Náttúrufræðingurinn - 2010, Blaðsíða 82

Náttúrufræðingurinn
162
Allmikil skjálftahrina varð á hafsbotni um 16 km
austan við Grímsey þann 24. júlí. Stærsti skjálftinn
var 4,3 stig. Skjálftarnir fundust vel í eynni, en eyjar-
skeggjar kipptu sér lítið upp við það enda varð hrinan
á þekktum skjálftastað.
Skriðuföll og grjóthrun
Halldór G. Pétursson, jarðfræðingur og skriðusérfræð-
ingur á Akureyri, segir eftirfarandi um skriður og grjót-
hrun ársins 2008:
Talsvert var um skriðuföll á þessu ári og dreifð-
ust þau á alla mánuði ársins. Hér var aðallega um
grjóthrun að ræða en mest varð það í tengslum við
Suðurlandsskjálftana 29. maí. Þá náði grjóthrunssvæð-
ið frá Eyjafjöllum í austri, um Laugarvatn og Þingvelli
í norðri, suður til Vestmannaeyja og vestur að Esju og
Akrafjalli. Mest varð hrunið í fjöllunum næst upptök-
unum, Ingólfsfjalli og Reykjafjalli við Hveragerði, en
þar ultu stór björg víða niður. Í Grensdal og Sauðárdal
í nágrenni Hveragerðis féllu víða jarðvegsskriður úr
hlíðunum. Ekki er getið um mikil spjöll af völdum
þessara skriðufalla nema á gróðurlendi. Flest önnur
grjóthrunstilvik á árinu urðu þegar grjót hrundi á
vegi landsins, eins og undir Óshlíð, Kirkjubólshlíð og
Súðavíkurhlíð á Vestfjörðum og í Hvalnes- og Þvottár-
skriðum á Suðausturlandi. Þá hrundi einnig grjót á
vegi á Ströndum, úr Kaldbakshorni og Hvalsárhöfða
við Steingrímsfjörð, og undir Vestur-Eyjafjöllum, við
Steina. Ekki urðu slys á mönnum, en oftar en einu sinni
skall hurð nærri hælum þegar steinar féllu á bíla, eða
rétt fyrir framan eða aftan þá, eða þeir lentu á grjóti á
vegunum. Fyrir utan jarðskjálfta má leita orsaka þessa
grjóthruns í samspili frosts og þíðu að vetri, leysingum
og mikilli úrkomu. Þann 17. sept. gekk djúp lægð yfir
landið en henni fylgdi hvassviðri og mikil úrkoma sem
orsakaði vatnavexti og skriðuföll um allt land. Mest
kvað að skriðuföllum á Vestfjörðum, sérstaklega við
Patreksfjörð, Arnarfjörð og innanvert Ísafjarðardjúp, en
skriður féllu einnig á nokkrum stöðum á Vesturlandi,
á Öxnadalsheiði og í Hvalnes- og Þvottárskriðum. Eru
áratugir síðan skriðuföll og vatnavextir hafa valdið
jafnmiklum gróður- og vegaskemmdum á sunnanverð-
um Vestfjörðum.
Gróðurfar
Hlýindi í maí og framan af sumri höfðu góð áhrif á
gróður, sem tók víða snemma við sér. Trjávöxtur og
grasspretta sumarsins var því með allra besta móti, svo
sem einnig mátti merkja af miklu frjómagni í andrúms-
lofti, sérstaklega sunnanlands þar sem þurrkatíð var
langvarandi. Heildarfjöldi frjókorna í Reykjavík mæld-
ist 4.724 í rúmmetra lofts og skipar sumarið sér í hóp
sex sumra með heildarfrjómagn yfir 4.400 frá því mæl-
ingar hófust árið 1988. Á Akureyri hófst frjótímabilið
snemma og gekk hratt yfir. Í maí mældist mesta
frjómagn í andrúmslofti í 11 ára sögu mælinganna, en
mánuðirnir þar á eftir voru undir meðalagi. Heildar-
fjöldi frjókorna sumarsins varð 2.194 í rúmmetra lofts,
sem er 22% undir meðallagi áranna 1998–2007.
Gróðureyðing við jarðvarmavirkjanir
Í september vakti athygli að mosi hafði drepist á stóru
svæði við Hellisheiðarvirkjun. Ástandið var verst vestan
Upptök skjálftanna í Ölfusi 2008. Bláir hringir eru skjálftar þann
29.5., fjólubláir þann 30.5. og rauðir þann 31.5. fram til kl. 17. Á
myndina er áætluð brotalengd meginskjálftans teiknuð með breiðu
striki. Hún er um 14 km. Hreyfingin um misgengið er hægrihandar-
sniðgengishreyfing þannig að land vestanmegin við misgengið
fer til norðurs og til suðurs austanmegin. Pílurnar sýna þessa
hreyfingarstefnu. Stóri svarti hringurinn sýnir upptök megin-
skjálftans. Litli hringurinn við suðvesturhorn Ingólfsfjalls sýnir
upptök skjálftans sem talinn er hafa sett aðalskjálftann í gang.
Myndin er fengin af vefsvæði Veðurstofunnar.
Kort af vefsíðu Veðurstofunnar sem sýnir skjálftavirknina við
Grímsey. Grænu stjörnurnar sýna skjálfta sem eru yfir þremur
stigum.
80 3-4#Loka_061210.indd 162 12/6/10 7:22:44 AM