Dagblaðið Vísir - DV - 17.02.2012, Blaðsíða 16

16 Fréttir 17.–19. febrúar 2012 Helgarblað Fréttir 17
Framsóknarflokkurinn
Þak á verðbólgu
Haustið 2009 lögðu þingmenn Framsóknar-
flokksins fram frumvarp sem kvað á um að
hámarkshækkun verðtryggingar á ársgrund-
velli yrði 4%. Frumvarpið hafði verið flutt
áður, en komst í hvorugt skiptið til annarrar
umræðu. Í því er fjallað um að nauðsynlegt
sé að ábyrgð á að halda verðbólgu lágri verði
í auknum mæli hjá lánveitendum og að
áhættan vegna mikillar óvissu um verðbólgu
skiptist jafnar á milli lánveitenda og lántaka.
Frumvarpið komst ekki í aðra umræðu en
sérstök verðtryggingarnefnd var stofnuð
vegna frumvarpsins sem vann tillögur um
hvernig draga mætti úr vægi verðtryggingar.
Samstaða
Samningaleið til afnáms
„Við viljum fara samningaleið og afnema
verðtrygginguna,“segir Lilja Mósesdóttir,
formaður Samstöðu. Hún segir samkomu-
lag milli lántaka og lánveitenda nauðsyn-
legt til þess að afnema verðtryggingu á
þeim lánum sem þegar séu í gildi. Samstaða
vill að Íbúðalánasjóður láni óverðtryggt sem
fyrst. Þá leggur Lilja til að þak verði sett á
verðtrygginguna með lögum á meðan verið
er að vinda ofan af henni.
Hægri grænir
Sex mánuði til afnáms
Það er mat Hægri grænna að verðtrygging
eigi rétt á sér í einhverjum tilvikum en hana
þurfi að færa af heimilum. Ríkissjóður muni þó
áfram fjármagna sig með verðtryggðum lán-
um sem ætti að skapa þrýsting á stjórnvöld
til að halda verðbólgunni í skefjum. „Stærsti
hluti verðtryggðra lána er hjá neytendum sem
hafa almennt takmarkaða þekkingu á eðli
og afleiðingum verðtryggingar og litlar varnir
gagnvart óvæntum verðbólguskotum,“ segir
í greinargerð flokksins. Hægri grænir hafa
sett sér aðgerðaáætlun og telja að ekki þurfi
meira en hálft ár til afnáms verðtryggingar af
heimilum. Stefnu- og aðgerðaáætlun verður
birt í heild sinni 21. apríl á þessu ári.
Sjálfstæðisflokkurinn
Ekki rétti tíminn fyrir afnám
„Ekki kemur til greina að afnema verðtrygg-
ingu á þegar gerðum samningum vegna þess
að það brýtur eignarréttarákvæði stjórnar-
skrárinnar,“ segir í séráliti Péturs Blöndal,
fulltrúa Sjálfstæðisflokks í verðtrygg-
inganefnd efnahagsráðuneytisins. Í staðinn
sé hægt að kaupa slíka samninga upp. Pétur
segir að raunar séu tvær myntir hér á landi,
verðtryggð króna og króna. Slíkt sé fráleitt
og því ætti að afnema verðtryggingu. Tor-
tryggni sparifjáreigenda sé hins vegar mikil
og því sé slíkt ekki mögulegt að svo stöddu.
Samfylkingin
Raunhæfast að taka upp evru
„Verðtryggingin er afleiðing langvarandi
óstöðugleika og agaleysis í íslenskri hag-
stjórn,“ segir í áliti Vilhjálms Þorsteinssonar,
fulltrúa Samfylkingarinnar í verðtrygg-
inganefnd. Þá segir að raunhæfasta
og fljótlegasta leiðin til afnáms sé að
stefna að upptöku evru með inngöngu
Íslands í Evrópusambandið. Með því lækki
vextir og samkeppni á markaði aukist;
verðbólga færist til lengri tíma að meðaltali
evrusvæðisins; rekstrarskilyrði atvinnulífs
batni; og heimili geti gert betri áætlanir til
lengri tíma um fjármál sín.
VG
Þak á vexti verðtryggðra lána
Árið 2008 lögðu þrír þingmenn VG fram
frumvarp þar sem kveðið var á um tveggja
prósenta þak á verðtryggð lán. Tillagan
var hugsuð sem bráðabirgðaákvæði til
að bregðast við miklu verðbólguskoti. Í
greinargerð með frumvarpinu segir að
verðtrygging eigi að gera lánþegum kleift
að veita lán á lægri vöxtum en ella. Hér
á landi hafi lánveitendur getað tryggt
lánsfjármagnið með verðtryggingu og
breytilegum vöxtum, stundum meira að
segja hvoru tveggja í senn. „Verðtrygging
lána tryggir hagsmuni lánveitanda með
þeim hætti að hann er varinn fyrir öllum
sveiflum í verðlagi.“
Björt framtíð
Samfélag án verðtryggingar
Formleg stefna Bjartrar framtíðar hefur ekki
verið mörkuð en Guðmundur Steingrímsson,
formaður flokksins, sagði í samtali við DV
að hann telji að efnahagsstefnan verði að
miða að samfélagi þar sem verðtrygging er
ónauðsynleg. Hann segir verðbólguna vera
hinn raunverulega óvin og að þar sé krónan
meginástæðan. Taka þurfi upp nýjan og
traustari gjaldmiðil. „Ég tel að upptaka
evru samhliða aðild að ESB sé sigurstrang-
legasta leiðin. Fram að því ætti að gera
samning við ESB um efnahagslegan stöðug-
leika. Ef þetta er gert verður verðtrygging úr
sögunni,“ segir Guðmundur.
Verðtryggingin er bein
afleiðing óstöðugleika
n Samningaleið, evran og algjört bann eru meðal þess sem stjórnmálamenn leggja til
S
tór hluti landsmanna vill
verðtryggingu lána burt. Í
könnun sem Capacent gerði
fyrir Hagsmunasamtök heim-
ilanna árið 2001, kom fram
að rúmlega áttatíu prósent svarenda
væru hlynnt afnámi verðtryggingar,
það er svipuð niðurstaða og fékkst í
sams konar könnun sem gerð var árið
2008.
Verðtrygging var innleidd með
Ólafslögunum svokölluðu árið 1979.
Það var í kjölfar handstýringar á vöxt-
um og óðaverðbólgu sem rýrt hafði
sparnað landsmanna og um leið höf-
uðstól lána. Þannig var innleiðing
verðtryggingar svar stjórnmálamanna
við langvarandi fjármálaóstöðugleika.
Því má færa fyrir því rök að verðtrygg-
ingin hér á landi sé raunar einkenni
langvarandi verðbólgu og óstöðug-
leika.
Flestir vilja verðtrygginguna burt
Utan Sjálfstæðisflokks hafa þeir stjórn-
málaflokkar sem hafa fulltrúa á þingi
gefið út að þeir vilji verðtryggingu lána
burt. Pétur Blöndal var fulltrúi Sjálf-
stæðisflokks í verðtrygginganefnd
efnahags- og viðskiptaráðs, sem stofn-
uð var fyrir áeggjan, Eyglóar Harðar-
dóttur, þingkonu Framsóknarflokks. Í
nefndaráliti Péturs kemur fram að ekki
komi til greina að afnema verðtrygg-
ingu á þeim samningum sem þeg-
ar hafi verið gerðir. Það stangist á við
eignaréttarákvæði stjórnarskrárinnar.
Sama ákvæði hefur raunar ítrekað
komið til tals þegar hugsanlegt afnám
er rætt. Meginreglan í íslenskri stjórn-
sýslu, og reyndar stjórnsýslu um all-
an heim, er að lög séu ekki afturvirk.
Þetta sannast til dæmis í dómi Hæsta-
réttar sem féll á miðvikudag um lög
um breytingar á lögum um vexti og
verðtryggingu sem Alþingi samþykkti
stuttu eftir að Hæstiréttur komst að
þeirri niðurstöðu að gengistryggð lán
væru raunar óheimil.
Taka skal fram að dómurinn hefur
ekki bein áhrif eða fordæmisgefandi
gildi í umræðunni um verðtryggingu.
Að öðru leyti en því að hann staðfest-
ir að almenna reglan er sú að ekki er
hægt að breyta lögum afturvirkt.
Flóknara en að setja lög
Í því ljósi er ljóst að umræða um af-
nám verðtryggingar er raunar tvískipt,
annars vegar eru aðgerðir til framtíð-
ar og svo hugsanlega skammtímaað-
gerðir til að laga eða leiðrétta þá stöðu
sem þegar er komin upp. Meðal þeirra
hugmynda sem hafa verið ræddar í því
samhengi er hugmynd um breytta for-
sendu við útreikning, þak á verðtrygg-
ingu lána og jafnvel uppkaup á eldri
samningum. Þess má svo geta að Sam-
staða, hið nýstofnaða stjórnmálaafl
Lilju Mósesdóttur, leggur til að farin
verði samningaleið við eigendur lána-
samninga.
Þá hefur Samfylkingin lagt til inn-
göngu í Evrópusambandið og upp-
töku evru, það myndi ekki sjálfkrafa
fella verðtrygginguna úr gildi. Á móti
kemur að stöðugri gjaldmiðill dregur
úr sveiflum sem minnka tilfinnanleg
áhrif verðbólgu mikið. Fyrir þann hóp
sem þegar er með verðtryggð lán er lík-
lega langmikilvægast að böndum verði
komið á verðbólgu og sveiflur í hag-
kerfinu.
Ráðagóðir lántakendur og
lánveitendur
Hagfræðingar eru ekki á einu máli
um ágæti og ókosti verðtryggingar. Á
það hefur verið bent að verðtrygging
dragi úr sveiflum og minnki greiðslu-
byrði í upphafi lánstímans. Það dragi
úr eignamyndun en geri ungu fólki
hægar um vik að fjárfesta í íbúð. „Það
fólk sleppur þá við að borða núðlur
og hafragraut fyrstu árin vegna þess
að það getur frestað greiðslum fram í
tíma þegar það getur átt von á hærri
tekjum,“ segir Þórólfur Matthíasson
hagfræðingur. Hann bendir einn-
ig á að enginn endir sé á hugvitsemi
lánveitenda og lántaka þegar kemur
að því að þróa fjármálaafurðir sem
henta miðað við gildandi aðstæð-
ur. Með öðrum orðum, verðtrygging
eður ei, lánveitendur og lántakend-
ur munu finna aðferð til að tryggja
aðgengi hvers annars nema að ráðist
verði á undirliggjanda vanda, sem er
óstöðuleiki.
Þetta hafa flokkarnir sagt um afnám verðtryggingar
1
3
2
4
Lánsfjárhæð
17 milljónir
Húsnæðislán
Markaðsvirði eignar
25 milljónir
Lánstími
40 ár
Fyrsta greiðsla: 100.861 kr.
Síðasta greiðsla: 100.861 kr.*
*Miðað Við enGaR VaxtaBReytinGaR á 40 áRuM.
Fyrsta greiðsla: 92.477 kr.
Síðasta greiðsla: 92.475 kr.*
*Miðað Við enGaR VaxtaBReytinGaR á 40 áRuM.
Fyrsta greiðsla: 98.439 kr.
Síðasta greiðsla: 98.440 kr.*
*Miðað Við enGaR VaxtaBReytinGaR á 40 áRuM.
Fyrsta greiðsla: 68.690 kr.
Síðasta greiðsla: 183.858 kr.*
*Miðað Við 2.5% VeRðBólGuSpá.
Óverðtryggt lán með 6,60%
föstum vöxtum í 60 mánuði
Óverðtryggt lán með 5,90%
breytilegum vöxtum
Óverðtryggt lán með 6,40%
föstum vöxtum í 36 mánuði
Verðtryggt lán með 3,75%
breytilegum vöxtum
Þú borgar alls
48.413.447 kr.
Þú borgar alls
44.387.534 kr.
Þú borgar alls
47.250.814 kr.
Þú borgar alls
56.152.083 kr.
Þú borgar höfuðstólinn
2,6 sinnum
Þú borgar höfuðstólinn
2,84 sinnum
Þú borgar höfuðstólinn
2,78 sinnum
Þú borgar höfuðstólinn
3,3 sinnum
Vertryggð húnsæðislán Eru lang-
samlega algengasta tegund skuldbindinga
íslenskra fasteignaeigenda.
Verðtrygging Hagfræðingar eru ekki á
einu máli um ágæti og ókosti verðtrygg-
ingar. Á það hefur verið bent að verðtrygg-
ing dragi úr sveiflum og minnki greiðslubyrði
í upphafi lánstímans.
Atli Þór Fanndal
blaðamaður skrifar atli@dv.is