Úr þjóðarbúskapnum - 01.12.1961, Síða 6

ÚR ÞJÓÐARBÚSKAPNUM
og fólksbifreiðir, svo og allar birgðir vara og
hráefna. Ekki er heldur tekið neitt tillit til
eignaraðstöðu út á við, þ. e. hreinnar gjald-
eyriseignar og annarra innstæðna hjá erlend-
um aðilum eða skuldar við þá.
Sú fjármunasamstæða, er myndar þjóðarauð-
inn í þessari takmarkaðri merkingu, að und-
anskildum þó fólksbifreiðum, samsvarar nán-
ast öllum framleiðslutækjum í notkun við
myndun þjóðarframleiðslunnar, eins og hún er
metin og verðlögð samkvæmt almennum regl-
um. Framleiðsla sú, er svarar til sumra fjár-
munaflokkanna, er þó því nær eingöngu hin
beinu afnot þeirra, svo sem afnot íbúðarhúsa,
samgöngufjármuna og flestra tegunda opin-
berra bygginga. En þau afnot eru að jafnaði
metin til verðs í þjóðarframleiðslunni. Fjár-
munir í eiginlegum atvinnurekstri, þeir sem
allur þorri mannaflans vinnur við, eru flokk-
aðir saman undir heitinu framleiðslufjármunir.
Þótt skýrsla þessi eigi að ná yfir allt það
svið, sem hér hefur verið skilgreint, leikur
enginn vafi á, að ýmsir fjármunaflokkar muni
vanmetnir. Þetta á þó sízt við um fjármuni
landbúnaðar, fiskiskip og flutninga- og farar-
tæki, en þeir flokkar hafa verið metnir eftir
því sem næst tæmandi magnupplýsingum. En
í mismiklum mæli mun það eiga við um flesta
hinna flokkanna.
Miklir erfiðleikar, fræðilegir og aðrir, eru á
mati þeirra fjármuna, sem flokkaðir eru und-
ir samgöngur, en í þeim flokki eru vegir, brýr,
götur, holræsi, hafnir, vitar, flugvellir o. fl.
Til samræmis við þá vinnuaðferð, sem ann-
ars er notuð, hefði þurft að meta þessa fjár-
muni í ársbyrjun 1945, síðan annað hvort meta
hreina aukningu ár hvert, eða verga aukningu
og afskriftir hvort í sínu lagi.
Miðað við þá vitneskju, sem fyrir hendi er,
þótti hvorug vinnuaðferðin fær. Kemur þar
margt til. í fyrsta lagi eru fræðilegir örðug-
leikar á því að ákvarða byrjunarvirði. í öðru
lagi er skilgreining hreinnar og vergrar aukn-
ingar óglögg. Sú „verga aukning“, sem talin
er í töflu 11 er æði blandin. Nýir vegir hafa
verið lagðir á eldri vegastæði, ný brú sett í
stað eldri o. s. frv. A hinn bóginn munu ýmis
þau gjöld, sem á reikningum ríkis og bæjar
og sveitafélaga eru flokkuð til viðhalds, hafa
runnið til verðmætisaukningar og liefðu því að
réttu átt að teljast hér. í þriðja lagi er sérstak-
lega örðugt að kveða nokkuð á um afskriftir
þessara fjármuna.
Hér var því fyrst farin sú leið að styðjast
aðeins við verga aukningu ár hvert, samkvæmt
reikningum ríkis og bæjarfélaga.
Sennilegt þykir að þessi vinnuaðferð skekki
ekki verulega tölur um vöxt þjóðarauðs að
upphæð til. Hins vegar skekkjast hlutföll milli
fjármunaflokka og vaxtarhlutföll milli ára.
Til þess að vega á móti þessurn síðartöldu
skekkjum hefur verið gerð lausleg áætlun um
virði þessara fjármuna í árslok 1945, og eftir-
stöðvarvirði um hver áramót fram til 1957.
Þessi áætlun er færð sér á yfirlitstöflunum
tveim. Verður að gefa lesendum í sjálfsvald,
hvort þeir telji metið of eða van.
Allt virðismat fjármunanna byggist á kostn-
aðarvirði þeirra eða endurkaupsvirði á grund-
vallarárinu (1954), en ekki á markaðsvirði
þeirra. Er það sama regla og gildir um fjár-
munamyndunarskýrslur hvers árs, þar sem
byggt er á frumvirði, þ. e. virði við fyrstu af-
hendingu, en ekki við sölur milli aðila. Mark-
aðsvirðin gætu leitt til annarrar niðurstöðu,
svo verulegu muni, einkum hvað snertir hlut-
föll milli fjármunaflokka, en einnig til annarr-
ar heildarupphæðar. Sumir flokkanna eru tæp-
lega metanlegir til markaðsvirðis. Fjármunir
landbúnaðarins munu seljast undir kostnað-
virði, sökum reglubundinna ríkisframlaga til
myndunar flestra þeirra. í verzlun og iðnaði
mun þessu fremur á öfugan veg farið, en þar
mun þó oft erfitt að skera úr því, hver hluti
markaðsvirðisins er fyrir fjármunina sjálfa og
hver fyrir legu, rétt til lóða og aðra aðstöðu,
sem fylgir í kaupum.
Vinnutilhögun hefur í aðalatriðum verið sú,
4