Náttúrufræðingurinn - 2010, Blaðsíða 70

Náttúrufræðingurinn
150
snið 3 var 565 m. Upphaf og endir
hvers sniðs var merktur með hæl
og GPS-hnit tekin. Ætlunin var að
mæla einungis á því svæði sem sáð
var í árið 1994, en af misgáningi var
einnig mælt austast í Gára þar sem
líka hafði verið sáð með höndum
árið 1992 (2. mynd, snið 1).
Útbreiðsla birkis í Gára var könnuð
17. júní 2008. Gengið var með GPS-
tæki umhverfis það svæði sem birki
fannst á og ferill skráður (2. mynd).
Mælingar á birki
Á sniðunum voru birkiplöntur
mældar. Þeim sem voru lægri en 10
cm var þó sleppt. Kom þar tvennt til.
Í fyrsta lagi var birkið í Gára farið
að sá sér og því nokkrar líkur á að
allra minnstu plöntur væru komnar
upp af fræi sem myndast hefði á
staðnum. Með því að sleppa þeim
minnstu mátti komast hjá mikilli
skekkju af þeim sökum. Í öðru lagi
er tímafrekt að leita uppi mjög litlar
plöntur og það hefði aukið fyrirhöfn
og kostnað.
Hæð hverrar plöntu var ákvörð-
uð með því að mæla lóðrétt frá toppi
hæsta sprota að jarðvegsyfirborði.
Stofnar á plöntu voru taldir og var
þá miðað við greiningu 10 cm frá
yfirborði eða neðar. Þvermál stofns
eða stofna hverrar birkiplöntu var
mælt við jörð með skífumáli. Mesta
þvermál blaðkrónu var einnig mælt
og síðan mesta þvermál hornrétt þar
á. Fræmyndun hverrar birkiplöntu
var metin í eftirfarandi flokka: 0,
1–10, 11–50, 51–100 og >100 þrosk-
aðir reklar á plöntu.
Aðrar athuganir
Fjarlægð birkiplantna frá næstu
víðiplöntu var mæld og var víðirinn
jafnframt greindur til tegundar. Við
staðsetningu víðiplantna var miðað
við rótfestu væru þær einstofna,
en væru plöntur margstofna eða
breiðumyndandi, eins og grasvíðir,
var staðsetning miðuð við miðju
ofanjarðarhluta plöntunnar. Þétt-
leiki víðis var einnig metinn á um
20 m2 hringlaga bletti (radíus 2,50
m) umhverfis hverja birkiplöntu.
Ef fjarlægðin milli birkiplöntu og
víðis var meiri en 2,50 m var engin
víðiplanta skráð.
Til þess að fá upplýsingar um
gróðurþekju voru lagðir út tveir
1,00 * 0,33 m mælireitir, áveðurs
(NA) og hlémegin (SV), út frá
stofni fimmtu hverrar mældrar
birkiplöntu. Í reitunum var metin
heildarþekja (%) gróðurs og þekja
háplantna, mosa og fléttna. Við
sömu plöntu var jarðvegsþykkt
könnuð bæði hlémegin og áveðurs
(um 1 m frá plöntu) með því að reka
járntein niður á þétt eða fast undir-
lag. Með teininum var þó ekki unnt
að mæla meiri þykkt en 110 cm.
Hver birkiplanta eða þyrping
þeirra var staðsett með GPS-hniti.
Til þess að fá nánari upplýsingar um
útlit birkisins og ásýnd gróðurs og
lands var tekin ljósmynd af hverri
birkiplöntu og hverjum mælireit auk
yfirlitsmynda af sniðunum þremur.
Úrvinnsla gagna
Flatarmál blaðkrónu hverrar birki-
plöntu var ákvarðað samkvæmt eftir-
farandi jöfnu: π*a*b (flatarmál spor-
baugs), þar sem a er mesti radíus
blaðkrónu og b radíus hornrétt þar
á. Reiknað var út þverskurðarflatar-
mál (π*r2) einstakra stofna hverrar
plöntu og heildarþverskurðarflatar-
mál fundið.
Einsþátta fervikagreiningu með
Tukey „eftiráprófi“ var beitt til að
kanna mun á hæð, flatarmáli blað-
krónu, fjölda stofna, stofnflatarmáli
birkis og þéttleika víðis milli sniða.
Fyrir greiningu var hæð, flatarmál
blaðkrónu, fjöldi stofna og heildar-
stofnflatarmáli log-umbreytt en
4. mynd. Þéttleiki birkis á sniðunum þremur á rannsóknasvæðinu í Gára á Rangárvöllum.
Bólur tákna fjölda platna. Myndkort: Loftmyndir ehf. – Density of birch plants within the
three transects studied in Gári South Iceland. Bubble size indicate numbers of plants.
80 3-4#Loka_061210.indd 150 12/6/10 7:22:40 AM