Náttúrufræðingurinn - 2010, Blaðsíða 8

Náttúrufræðingurinn
88
Í síðasta hefti Náttúrufræðingsins
voru ágengar tegundir og helstu
hugtök er þær varðar skilgreind.32
Fjallað var almennt um líffræði þeirra,
m.a. einkenni, stofnvaxtarferla og
afleiðingar fyrir aðrar tegundir, auk
aðgerða gegn þeim á heimsvísu.
Ísland hefur ekki farið varhluta af
áhrifum framandi og ágengra teg-
unda og verður hér leitast við að
varpa ljósi á þær tegundir sem um
ræðir, ásamt einkennum þeirra og
stöðu í íslenskri náttúru.
Framandi tegundir á
Íslandi
Ljóst er að mörg þúsund tegundir
hafa flust til Íslands með mönnum
frá landnámi. Áætlað er að meira en
10 þúsund tegundir blómplantna og
byrkninga (að frátöldum stofublóm-
um) hafi verið fluttar hingað,33 21
landspendýrategund (að frátöldum
gæludýrum),34 a.m.k. 13 tegundir
og margir stofnar fugla og fiska (að
frátöldum gæludýrum) (Landbún-
aðarráðuneytið, munnl. uppl.) og
meira en 200 tegundir landhrygg-
leysingja (Erling Ólafsson, munnl.
uppl., 23.10.2008). Lítið er vitað
um fjölda innfluttra hryggleysingja
í ferskvatni og fjörum, eða fjölda
fléttna, þörunga, mosa, sveppa,
frumdýra, baktería og veira. Fjöldi
innfluttra tegunda segir þó ekki allt,
því einungis hluti þeirra tegunda
sem fluttar eru inn á nýtt svæði
sleppur út í náttúrulegt umhverfi og
nær fótfestu.t.d. 35
Á Íslandi hefur undanfarin ár
verið unnið að uppbyggingu gagna-
grunns um framandi og ágengar
tegundir í náttúru landsins, meðal
annars með þátttöku í áðurnefndu
NOBANIS-verkefni (www.nobanis.
org). Þeirri vinnu hefur verið stýrt
af Náttúrufræðistofnun Íslands, með
aðkomu sérfræðinga af mismunandi
sviðum og stofnunum. NOBANIS-
gagnagrunnurinn er samstarfs-
verkefni margra landa og nær yfir
Austurríki, Belgíu, Danmörku, Eist-
land, Finnland, Færeyjar, Grænland,
Holland, Írland, Ísland, Jan Mayen,
Lettland, Litháen, Noreg, Pólland,
evrópska hluta Rússlands, Slóvakíu,
3. mynd. Skipting framandi og ágengra tegunda á Norðurlöndum í helstu lífveruhópa. – The
division of alien and invasive species in major groups of organisms (NOBANIS, ágúst 2010).
2. mynd. Heildarfjöldi framandi tegunda á Norðurlöndum og flokkun þeirra eftir ágengni.
– Alien species in the Nordic countries and their invasiveness (NOBANIS, ágúst 2010).
1. mynd. Fjöldi framandi tegunda í íslenskri náttúru og skipting þeirra í flokka eftir ágengni
skv. gagnagrunni NOBANIS-verkefnisins. – The number of alien species found in Iceland,
classified according to invasiveness (NOBANIS, nóv. 2010).
80 3-4#Loka_061210.indd 88 12/6/10 7:21:59 AM