Náttúrufræðingurinn

Ukioqatigiit

Náttúrufræðingurinn - 2009, Qupperneq 36

Náttúrufræðingurinn - 2009, Qupperneq 36
Náttúrufræðingurinn 120 svokölluðum birkiskeiðum,44 en síðan blotnaði landið aftur. (4) Aðrir jarðvegsflokkar Áfok og vatnsstaða, ásamt skiptingu jarðvegsins í sortujörð, mójörð og glerjörð, eru meginforsendur fyrir flokkuninni sem hér hefur verð lýst. Ýmsir aðrir þættir geta þó haft áhrif á myndun jarðvegs á Íslandi, t.d. jarðvegsrof, loftslag og önnur móð- urefni (kalk) á nokkrum svæðum landsins. Þannig myndast frerajörð (Cryosol) þar sem sífreri er í jörðu. Jarðvegur sífrerasvæða er jafnan talinn sérstök jarðvegstegund og er afar algengur á norðurslóðum. Íslensk frerajörð (Cryosol) hefur þó einnig einkenni eldfjallajarðar, en slíkt sambland er óalgengt í heim- inum. Sífrerasvæði hérlendis, þ. á m. rústasvæðin, teljast því afar sérstæð á heimsvísu með tilliti til jarðvegs- fræði. Ekki hafa farið fram sam- ræmdar rannsóknir á hvar sífreri finnst í jörðu hérlendis, en telja má víst að hann sé mun algengari en sýnt er á jarðvegskortinu. Þannig er líklegt að sífreri sé í hálendissvæð- um á Norðurlandi. Í skriðum og ofan gróðurmarka er jarðvegur oft mjög grýttur og lítið um eiginleg moldarefni (< 2 mm), sérstaklega leir og lífræn efni. Þennan jarðveg nefndi Þorsteinn Guðmundsson klapparjörð (Lepto- sol), en hugtakið bergjörð er notað hér; það gerir ekki greinarmun á yfirborðsgerð en tekur til hrauna, klappa, malar o.s.frv. WRB-kerfið hefur einnig sérstakan flokk fyrir mjög grunnan jarðveg, sem nefnist „Regosol“. Heitið er dregið af gríska orðinu „rhegos“ sem þýðir hula eða kápa. Oft er þessi þunna kápa afleið- ing jarðvegsrofs, t.d. á Miðjarðar- hafssvæðinu, en getur einnig verið þunnur jarðvegur sem er ungur að árum. Þorsteinn Guðmundsson25 nefndi þennan jarðveg frumjörð. Við höfum farið þá leið sem notuð er í Soil Taxonomy að sleppa dýpt- arskilyrðum fyrir flokka sortujarðar og glerjarðar. Því er þessi flokkur ekki notaður að sinni, en vera má að hann verði notaður á seinni stigum. Víða við Breiðafjörð og á Vest- fjörðum eru kalksteinsfjörur sem hafa áhrif langt upp á landið en jarðvegsfræði þessara svæða er lítið könnuð. Kalkjörð er þó sannarlega sérstök jarðvegsgerð á þessum svæðum, en hefur litla heildar- útbreiðslu á landsvísu. Lokaorð Jarðvegskortið af Íslandi1 sem hér er kynnt er í grófum mælikvarða og tekur aðeins til efstu laga flokk- unar jarðvegs. Útgáfa þess bætir þó úr brýnni þörf og auðveldar mönnum að samræma þekkingu um íslenskan jarðveg. Að auki set- ur kortið íslenskan jarðveg í alþjóð- legt samhengi, því upplýsingarnar eru notaðar á alþjóðlegum jarðveg- skortum (jarðvegskort Evrópu,43 jarðvegskort heimskautasvæð- anna o.fl.45). Það sýnir vel sérstöðu íslenskrar moldar, en á Íslandi er að finna stærsta svæði eldfjallajarð- ar (Andosol) í Evrópu; útbreiðsla hennar á Íslandi er líklega um 5% slíks jarðvegs í heiminum. Hið bas- íska áfok, mikil útbreiðsla auðna og steinefnaríkt votlendi með sortu- eiginleika gerir íslenskan jarðveg sérstæðan á heimsvísu og þess virði að honum sé gefinn meiri gaumur. Jarðvegskortið er áfangi á leið ungrar vísindagreinar á landsvísu, enda þótt hún eigi sér langa hefð í þéttbýlli löndum – enda er menn- ing,46 fæða og klæði jarðarbúa háð þessari mikilvægu auðlind. Við væntum þess að endurbætt flokkun og mun nákvæmara jarðvegskort líti dagsins ljós innan fárra ára. Summary A soil map of Iceland Icelandic soils are predominantly Andosols, which are soils typical of ac- tive volcanic regions. Andosols develop unique physical and chemical proper- ties which are attributed to their colloi- dal constituents consisting of allophane, imogolite and ferrihydrate clays on one hand and organic constituents on the other. The parent materials, mostly con- sisting of volcanic glass, also give the soils special characteristics. The paper describes the development and main classes of a designated soil classifica- tion for a soil map of Iceland, which already is in use for multiple purposes. The classification system draws from the WRB system7 and Soil Taxonomy but also considers earlier work by Björn Jóhannesson19 and Þorsteinn Guðmundsson.25 The paper explains the concepts of the classification and the properties of the main classes. It sepa- rates between; 1) andic soils, which are Brown Andosols, Gleyic Andosols and Histic Andosols; 2) Vitrisols, soils of deserts, which are divided into Cambic Vitrisols, Gravelly Vitrisols, Arenic Vitrisols and Pumice Vitrisols iii) Histosols, and iv) other soil types such as Cryosols and Leptosols (see figure 3). The soil map was constructed based on > 80 soil pedons sampled for this purpose, together with analysis of soils from core sampling placed at strategic locations and a database for various soil analyses stored at the Agricultural University. The map is presented digitally in the scale of 1:250 000. Its information is used in inter- national soil maps such as the European Soil Atlas.43 Substantial eolian redistri- bution of basaltic volcanic materials is one of the characteristics of the Icelandic soil environment, which is considered in the classification scheme (figure 4). Many Icelandic soil types are rather unique in the world, such as the Histic Andosol, which combines andic soil properties and the organic soils of the Arctic. The Vitrisols, which are widespread in Iceland, are also quite unique because of the basaltic nature of the vitric (volcanic glass) materials. 78 3-4 LOKA.indd 120 11/3/09 8:33:17 AM
Qupperneq 1
Qupperneq 2
Qupperneq 3
Qupperneq 4
Qupperneq 5
Qupperneq 6
Qupperneq 7
Qupperneq 8
Qupperneq 9
Qupperneq 10
Qupperneq 11
Qupperneq 12
Qupperneq 13
Qupperneq 14
Qupperneq 15
Qupperneq 16
Qupperneq 17
Qupperneq 18
Qupperneq 19
Qupperneq 20
Qupperneq 21
Qupperneq 22
Qupperneq 23
Qupperneq 24
Qupperneq 25
Qupperneq 26
Qupperneq 27
Qupperneq 28
Qupperneq 29
Qupperneq 30
Qupperneq 31
Qupperneq 32
Qupperneq 33
Qupperneq 34
Qupperneq 35
Qupperneq 36
Qupperneq 37
Qupperneq 38
Qupperneq 39
Qupperneq 40
Qupperneq 41
Qupperneq 42
Qupperneq 43
Qupperneq 44
Qupperneq 45
Qupperneq 46
Qupperneq 47
Qupperneq 48
Qupperneq 49
Qupperneq 50
Qupperneq 51
Qupperneq 52
Qupperneq 53
Qupperneq 54
Qupperneq 55
Qupperneq 56
Qupperneq 57
Qupperneq 58
Qupperneq 59
Qupperneq 60
Qupperneq 61
Qupperneq 62
Qupperneq 63
Qupperneq 64
Qupperneq 65
Qupperneq 66
Qupperneq 67
Qupperneq 68
Qupperneq 69
Qupperneq 70
Qupperneq 71
Qupperneq 72
Qupperneq 73
Qupperneq 74
Qupperneq 75
Qupperneq 76
Qupperneq 77
Qupperneq 78
Qupperneq 79
Qupperneq 80
Qupperneq 81
Qupperneq 82
Qupperneq 83
Qupperneq 84

x

Náttúrufræðingurinn

Direct Links

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Náttúrufræðingurinn
https://timarit.is/publication/337

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.