Dagblaðið Vísir - DV - 15.11.2013, Blaðsíða 35

Fólk 35Helgarblað 15.–17. nóvember 2013
Finnur enn fyrir kynþokkanum
Frægðarsólin reis
Frá þessu ævintýralega sumri 1958
spiluðu þau Helena, Finnur og Ingi-
mar saman í Alþýðuhúsinu fjögur
sumur í röð. Síðan fluttu þau Finnur
til Reykjavíkur til að spila með Lídó,
hljómsveit Svavars Gests. Ingimar
varð eftir á Akureyri með sína hljóm-
sveit í Sjallanum. Árið 1966 fluttu þau
hjónin aftur norður og voru þá al-
flutt. „Við gengum til liðs við hljóm-
sveit Ingimars og það samstarf varði í
níu ár. Þá var vinnustaðurinn Sjallinn
á Akureyri. Þetta var ótrúlegur tími,
en það var okkar vinna að spila fyrir
dansi. Mér fannst það mikill kostur að
geta verið heima á daginn með börn-
unum en síðan tók amma þeirra við
á kvöldin.“
Þegar þau fóru að gefa út plötur fór
tónlistin virkilega að heyrast um allt
land. Um leið vatt ævintýrið upp á sig,
frægðarsól þeirra reis hátt á himni og
skein skært næstu ár og áratugi. „Ég
fann auðvitað fyrir því að fólk þekkti
mig,“ segir hún hógvær. „Það var bara
allt í lagi. Ég held að ég hafi ekkert of-
metnast vegna þess,“ segir hún og
brosir út í annað.
Á haustin fengu þau frí frá Sjallan-
um og fóru þá í hringferð um landið
þar sem þau spiluðu á þessum stærstu
stöðum. „Aðsóknin var alltaf gífurleg
og stundum var allt brotið og bramlað
eftir böllin. Það eina sem gilti var að
spila sama á hverju gekk því það ólg-
aði allt á dansgólfinu og ekki vildum
við að það brytust út slagsmál.“
Eins er Helenu það minnisstætt
þegar hún mætti eitt sinn snemma
til Keflavíkur þegar til stóð að halda
ball í Stapanum. Systir hennar bjó þar
og hafði boðið þeim í mat. Þegar þau
komu í bæinn sáu þau hvar biðröðin í
miðasöluna náði hringinn í kringum
húsið. „Þetta var alveg ótrúlegt.“
Veikindi eiginmannsins
Frægðin hefur aldrei truflað Helenu.
„Fólkið hefur alltaf sýnt mér stuðning.
Þegar maðurinn minn dó gekk fólk að
mér úti á götu og faðmaði mig að sér.
Þess vegna er gott að búa á Akureyri
þar sem maður þekkir mann og sýn-
ir stuðninginn í verki þegar eitthvað
bjátar á.“
Það var þann 16. nóvember 1996
sem Finnur lést, 56 ára að aldri, líkt
og Ingimar bróðir hans sem lést
þremur árum áður. „Þetta er enginn
aldur,“ segir Helena. „Þeir hefðu átt
eftir að gera ýmislegt ef þeim hefði
enst aldur til.“
Veikindin skullu á þegar Finnur
var um fimmtugt. Þá fékk hann
krabbamein undir tunguna sem
þurfti að skera í burtu auk þess sem
hann þurfti að fara í bæði lyfja-
og geislameðferð. Í kjölfarið greri
tungan föst, sem var sérstaklega
slæmt fyrir hann sem blásturshljóð-
færaleikara, enda vanur að nota
tunguna við blásturinn. „Hann varð
líka svolítið þvoglumæltur en það
lagaðist þegar hann fór í aðgerð þar
sem losað var um tunguna.“
Seinna fékk Finnur krabbamein
í ristli og fór í stóra aðgerð þar sem
hluti hans var fjarlægður.
Erfiðasta verkefnið
Síðan kom í ljós að Finnur var með
óvenju háan blóðþrýsting. Við
skoðun kom í ljós að nýrun störfuðu
ekki sem skyldi og ástandið versnaði
stöðugt þar til þau voru hætt að starfa.
Þegar svo var komið þurfti Finnur að
fljúga suður tvisvar í viku til þess að
fara í blóðskilun.
Smám saman dró af honum og
hann gat ekki lengur ferðast um
landið með hljómsveit sinni. Hann
hélt hins vegar áfram að kenna við
Tónlistarskólann á Akureyri og naut
þess. „Þar kom þó að við sáum ekki
aðra kosti í stöðunni en að flytja suð-
ur svo hann gæti lifað, því hann var
háður nýrnavélinni. Ekkert okkar gat
hugsað sér að flytja til Reykjavíkur. Þá
fékk yfirlæknirinn þá hugmynd að ég
gæti annast hann í nýrnavélinni ef ég
treysti mér.
Eftir mikla umhugsun ákvað ég að
prófa því það var okkur svo mikils virði
að geta verið innan um fólkið okkar
og inni á heimilinu okkar. Þá tók við
tímabil þar sem ég fór með honum
suður til að læra að meðhöndla hann
í nýrnavél. Það tók marga mánuði,
enda ábyrgðin mikil. Ég sem hafði
aldrei komið nálægt heilbrigðisstörf-
um var að vaða inn í blóðrásina hans
og ekkert mátti út af bera. Það er eitt
það erfiðasta sem ég hef gert í lífinu.“
Vináttan tók yfir
Engin nýrnavél var á Akureyri og slík-
ar vélar voru rándýrar. Safnað var fyrir
slíkri vél og breytingunum sem þurfti
að gera á heimilinu til að koma henni
fyrir, stól fyrir Finn sem hann sat í á
meðan meðferðin stóð yfir og sjón-
varpi sem hann horfði á. Fyrir það
hefur Helena alltaf verið þakklát.
Í fjögur ár sinnti hún honum
heima. Eftir vinnu kom hún heim
og fór að undirbúa vélina. Um sex
leytið hófst meðferðin og þá fór hún
að undirbúa matinn á meðan hún
fylgdist líka með því að allt væri í lagi
með Finn, gaf honum að borða og
gekk síðan frá eftir að meðferðinni
var lokið um tíu eða hálf ellefu leytið.
Þetta gerði hún þrisvar til fjórum
sinnum í viku.
„Auðvitað var þetta álag en ég er
svo sátt við það í dag að hafa lært að
meðhöndla manninn minn þegar
hann var svona veikur. Ég er svo sátt
við að hafa gert það þótt það hafi
verið erfitt. Ég hefði ekki getað gert
neitt betra. Þetta gaf okkur svo miklu
betra líf saman. Þetta gaf okkur fjög-
ur ár til viðbótar þar sem við gátum
verið saman á Akureyri.“
Á þeim fjórum árum sem Finnur
var heima kom ýmislegt upp á.
„Hann varð veikur og þurfti að fara
á spítala, hann fékk heilablóðfall og
var fluttur suður með sjúkraflugi. En
hann gerði aldrei neinar kröfur til
mín. Ég held að hann hafi verið mér
mjög þakklátur.
Eftir að hann var orðinn svona
mikill sjúklingur þá tók vináttan
yfir. Við vorum alltaf svo miklir vinir
og áttum alltaf sameiginleg áhuga-
mál. Ég held að það sé mjög mikils-
vert að það sé góður vinskapur á
milli hjóna, þótt það þurfi náttúru-
lega að vera neisti í öllum sambönd-
um, ef það vantar neistann þá vantar
margt,“ segir hún hugsi.
Háður lyfjum
Lengi vel gerði hún sér ekki grein
fyrir alvarleika sjúkdómsins. Ekki fyrr
en hún rakst á skilti sem hékk uppi á
vegg á Landspítalnum og var til þess
fallið að útskýra líf með nýrnasjúk-
dóma. „Þar rakst ég á setningu um að
menn gætu kannski lifað með nýrna-
bilun í allt að sex árum. Það var mér
áfall því ég hafði ekki áttað mig á því
að hann gæti ekki lifað lengi við þess-
ar aðstæður, að það væru viss tak-
mörk á því. Ég hélt að þetta gæti bara
alltaf verið svona.
Með tímanum sá ég hvað það dró
alltaf af honum. Þetta er svo harkaleg
meðferð að fólk lifir ekki lengi. Hann
hefði lifað þetta af ef hann hefði feng-
ið nýtt nýra. Hann var á biðlista en dó
áður en til þess kom.“
Finnur glímdi við lyfjafíkn og
Helena telur að það hafi mögulega
farið illa með nýrun, án þess að full-
yrða nokkuð um það. „Með hléum
átti hann við þetta vandamál að etja
alla tíð. Hann tók inn alls kyns verkja-
lyf og einnig var hann háður notkun
svefnlyfja. Það var mér oft erfitt,“
segir Helena en hún ræddi það aldrei
við nokkurn mann. Það var fyrst
í ævisögunni sem hún greindi frá
þessum vanda.
Falleg dánarstund
Finnur lá á spítala í Reykjavík og
Helena var nýkomin aftur norður
þegar hún fékk þau tíðindi að hann
ætti skammt eftir ólifað. „Ég rétt náði
suður í tæka tíð, því hann dó einum
og hálfum tíma eftir að ég kom. Af því
að við höfðum gert alla hluti saman
frá því að við vorum ung var svo dá-
samlegt að eiga þessa stund líka
saman.
Mér var sagt að heyrnin fari síðast.
Elsta dóttir Ingimars hafði setið hjá
honum í þrjá tíma þegar ég kom. Ég
gekk til hans, tók á honum og sagði:
„Finnur minn, nú er ég komin,“ og
hann kipptist allur til þannig að ég
vissi að hann fann að ég var komin.
Ég sat hjá honum, hélt í höndina á
honum og strauk honum. Ég hafði
aldrei verið viðstödd dánarstund
fyrr og hún var mjög falleg. Hann var
svo laglegur maður og þegar hann
var dáinn þá varð hann svo sléttur
og fallegur.
Friður færðist yfir. Hann var búinn
að ganga í gegnum svo mikil veikindi
og þjást svo mikið að ég held að und-
ir það síðasta hafi honum alltaf liðið
illa, bara mismunandi illa. Þetta var
bara orðið þannig. Í rauninni var
dauðinn viss líkn. Hann fann að hann
gat aldrei aftur spilað og þá var þetta
orðið vonlaust fyrir hann.“
Lífið heldur áfram
Daginn áður en Finnur var borinn til
grafar lést móðir Helenu. Yfir hana
helltist sorg og sorgarferlinu fylgdi
einmanaleiki. Jafnvel þótt Helena
væri að vinna fulla vinnu fannst
henni hún ekkert hafa að gera. „Það
voru svo margar skyldur farnar sem
höfðu hvílt á mér lengi. Á sama tíma
var ég allt í einu orðin alein og þurfti
að læra að lifa með því.
Við áttum til dæmis hjólhýsi sem
við vorum með í Vaglaskógi öll sumur
frá árinu 1973. Börnin okkar voru lítil
í hjólhýsinu og við áttum dásemdar-
tíma þar öll sumur. Seinna vorum
við þar tvö ein og nutum þess að vera
þarna í þessu umhverfi í góðu veðri.
Sumarið eftir að hann dó ákvað ég að
standsetja mitt hjólhýsi og gerði það í
fyrsta sinn ein. Þegar ég settist niður
þá þyrmdi yfir mig og ég hugsaði
með mér hvað ég ætti að fara að gera
hérna ein, þar sem ég hefði ekki einu
sinni neinn til að tala við. Mér fannst
það eitthvað vonlaust að ætla að vera
þarna alein.
Smám saman vandist þetta. Ég er
heldur ekkert alein og get sótt þann
félagsskap sem ég vil. Það er hægt að
venjast öllu.“
Jafnvel þótt hún hafi verið mikið
ein frá því að Finnur dó hefur það
aldrei hvarflað að henni að fara í ann-
að samband. Nú er það bara söngur-
inn sem á hug hennar allan. „Ekkert
hefur veitt mér eins mikla gleði og
söngurinn. Ég segi það ekki að það
var líka óskapleg gleði að eignast
börnin mín og barnabörn. En ég held
að það sé best að lifa lífinu lifandi og
taka þátt í því sem að höndum ber.
Það er það sem ég geri. Ég horfi enn
fram á veginn,“ segir hún hlæjandi og
fagnar því að komast loks á æfingu. n
Á sviði Helana kom fyrst fram tíu ára og söng inn
á sína fyrstu plötu tólf ára. Sextán ára hætti hún
í skóla til þess að gerast dægurlagasöngkona og
hefur aldrei séð eftir því. Mynd Úr EinkasaFni
Hljómsveitin Finnur er Helenu á vinstri hönd. Hún þakkar honum að hafa getað sungið
svona lengi, en hún var alla tíð ein af strákunum. Mynd Úr EinkasaFni
„Það var sagt að
hann hefði dáið úr
lungnabólgu en ég held
að það hafi verið eitthvað
allt annað. Af því að hann
varð allur heiðgulur.