Náttúrufræðingurinn - 2010, Blaðsíða 20

Náttúrufræðingurinn
100
Þakkir
Fjöldi sérfræðinga hefur lagt sitt af mörkum til að byggja upp þekkingu um
ágengar tegundir og gagnagrunna eins og NOBANIS, DAISIE og GISD, sem
notaðir voru við ritun þessarar greinar. Er þeim öllum þakkað fyrir þeirra
framlag. Róbert A. Stefánsson, Páll Hersteinsson, Þóra Ellen Þórhallsdóttir
og ónefndur ritrýnir lásu handrit og komu með gagnlegar ábendingar. Fyrir
það færi ég þeim bestu þakkir. Stykkishólmsbæ, Sigurði H. Magnússyni,
Kristínu Svavarsdóttur og fleirum er þakkað fyrir hvatningu til að sinna
málefnum ágengra tegunda. Ljósmyndurum þakka ég kærlega fyrir afnot af
ljósmyndum.
Heim ild ir
Friedrich, W.L. & Leifur A. Símonarson 2002. The tertiary flora of Iceland 1.
– a witness of a migration route between Europe and North America. Bls.
82 í: Proceedings of 6th European Paleobotany-Palynology Conference.
Grundt, H.H., Kjølner, S., Borgen, L., Rieseberg, L.H. & Brochmann, C. 2.
2006. High biological species diversity in the arctic flora. Proceedings
of the National Academy of Sciences of the United States of America
103. 972–975.
Þorleifur Einarsson 1991. Myndun og mótun lands. Mál og menning, 3.
Reykjavík. 301 bls.
Páll Hersteinsson 2004. Spendýr á Íslandi og íslensku hafsvæði. Bls. 70–73 4.
í: Íslensk spendýr (ritstj. Páll Hersteinsson). Vaka-Helgafell, Reykjavík.
Hafdís Hanna Ægisdóttir & Þóra Ellen Þórhallsdóttir 2005. Theories 5.
on migration and history of the North-Atlantic flora: a review. Jökull
54. 1–16.
Þóra Ellen Þórhallsdóttir 2010. Um tegundaauðgi og einkenni íslensku 6.
flórunnar. Náttúrufræðingurinn 79. 102–110.
Árni Einarsson 1989. Áttfætlur. Rit Landverndar 9. 81–100.7.
Erlendur Jónsson & Gísli Már Gíslason 1989. Vatnaskordýr. Bls. 113–137 8.
í: Pöddur: Skordýr og áttfætlur (ritstj. Hrefna Sigurjónsdóttir & Árni
Einarsson). Rit Landverndar 9. Reykjavík.
Ævar Petersen 1998. Íslenskir fuglar. Vaka-Helgafell, Reykjavík. 312 bls.9.
Anon. 2001. Biological diversity in Iceland. National report to the 10.
Convention on Biological Diversity. Ministry for the Environment & The
Icelandic Institute of Natural History.
CAVM Team 2003. Circumpolar Arctic Vegetation Map. Scale 1:7.500.000. 11.
Conservation of Arctic Flora and Fauna (CAFF) Map No.1. U.S. Fish and
Wildlife Service, Anchorage, Alaska.
Guðbjörg Ásta Ólafsdóttir, Sigurður S. Snorrason & Ritchie, M.G. 2007. 12.
Morphological and genetic divergence of intralacustrine stickleback
morphs in Iceland: a case for selective differentiation? Journal of Evolu-
tionary Biology 20. 603–616.
Rakel Júlía Sigursteinsdóttir & Bjarni K. Kristjánsson 2005. Parallel evo-13.
lution, not always so parallel: Comparison of small benthic charr, Salveli-
nus alpinus, from Grímsnes and Thingvallavatn, Iceland. Environmental
Biology of Fishes 74. 239–244.
Páll Hersteinsson, Nyström, V., Jón Hallur Jóhannsson, Björk Guðjóns-14.
dóttir & Margrét Hallsdóttir 2007. Elstu þekktu leifar melrakka á
Íslandi. Náttúrufræðingurinn 76. 13–21.
Davis, S.S., Heywood, V.H., Herrera-MacBryde, O., Lobos, J.V. & 15.
Hamilton, A.C. (ritstj.) 1994–1997. Centres of Plant Diversity. A Guide
and Strategy for their Conservation, I.–III. bindi. WWF & IUCN.
Jörundur Svavarsson & Bjarni K. Kristjánsson 2006. 16. Crangonyx islandicus
sp. nov., a subterranean freshwater amphipod (Crustacea, Amphipoda,
Crangonyctidae) from springs in lava fields in Iceland. Zootaxa 1365.
1–17.
Bjarni K. Kristjánsson & Jörundur Svavarsson 2004. Crymostygidae, a 17.
new family of subterranean freshwater gammaridean amphipods
(Crustacea) recorded from subarctic Europe. Journal of Natural History
38. 1881–1894.
Umhverfisráðuneytið 2009. Umhverfi og auðlindir. Stefnum við í átt til 18.
sjálfbærrar þróunar? Umhverfisráðuneytið. 61 bls.
Flowerdew, J.R. 1984. Woodmice and yellow-necked mice. The Mammal 19.
Society, London. 24 bls.
Náttúrufræðistofnun Íslands 2000. Válisti 2. Fuglar. Náttúrufræðistofnun 20.
Íslands.
Coyne, J.A. & Orr, H.A. 2004. Speciation. Sinauer Associates. 545 bls.21.
Begon, M., Townsend, C.R. & Harper, J.L. 2006. Ecology: from individuals 22.
to ecosystems. 4. útg. Blackwell Publishing. 738 bls.
Skúli Skúlason & Smith, T.B. 1995. Resource polymorphisms in verte-23.
brates. TREE 10. 366–370.
Margrét Hallsdóttir 1987. Pollen analytical studies of human influence 24.
on vegetation in relation to the Landnám tephra layer in Southwest Ice-
land. Lundqua thesis 18, Lund University, Department of Quaternary
Geology. 45 bls.
Margrét Hallsdóttir 1992. Gróðurfar fyrir landnám. Bls. 13–16 25. í: Ásýnd
Íslands, fortíð – nútíð – framtíð (ritstj. Hreggviður Norðdahl). Landvernd,
Reykjavík.
Þóra Ellen Þórhallsdóttir 2001. Ásýnd landsins. Bls. 77–85 26. í: Ráðunauta-
fundur. Reykjavík.
Hlynur Óskarsson 1998. Framræsla votlendis á Vesturlandi. Bls. 121–130 27.
í: Íslensk votlendi verndun og nýting (ritstj. Jón S. Ólafsson). Háskóla-
útgáfan, Reykjavík.
Umhverfisráðuneytið 2007. Vernd og endurheimt íslenskra birkiskóga. 28.
Skýrsla og tillögur nefndar (Danfríður Skarphéðinsdóttir, Ása L. Aradóttir,
Bjarni Diðrik Sigurðsson, Þröstur Eysteinsson, Skúli Björnsson, Jón Geir
Pétursson, Borgþór Magnússon & Trausti Baldursson). Umhverfisráðu-
neytið, Reykjavík, 18 bls.
Náttúrufræðistofnun Íslands 1996. Válisti 1. Plöntur. Náttúrufræðistofnun 29.
Íslands.
ACIA 2004. Impacts of a Warming Arctic: Arctic Climate Impact Assess-30.
ment. Cambridge University Press. 144 bls.
Umhverfisráðuneytið 2008. Líffræðileg fjölbreytni. Stefnumörkun 31.
Íslands um framkvæmd Samningsins um líffræðilega fjölbreytni.
Umhverfisráðuneytið, Reykjavík. 27 bls.
Menja von Schmalensee 2010. Vágestir í vistkerfum – fyrri hluti. Stiklað 32.
á stóru um framandi ágengar tegundir. Náttúrufræðingurinn 80. 15–26.
Eyþór Einarsson 1997. Aðfluttar plöntutegundir á Íslandi. Bls. 11–15 33. í:
Nýgræðingar í flórunni: innfluttar plöntur, saga, áhrif, framtíð. Ráð-
stefna Félags garðyrkjumanna 21. og 22. febrúar.
Páll Hersteinsson (ritstj.) 2004. Íslensk spendýr. Vaka-Helgafell, Reykjavík. 34.
344 bls.
Williamson, M. 1996. Biological Invasions. Chapman & Hall, London. 35.
244 bls.
NOBANIS 2010. European network on invasive alien species. www.36.
nobanis.org.
DAISIE 2010. Delivering Alien Invasive Species Inventories for Europe. 37.
www.europe-aliens.org. 100 of the worst.
Summary
Ecosystems in peril, part two:
Alien and invasive species in
Iceland
Iceland is an isolated island in the North-
Atlantic Ocean. Most of the indigenous
species originate in Europe but species
diversity is generally considered low.
However, biological diversity is probably
higher than the number of species indi-
cates, due to high variation within spe-
cies, and several populations and ecosys-
tems have a high conservation value.
Since their colonization 11 centuries ago,
humans have had a great influence on
the island’s biota. Current threats to na-
ture include habitat destruction, unsus-
tainable utilization, global change, pollu-
tion and invasive species. Several
thousand species have been imported to
Iceland, but currently at least 135 alien
species can be found in natural habitats,
of which seven are invasive: American
mink (Neovison vison), Nootka lupin
(Lupinus nootkatensis), cow parsley
(Anthriscus sylvestris), Spanish slug (Arion
lusitanicus), heath star-moss (Campylopus
introflexus), white-tailed bumblebee
(Bombus lucorum) and European physa
(Physella acuta). In addition, several spe-
cies pose a possible threat, such as giant
hogweed (Heracleum mantegazzianum),
rugosa rose (Rosa rugosa), lodgepole pine
(Pinus contorta), dark-leaved willow
(Salix myrsinifolia) and European rabbit
(Oryctolagus cuniculus). In order to limit
damage, control measures have been
taken against American mink, Nootka
lupin and cow parsley although to a dif-
ferent extent. The negative impact of in-
vasive alien species is expected to in-
crease. Therefore, preventive measures,
sufficient surveillance systems, reaction
plans, and reinforced regulations are im-
portant. With increased public aware-
ness and joint forces, the negative impact
of alien species can certainly be reduced.
80 3-4#Loka_061210.indd 100 12/6/10 7:22:10 AM