Dagblaðið Vísir - DV - 18.02.2011, Blaðsíða 10

10 | Fréttir 18.–20. febrúar 2011 Helgarblað
„Án þess að geta tjáð mig um ein-
staka mál, þá er það stundum þannig
að væntingar foreldra eru óraunhæf-
ar gagnvart sjúkrahúsi,“ segir Ólaf-
ur Ó. Guðmundsson, yfirlæknir á
Barna og unglingageðdeild Land-
spítalans. DV greindi á miðvikudag
frá 15 ára andlega veikum dreng og
móður hans sem finnst hann ekki fá
viðunandi hjálp við veikindum sín-
um.
Enginn býr á Landspítalanum
„Hann er tifandi tímasprengja, fár-
veikur og enginn vill hjálpa honum.
Ef þetta heldur svona áfram endar
þetta með ósköpum,“ sagði móðir
drengsins á miðvikudag. Hann glím-
ir bæði við geðraskanir og þroska-
frávik og er greindur með ADHD
með mikilli hvatvísi, þráhyggju og
árátturöskun, fælni, tourette, mót-
þróaþrjóskuröskun, einhverfu, mis-
þroska og tornæmi, sykur sýki og
hegðunarröskun. Þá sagði móðir
hans að hann tæki reglulega æðis-
köst þar sem hann eyðilegði allt sem
á vegi hans yrði og beitti ofbeldi.
Ólafur segir hlutverk Landspít-
alans vera að veita þjónustu fyrir
veikt fólk og í þeirra tilviki börn og
unglinga með geðraskanir. „Stund-
um er það þannig að helsti vandinn
er til dæmis hvar barnið getur búið,
að enginn treysti sér til þess að hafa
viðkomandi barn. Hvorki fósturfjöl-
skylda né stofnun á vegum Barna-
verndar eins og styrkt fóstur eða
meðferðarheimili. Það er ekki þannig
að nokkur einstaklingur, hvorki barn
né fullorðinn, búi á Landspítalanum
en stundum hafa foreldrarnir mikl-
ar áhyggjur af því hvar barnið þeirra
eigi að vera því þeir treysta sér ekki til
að hafa það heima út af erfiðleikum.“
Erfiðustu málin af
andfélagslegum toga
Erfiðustu málin eru oftast þau sem
eru af andfélagslegri gerð, það er
að segja tengjast ofbeldishegðun og
skapofsa, en þau mál eru jafnframt
barnaverndarmál. „Barnavernd hef-
ur lögbundið hlutverk og foreldrar
eiga kröfu á að fá úrræði í samræmi
við vandann. En heilbrigðisþjónust-
an, eins og í okkar tilfelli Barna- og
unglingageðdeild, hefur það hlut-
verk að veita bestu mögulegu heil-
brigðisþjónustu sem völ er á á hverj-
um tíma. Sú þjónusta getur verið
á göngudeild, hún getur verið inn-
lögn á deild með ákveðið markmið í
huga, til dæmis skoðun eða „observ-
ation“ á barni, þjálfun foreldra í at-
ferlismótandi aðferðum eða endur-
skoðun á greiningu og lyfjameðferð.
En þegar foreldrar ganga með þær
væntingar að barnið þeirra þurfi að
vera til langframa á spítala, þá verða
þeir fyrir vonbrigðum.“
Vöntun á ýmsu
Aðspurður hvort honum finnist
vanta stofnun sem býður upp á lang-
tímaúrræði fyrir börn sem sýna al-
varlega andfélagslega hegðun seg-
ir Ólafur að það sé alltaf vandmetið
hvað það sé sem vanti í kerfinu og
bætir við: „Auðvitað vantar ýmislegt
varðandi úrræði. Stjórnvöld hér eyða
hlutfallslega mun minna fjármagni
til geðheilbrigðisþjónustu fyrir börn
en til dæmis á Norðurlöndunum.
Það eru vissulega til börn sem eru
með geðraskanir og þroskafrávik og
„En þegar foreldrar
ganga með þær
væntingar að barnið þeirra
þurfi að vera til langframa
á spítala, þá verða þeir fyr-
ir vonbrigðum.
ÞORA EKKI
AÐ HAFA
BÖRNIN
HEIMA
n Erfitt að eiga við börn með andfélagslega hegðun n Stofnun fyrir erfiðustu tilfellin dýrt úrræði
Hanna Ólafsdóttir
blaðamaður skrifar hanna@dv.is
„Við höfum verið að bera saman hjá
okkur fjölda tilkynninga á milli ár-
anna 2009 og 2010 og það varð engin
stökkbreyting á milli þessara tveggja
ára. Það er þó tilfinning mín, þó erfitt
sé að staðhæfa án þess að vera með
tölurnar, að það sé kannski fjölgun á
tilkynningum vegna ofbeldishegð-
unar barna og ofbeldis á heimilum.
En mér sýnist og heyrist á umræð-
unni að það sé ákveðin ofbeldistitr-
ingur í þjóðfélaginu,“ segir Halldóra
Dröfn Gunnarsdóttir, forstöðumað-
ur Barnaverndar Reykjavíkur.
Hálfgert gæsluvarðhald
Hún segir að barnaverndarnefndir
geti séð um vandamál á fystu stig-
um. Þar séu þær sjálfbærar með úr-
ræði og fái stuðning frá þjónustu-
miðstöðvum og unglingaráðgjöfum.
Eins eru þau með samning við For-
eldrahús, Fjölskyldumiðstöð og SÁÁ.
Hægt sé að beina fólki þangað með
litlum fyrirvara og litlu skrifræði.
„Í erfiðum tilfellum geta barna-
verndarnefndir lítið annað gert en
að biðla til Barnaverndarstofu eftir
úrræðum,“ segir Halldóra. Hún segir
lögin mjög ákveðin hvað varðar að
Barnaverndarstofa þurfi að eiga úr-
ræði fyrir ungmenni í vanda af þessu
tagi. „Ef börnin eru það ofbeldisfull
og hættuleg að loka þurfi þau af er
það gert í nokkra daga. Það má þó
ekki gera lengi, helst ekki lengur en í
nokkra sólarhringa. Þetta er hálfgert
gæsluvarðhald því þau eru innilok-
uð,“ segir hún.
Markmið að hafa börnin heima
Í neyðarvistun Stuðla eru fimm pláss
og á meðan börnin eru þar er far-
ið yfir málin og metið í hvaða farveg
hægt sé að setja þau. „Það hlýtur allt-
af að vera aðalmarkmið að foreldrar
geti veitt börnum sínum gott atlæti
á heimilinu og síðasta úrræðið er að
taka þau þaðan.“ Oft þurfa foreldrar
að taka við börnunum sínum aftur
á heimilið sem getur verið erfitt fyrir
foreldra og önnur börn á heimilinu.
Þá er hægt að sækja um fjölkerfa-
meðferð en þá er barnið á heimil-
inu og um nokkurra mánaða skeið
er reynt að hjálpa foreldrunum að
takast á við barnið. Halldóra segir að
ef það gangi ekki komi til kasta með-
ferðarheimila en það beri misjafnan
árangur.
Neysla, afbrot og ofbeldi fara
oft saman
Aðspurð hvort Stuðlar séu rétti stað-
urinn fyrir börn með hegðunar-
vandamál segir hún að þar sé neyð-
arvistun. Það sé lokuð deild þar sem
fram fari gæsla og mat. „Vissulega
eru þar unglingar sem hafa verið í
neyslu en neysla, afbrot og ofbeldi
fari oft saman. Þegar börnin eru eldri
og neyslan aðalvandamálið fara þau
gjarnan á Vog á unglingadeildina,“
segir hún og bætir við að ýmsar leiðir
séu í boði. Þau séu með skammtíma-
heimili fyrir unglinga í Reykjavík en
þau ráði ekki við unglinga í slæmu
ástandi. „Þau börn og unglingar
sem fá þar inni hafa til dæmis verið
í neyðarvistun og eru orðin róleg og
auk þess rekur Barnaverndarstofa
það sem kallast styrkt fóstur á vist-
heimili. Ef málið er hins vegar það al-
varlegt að lögregla hafi þurft að fara
inn á heimili barnsins vegna ástands
þess getum við ekki hýst það.“
Yngri börn með ofbeldishegðun
Það eru þó ekki einungis eldri börn
sem eiga við þessi vandamál að
stríða því oft heyrast sögur um yngri
börn sem sýni ofbeldishegðun í skól-
um. Í þeim tilfellum þurfi að vinna
þéttar með skólunum, foreldrum og
væntanlega BUGL. Hún bendir á að
börn með þroskahamlanir og hegð-
unarraskanir eigi rétt á að vera í skóla
eins og önnur börn. Á hinn bóginn
eiga hin börnin einnig rétt á því að
fara í skólann án þess að eiga á hættu
að verða fyrir ofbeldi af hálfu skóla-
systkina sinna. „Þetta er gríðarlega
snúið og reynir mikið á samvinnu
okkar við skólann sem þarf að haga
sínum úrræðum eftir börnunum.
Stundum þarf að færa barnið til eða
kenna þeim einum. Fyrir þau verst
stöddu þarf síðan önnur úrræði,“
segir Halldóra. Hún segir hræðslu
foreldra skiljanlega því enginn vill fá
barnið sitt slasað heim úr skólanum.
Eins sé það erfitt fyrir börn að horfa
upp á skólafélaga sína beita aðra
ofbeldi. „Þeim getur liðið mjög illa
með það og það má velta því fyrir sér
hvernig brugðist sé við á vettvangi
skólanna þegar ofbeldisverknaður á
sér stað á skólatíma.“
gunnhildur@dv.is
Foreldrar barna finna til úrræðaleysis í kerfinu:
„Ofbeldistitringur í þjóðfélaginu“
Halldóra Dröfn Gunnarsdóttir Segir
aðalmarkmiðið að halda börnunum á
heimilinu. MYND RÓBERT REYNISSON
Samanburður milli ára á vímuefnaneyslu barna og fjölda barna sem beita ofbeldi:
Vímuefnaneysla og ofbeldi
Fjöldi tilkynn-
inga ‘09
Fjöldi tilkynn-
inga ‘10
Breyting milli
ára í %
Fjöldi
barna ‘09
Fjöldi
barna ‘10
Breyting
milli ára í %
Neysla barns á vímuefnum 236 300 27,1 153 204 33,3
Barn beitir ofbeldi 154 246 59,7 105 161 53,3
Upplýsingar frá Barnavernd Reykjavíkur