þar af leið-
andi í skóla, spítala og
annað sem ríkið heldur úti.
„Þeir Jón Þorsteinn
og Ragnar Z. skáru
því sjálfa sig úr snörunni
með Exeter Holdings-við-
skiptunum.