Náttúrufræðingurinn - 2010, Blaðsíða 9

89
Tímarit Hins íslenska náttúrufræðifélags
Svalbarða, Svíþjóð, Tékkland og
Þýskaland. Honum er ætlað að vera
lifandi, síbreytilegur gagnagrunnur,
þar sem stöðugt er unnið að endur-
skoðun og viðbót nýrra upplýsinga.
Enn vantar ákveðnar upplýsingar
fyrir sum lönd, svæði eða tegundir
en þrátt fyrir það er gagnagrunn-
urinn orðinn mikilvægt tól til að
greina og fá yfirlit um stöðu framandi
tegunda á Íslandi og næsta nágrenni.
Samkvæmt skilgreiningu NOBANIS
er framandi lífvera tegund, undir-
tegund eða lægri flokkunareining
(svo sem afbrigði, kyn eða stofn),
þar með talið lífhlutar, kynfrumur,
fræ, egg eða dreifingarform sem
geta lifað af og fjölgað sér, sem menn
hafa flutt (viljandi eða óviljandi)
út fyrir sitt náttúrulega forna eða
núverandi útbreiðslusvæði.36
Samkvæmt gagnagrunninum er
að finna að lágmarki 135 framandi
tegundir í náttúru Íslands (miðað
við uppgefnar tölur í nóvember
2010) (1. mynd) (2.–4. tafla). Þetta
eru álíka margar framandi tegundir
og finna má á Grænlandi og í Fær-
eyjum en mun færri en í Noregi,
Svíþjóð og Danmörku (2. mynd).
Þegar litið er til hópa lífvera eru
63% framandi tegunda á Íslandi
plöntur, þörungar og sveppir, 26%
hryggleysingjar og 11% hryggdýr.36
Miðað við nágrannalönd okkar virð-
ist hlutdeild dýra af heildarfjölda
4. mynd. Skipting þeirra framandi tegunda sem nú hafa náð fótfestu á Norðurlöndum
eftir því hvort þær bárust fyrir aldamótin 1900, á fyrri hluta 20. aldar eða eftir 1950. Upp-
lýsingar voru ekki tiltækar fyrir Noreg. – The division of alien species in the Nordic coun-
tries according to the timing of their introduction. Information was not available for Norway
(NOBANIS, ágúst 2010).
framandi tegunda á Íslandi vera
heldur meiri en gengur og gerist (3.
mynd). Þetta endurspeglar ef til vill
landfræðilega einangrun Íslands og
erfiðleika dýra við að berast hingað
af sjálfsdáðum, en einhverjar dýra-
tegundir sem hér teljast framandi
eru innlendar í nágrannalöndum
okkar, enda liggja náttúrulegir ferlar
að baki tilvist þeirra þar.
Sennilegasta skýringin á ólíkum
fjölda framandi tegunda á Norður-
löndum er mismunandi innflutn-
ingsþrýstingur, sem helst hefur ráð-
ist af mismiklum fólksfjölda og ólíku
aðgengi að löndunum í aldanna rás.
Þegar skoðaðar eru upplýsingar um
hvenær framandi tegundir bárust
til viðkomandi lands sést að Ísland
sker sig talsvert úr. Hingað hafa 52%
framandi tegunda borist eftir 1950,
en í Danmörku, Svíþjóð og Finn-
landi er þetta hlutfall 14–22% og ef
litið er til allra NOBANIS-svæða
hafa 15% framandi tegunda borist
eftir 1950 (4. mynd). Á Íslandi hefur
4. tafla. Framandi tegundir á Íslandi sem ekki hafa verið flokkaðar með tilliti til mögulegrar ágengni. – Alien species in Iceland that
have not been evaluated with regard to invasiveness (NOBANIS, sept. 2010).
Framandi, óflokkaðar tegundir – Alien uncategorized species
Alaskavíðir (Salix alaxensis) Sitkaelri (Alnus sinuata)
Alaskaösp (Populus trichocarpa) Síberíugrýta (Claytonia sibirica)
Apablóm (Mimulus guttatus) Spánarkerfill (Myrrhis odorata)
Fjallakornblóm (Centaurea montana) Stormþulur (Senecio pseudo-arnica)
Garðalúpína (Lupinus polyphyllus) Tjarnasverðlilja (Iris pseudacorus)
Garðamaríustakkur (Alchemilla mollis) Vætudúnurt (Epilobium adenocaulon)
Hóffífill (Tussilago farfara) Þistill (Cirsium arvense)
Húnakló (Heracleum sphondylium) Hjartaskel (Cerastderma edule)
Kransarfi (Egeria densa) Sandskel (Mya arenaria)
Melahálmgresi (Calamagrostis epigeios) Birkikemba (Heringocrania unimaculella)
Sauðvingull (Festuca ovina)
80 3-4#Loka_061210.indd 89 12/6/10 7:22:00 AM