Dagblaðið Vísir - DV - 08.02.2013, Blaðsíða 20

20 Erlent 8.–10. febrúar 2013 Helgarblað
Grænlendingar
úti í kuldanum
n Hagnaður af námu- og olíuvinnslu endar í erlendum skattaskjólum
O
lía í hafi, úran í norðri,
gull í suðri og aðrir fágætir
málmar víða. Engum á að
koma á óvart að mörg af
allra stærstu fyrirtækjum
heims á sviði olíu- og námavinnslu
líta hýrum augum til Grænlands en
mælingar vísindamanna undanfarin
hafa sýnt að í landinu er gnótt fá-
gætra málma, verðmætra jarðefna og
líklega olía í verulegu magni.
Það sýna rannsóknir sem hafa
verið gerðar hingað til og hefur þá
aðeins agnarlítill hluti landsins verið
rannsakaður að einhverju marki. Alls
óvíst er hvaða verðmæti gætu legið
undir Grænlandsísnum sem hylur 97
prósent alls landsins. Hann bráðn-
ar nú ört og mörg fyrirtæki hugsa
sér gott til glóðarinnar þegar þar að
kemur.
Umsóknir um leyfi til málmleitar
flæða inn alls staðar að úr heiminum
enda eru þau tvö ríki þar sem fágætir
málmar finnast í mestu magni, Rúss-
land og Kína, bæði tiltölulega lok-
uð gagnvart erlendum fyrirtækjum.
Innlend fyrirtæki, og á stundum rík-
isfyrirtæki, hafa forgang um mest-
alla vinnslu sem gefið gæti vel í aðra
hönd.
Hundrað fyrirtæki við leit
Það virðist kannski ekki ýkja mikið
að aðeins séu sex námufyrirtæki
þegar að störfum á Grænlandi en við
það er óhætt að bæta tæplega hund-
rað öðrum fyrirtækjum sem láta nú
kanna hversu fýsileg námuvinnsla
sé á einum 120 mismunandi stöð-
um í landinu. Önnur fjögur fyrirtæki
til viðbótar leita að olíu í vinnanlegu
magni úti fyrir ströndum þessarar
stærstu eyju heims og er búist við að
fleiri olíufyrirtæki bætist í þann hóp
á næstu árum.
Fágætir jarðmálmar er samnefni
sautján málmefna sem eru nauðsyn-
leg í ýmis nútímaleg rafeindatæki
og tól. Allt frá iPad Apple til Toyota
Prius. Án slíkra efna væri heimur
okkar töluvert öðruvísi en hann er í
dag.
Margir telja að Grænland sé
ríkt af þessum fágætu málmum og
það yrði þá eina landið þar sem er-
lendu fyrirtækin þurfa ekki að sæta
duttlungum kínverskra eða rúss-
neskra auðkýfinga eða ríkisstjórna.
Arðurinn í skattaskjól
Aðeins ein einasta náma á Græn-
landi er arðbær eins og sakir standa
enda þær flestar nýjar eða nýlegar og
kostnaður við námugröft oft umtals-
verður. Það hefur þó ekki komið í veg
fyrir að mörg þeirra fyrirtækja sem
þar starfa hyggjast engu að síður auka
hagnað sinn eftir getu og hafa komið
sér upp skúffufyrirtækjum í skatta-
skjólum víðs vegar um heiminn.
Danska blaðið Politiken hefur
komið upp um nokkur slík dæmi en
með þessum hætti sleppa fyrirtæk-
in við að greiða skatt og gjöld eftir
kúnstarinnar reglum. Auður lands-
ins endar því líklega ekki hjá heima-
mönnum, sem þurfa sannarlega á
meiri fjármunum að halda, heldur
skattlaust í vasa erlendra stórfyrir-
tækja.
Dæmi er tekið af fyrirtækinu
London Mining sem opnar á vor-
mánuðum eina allra stærstu námu
í landinu skammt frá bænum Nuuk.
Það dótturfyrirtæki London Mining
sem starfrækir vinnsluna á Græn-
landi var fyrir áramótin skráð sem
nýtt fyrirtæki í skattaparadísinni
Jersey. Það gerir að verkum að allur
hagnaður rennur óskiptur þangað og
lítið skilar sér til grænlenskra skatta-
yfirvalda annað en skattar á laun
starfsmanna fyrirtækisins.
Þar með er ekki öll sagan sögð því
þó London Mining sé skráð breskt
fyrirtæki og nafnið gefi ekkert annað
til kynna þá er námuvinnsla fyrir-
tækisins á Grænlandi fjármögnuð að
nánast öllu leyti af kínverskum rík-
isbanka. Fyrir utan arð til Bretanna
endar því stærstur hluti hagnaðar
London Mining fyrir námuvinnslu á
Grænlandi í ríkissjóði Kína.
Annað stórfyrirtæki í námu-
vinnslu á Grænlandi sem einnig
hefur staðsett dótturfyrirtæki sitt í
skattaskjóli er Greenland Minerals &
Energy. Það fyrirtæki hefur jafnframt
tengsl við Kína.
Stjórnmálamenn maka krókinn
Það er gömul saga og ný að áhrifa-
miklir stjórnmálamenn hagi seglum
eftir vindi þegar erlend stórfyrirtæki
eiga hlut að máli. Það virðist líka
gilda um grænlenska stjórnmála-
menn en mjög hefur verið gagn-
rýnt hversu margir háttsettir eða
fyrrverandi háttsettir stjórnmála-
menn Grænlands eru með puttana í
námurekstri og námuvinnslu.
Það er ekki svo að eitthvað mis-
jafnt hafi sannast eða verið rann-
sakað að einhverju marki en minnst
þrír háttsettir einstaklingar eru sér-
staklega vel inni í þessum bransa.
Einn þeirra er Kuupik Kleist, for-
maður grænlensku landsstjórn-
arinnar, sem sat um tíma í stjórn
námufyrirtækisins GreenGems og
einfaldlega lét þá stöðu í hendur
eiginkonu sinnar þegar hann varð
formaður landsstjórnarinnar árið
2009. Sama gerði sitjandi námu-
ráðherra, Ove Karl Berthelsen, en
kona hans situr í stjórn sama fyr-
irtækis meðan eiginmaðurinn
stjórnar öllu því er viðkemur nám-
um í landinu. Berthelsen er jafn-
framt stjórnarmaður og stór eig-
andi eina flutningafyrirtækisins á
stóru svæði í Maniitsoq en gangi
áætlanir eftir um byggingu álvers
á þeim stað er það fyrirtæki í afar
góðum málum.
Þá skarar fyrrverandi formaður
grænlensku landsstjórnarinnar,
Lars Emil-Johansen, einnig eld að
eigin köku. Hann var og er í stjórn
austurríska námufyrirtækisins GME
og er sagður hafa sterk sambönd við
stóra aðila í olíuvinnslu. n
Heimildir: Politiken, GuArdiAn, WAll Street JournAl
uummannaq Fiskiþorpið Uummannaq á vestur-
strönd Grænlands: Eini atvinnuvegur flestra Græn-
lendinga er sjávarútvegur, og ferðaþjónusta fer
vaxandi. En ýmislegt bendir til að gríðarleg námu-
og olíuvinnsla í landinu skili sér lítt í hagkerfið.
námuvinnsla Hún getur verið mannfrek þó vélar leiki sífellt stærra hlutverk. Laun fyrir slík
störf hafa almennt sjaldan þótt ýkja góð. Tekjuskattar gætu þó orðið það eina sem eftir situr
hjá grænlenskum stjórnvöldum.
Kim Jong-Un
með snjallsíma
Ný mynd af leiðtoga Norður-
Kóreu, Kim Jong-un, gefur vís-
bendingar um að hann sé farinn
að nýta sér kosti þess að vera
með snjallsíma. Á myndinni sést
sími sem þykir líkjast snjallsíma
fyrirtækisins HTC. Stjórnvöld í
Norður-Kóreu hafa hins vegar
ekki viljað gefa neinar upplýs-
ingar um símann. Samkvæmt
AFP-fréttastofunni telur suður-
kóreska leyniþjónustan símann
vera í eigu einræðisherrans.
Upplýsingar
um alla hunda
Bresk stjórnvöld ætla að skylda
hundaeigendur til að setja ör-
flögu í hunda sína. Á örflögunni
eiga að vera upplýsingar um
eiganda hundsins svo hægt sé
að hafa samband við eigendur
ef hundarnir týnast eða strjúka.
Nýju reglurnar taka gildi árið
2016 en þá þurfa þeir, sem ekki
hafa látið græða örflögu í hunda
sína, sektaðir. Flestir munu lík-
lega vilja sleppa við sektina en
hún nemur jafnvirði um hund-
rað þúsund íslenskra króna.
Samkvæmt umfjöllun breska
blaðsins Telegraph týnast 110
þúsund hundar á hverju ári og
sex þúsund þeirra eru svæfðir.
Metnaðar-
fullur Pútín
Vladimír Putín, forseti Rússlands,
virðist hafa mikinn metnað fyrir
því að Vetrarólympíuleikarnir
2014 verði með allra glæsilegasta
móti. Í vikunni rak hann einn
af æðstu mönnum skipulags-
nefndar Ólympíuleikanna
þegar honum var tjáð að sá bæri
ábyrgð á töfum sem hafa orðið
á byggingu skíðastökkpalls sem
nota á á leikunum, samkvæmt
AFP-fréttastofunni. Tímasetning
brottrekstursins hefur vakið
athygli en 365 dagar voru til setn-
ingar leikanna þegar maðurinn
var látinn taka pokann sinn.
Albert Örn Eyþórsson
blaðamaður skrifar ritsjorn@dv.is