Fréttablaðið - 06.12.2014, Blaðsíða 34

6. desember 2014 LAUGARDAGUR| HELGIN | 34
kosið að sjá sakaskrána og sam-
kvæmt leiðbeiningum heimasíðunn-
ar sem tengdi þau saman þá er ekki
mælt með að spyrja fangann beint
út í glæpinn heldur bíða þar til hann
kýs sjálfur að segja frá því.
„Enginn af mínum pennavin-
um hefur reynt að sannfæra mig
um sakleysi sitt, þeir hafa einmitt
viður kennt glæp sinn í auðmýkt og
lýst eftirsjá sinni. Mér finnst óskilj-
anlegt að átján ára strákur sé sett-
ur á dauðadeild. Ég er ekki að rétt-
læta það sem hann gerði en maður
getur gert stór mistök þegar maður
er svona ungur – og lært af þeim.
Auðvitað var erfitt að heyra hann
lýsa fyrir mér glæpnum en það
hafði ekki áhrif á pennavináttuna.
Reyndar myndi ég ekki vilja skrif-
ast á við hvern sem er. Ég hef valið
unga menn sem hafa fengið full-
þunga refsingu að mínu mati, fanga
sem mér finnst eiga skilið að fá
annað tækifæri. Ég myndi til dæmis
aldrei vilja skrifast á við helsjúka
raðmorðingja og barnanauðgara.“
Aftakan var sjokk
Fyrsti pennavinur Gunnhildar var
tekinn af lífi 2008. Þá voru þau
búin að skrifast á í tvö ár og búin
að kynnast mjög vel. Þá var Gunn -
hildur eingöngu átján ára gömul.
„Mér leið hrikalega. Þetta var í
raun algjört sjokk þótt ég vissi nátt-
úrulega að þetta myndi enda svona.
Á heimasíðunni eru gefnar upp
dagsetningarnar á aftökum. Þetta
var samt mjög erfitt. En maður má
ekki taka þetta of mikið inn á sig.
Svona er þetta, ég get lítið gert til að
breyta því en ákvað að halda áfram
að láta gott af mér leiða.“
Gunnhildur fékk nýjan penna-
vin en þeirra bréfaskriftir komust
aldrei á flug og því lognaðist sam-
bandið út af. Hún segir eðlilegt að
slíkt gerist eins og í öllum sam-
skiptum, þar sem fólk á einfald-
lega misjafnlega vel saman. Nú á
hún þriðja pennavininn. Það er 36
ára gamall maður sem hefur setið í
fangelsi frá því að hann var 18 ára.
Hann var í götugengi, seldi eitur-
lyf og lenti í skotbardögum. Hann
var með tvo minni dóma á bak-
inu en þriðja dóminn fékk hann
Erla Björg
Gunnarsdóttir
erlabjorg@frettabladid.is
Gunnhildur var aðeins sextán ára gömul þegar hún skrifaði sitt fyrsta bréf til fanga á dauða-deild. Ástæðan fyrir því að henni datt sá
möguleiki í hug var kvikmyndin
The Hurricane með Denzel Wash-
ington. Í myndinni er svartur maður
ranglega dæmdur til dauða vegna
kynþáttafordóma en með hjálp
aðstandenda, og þar á meðal penna-
vinar hans, er mál hans tekið upp
að nýju og sakleysi sannað. Mynd-
in hafði mikil áhrif á hana og varð
til þess að hún fór á netið að gúggla
pennavini fanga.
„Það kom á óvart hve margar
heimasíður eru til sem bjóðast til
að tengja mann við fanga, flestar
þeirra eru reknar af mannréttinda-
samtökum. Ég valdi mér eina slíka
og þar var hægt að velja kyn, aldur,
kynþátt, sjá myndir af viðkomandi
og sakaskrá ef maður vildi. Einn-
ig hversu langan dóm viðkomandi
fékk. Mínir þrír pennavinir hafa
allir setið á dauðadeild og eiga það
sameiginlegt að vera allir svartir og
mjög ungir þegar þeir eru dæmd-
ir til dauða,“ segir Gunnhildur og
dregur upp bunka af handskrifuð-
um bréfum. Þetta eru eingöngu bréf
frá einum fanganum, hin eru í kassa
í geymslu.
Allir eiga skilið annað tækifæri
Gunnhildur hefur alltaf haft mik-
inn áhuga á bandarísku réttarkerfi
og er gífurlega mótfallin dauðarefs-
ingum en í meira en helmingi fylkja
Bandaríkjanna eru dauðarefsingar
leyfilegar.
„Í Suðurríkjunum eru refsing-
arnar sérstaklega litaðar kynþátta-
fordómum þar sem kornungir menn
fá dauðarefsingu, jafnvel við fyrsta
alvarlega glæpinn, og eru í mörg-
um tilfellum svartir. Mín lífssýn
er sú að allir eigi skilið annað tæki-
færi,“ segir Gunnhildur. Hún ákvað
því að leggja sitt af mörkum til að
gera dvöl þessara fanga bærilegri
á dauðadeildinni. „Það eru grund-
vallarmannréttindi að fá að eiga
samskipti við annað fólk. Fangar á
dauðadeild fá klukkutíma á sólar-
hring til að gera eitthvað annað en
að sitja í fangaklefanum. Ég sendi
þeim bréf í gegnum tölvupóst og
þeir nota þennan klukkutíma til
að lesa bréfin. Svo svara þeir mér
með handskrifuðum bréfum og
þeir borga sjálfir fyrir frímerki,
pappír og annað. Þessi samskipti
eru greinilega ofarlega í forgangs-
röðinni hjá þeim, alla vega hafa
þeir sem ég hef talað við kosið að
eyða þessum dýrmæta tíma sínum
í bréfaskriftir. Þörfin fyrir sam-
skipti er svo sterk og samskiptin
innan veggja fangelsisins eru ekki
endilega eftirsóknarverð, enda ekki
mjög heilbrigð oft og tíðum. Þannig
að ástæðan fyrir því að ég geri
þetta er sterk réttlætiskennd, von
til að gleðja þá en líka forvitni mín
á öllu sem tengist þessum málum.
Svo kom í ljós að þetta er mjög
gefandi, bæði að eiga pennavin og
skrifa bréf um líf sitt en einnig að
gefa einhverjum ókunnugum sem er
á erfiðum stað í tilverunni smá ljós-
glætu, tilhlökkun og kannski tilgang
með deginum.“
Myndi ekki skrifa hverjum sem er
Eftir að hafa fengið leyfi hjá for-
eldrum sínum byrjaði Gunn hildur
að skrifast á við fyrsta pennavin-
inn, ungan mann sem var átján ára
þegar hann framdi glæpinn sem
hann fékk dauðarefsingu fyrir.
Hann framdi vopnað rán og myrti
afgreiðslumanninn með slysaskoti.
Gunnhildur vissi fyrst ekki fyrir
hvað hann sat inni, hún hafði ekki
Áfall þegar aftakan fór fram
Gunnhildur Halla Carr hefur verið pennavinur þriggja fanga á dauðadeild í Bandaríkjunum í átta ár. Hún hvetur alla til að
prófa slíkar bréfaskriftir enda séu þær gefandi fyrir mann sjálfan og geti þar að auki skipt sköpum fyrir líðan fangana.
VIÐ ELDHÚSBORÐIÐ Gunnhildur með lítinn hluta bréfanna sem hún hefur fengið en hún skrifar sín bréf á tölvu og gefur sér góðan tíma til þess. Bréfin frá henni eru allt
upp í tuttugu síðna löng en handskrifuð bréf fanganna eru um sex síður. FRÉTTABLAÐIÐ/STEFÁN
Í Suðurríkjunum eru
refsingarnar sérstaklega
litaðar kynþáttafordómum
þar sem kornungir menn fá
dauðarefsingu, jafnvel við
fyrsta alvarlega glæpinn, og
eru í mörgum tilfellum
svartir. Mín lífssýn er sú að
allir eigi skilið annað
tækifæri.
Reyndar myndi ég ekki
vilja skrifast á við hvern sem
er. Ég hef valið unga menn
sem hafa fengið fullþunga
refsingu að mínu mati,
fanga sem mér finnst eiga
skilið að fá annað tækifæri.
Ég myndi til dæmis
aldrei vilja skrifast á við
helsjúka raðmorðingja og
barnanauðgara.
Ég er á Facebook-síðu
pennavina fanga og þar sér
maður ýkt dæmi af því
hversu náin þessi samskipti
geta orðið, þar eru konur
sem enda á að giftast
föngum á dauðadeild. Það
er alveg á tæru að það er
ekki mitt markmið með
bréfaskriftunum.
Það eru allir alltaf svo
hræddir við allt. Af hverju á
maður að vera það? Af
hverju ekki að leyfa hlut-
unum að gerast, slaka
á fordómum og sjá
það góða í fólki?
Fangadrama
Guð minn góður. Þeir pirra mig svo þessir gaura. Það kostar alltaf
eitthvað að vera vinur þeirra. Ég er fátækur maður og á ekki mikið
til að gefa þeim. Það er kannski ekki alveg rétt, því ég gef þeim góð
ráð þótt þeir noti þau sjaldan. Það er pirrandi, því þeir leita til mín
og biðja um ráð sem ég gef þeim en svo snúa þeir sér við og um
leið breyta rangt. Annað sem er alveg brjálað. Ég er sá eini hérna
inni sem er sekur. Af þúsund föngum eru 999 saklausir. Ég hef ekki
tíma fyrir svona bull. Gaurarnir halda manni í marga klukkutíma
og segja að þeir hafi ekki gert neitt, svo les maður skjölin þeirra
til að reyna að hjálpa þeim og kemst að því að þeir eru að ljúga.
Sannanir og lífssýni alls staðar. Flestir eru hér vegna morða, rána
og eiturlyfjasölu. Peningar. Þetta snýst allt um peninga.
Draumar
Hvað dreymir mig um? Að komast úr fangelsi einn daginn, vonandi
á meðan foreldrar mínir eru enn á lífi. Mig langar að eiga venjulegt
líf, vera í vinnu og vera hamingjusamur. Ég held ég hafi þurft að
fara í gegnum þessa reynslu til að skilja hvað skiptir máli í þessu
lífi. Ég hef svo sannarlega náð því. Þegar ég kemst út mun ég aldrei
fara í gegnum þetta aftur eða leggja annað eins á fjölskylduna
mína. Ég hef góða tilfinningu fyrir framtíðinni.
Ísland
Ég hef farið á bókasafnið og lesið mér til um Ísland. Ég hef lesið
mikið og rannsakað landið þitt og skil af hverju þú vilt búa þar. Þú
ert líka á góðum stað, ung og veist hvað þú vilt í lífinu. Það er gott.
Ég er kominn á nýjan stað, hann er mun betri. Og ég er þakklátur
fyrir gott fólk í lífi mínu sem heldur mér á jörðinni. Það er svo
auðvelt að fara út af sporinu, sérstaklega þar sem hinir gaurarnir
hérna eru út úr kortinu. Alltaf að spila einhverja leiki. Ég er ekki
fyrir leiki, ég kem til dyranna eins og ég er klæddur.
Fjölskyldan
Ætli það mætti ekki segja að fjölskyldan mín sé að lifa ameríska
drauminn. Þau hafa það gott. Þessa dagana er bróðir minn að
reyna að finna stað fyrir mig til að hafa tilbúinn þegar ég kem út.
BROT ÚR BRÉFUM
Fanginn sem Gunnhildur skrifast á við núna var dæmdur
til dauða 18 ára en er nú 36 ára. Hann var nýlega fluttur af
dauðadeild vegna framburðar nýrra vitna í máli hans. Máli
hans er ekki lokið en það er greinilegt að hann ber von í
brjósti um að losna einhvern tímann út.