19. júní - 19.06.2015, Side 66

64 | 19. júní 2015
Þessir femínistar þriðju bylgjunnar
hafa oft verið kallaðir póstfemínistar og
í því orði felst sú hugmynd að skipu lögð
barátta kvenna sé ekki lengur nauðsyn­
leg, að nú geti, skuli og verði konur að
skilgreina sjálfar sig og berjast fyrir rétt­
indum sínum út frá eigin forsendum,
út frá forsendum húðlitar síns, kyn­
hneigðar, samfélagslegrar stöðu sinnar,
og svo framvegis. Þetta gerði það að
verkum að samstaðan sem einkenndi
aðra bylgjuna hvarf og mikið af hinum
pólitíska krafti tapaðist.
Aðgangur, jafnrétti,
fjölbreytileiki og frelsi.
Áhrif!
Nú þegar ég lít til baka, á ég
erfitt með að skilgreina nákvæmlega
hvað það er sem við börðumst fyrir á
lokaáratug síðustu aldar og upphafs­
áratug þess arar, einhvern veginn sam­
ein uðumst við afskaplega sjaldan ef
aldrei í kringum eitt baráttuefni. Í fyrstu
bylgjunni var barist fyrir kosningarétt­
inum; í annarri bylgju var barist fyrir
launamálum, dagvistarmálum, fóstur­
eyðingum; í þriðju bylgju: tja, við
börðumst bara fyrir því sem okkur datt í
hug þann og þann daginn; við börðumst
fyrir „frelsinu“. Í hugmyndafræðilegum
ólgusjó síðustu aldamóta dó einhvern
veginn hugmyndin um pólitíska stéttar­
baráttu og fjöldasamstöðu. Kvenna­
listinn lagði sjálf an sig niður 1998 og
hvarf inn í pólitíska vinstri­maskínu og
kvennabaráttan var skilin eftir í höndum
einstaklinga sem hópuðu sig saman og
héldu fundi og skrifuðu greinar.
En nú rennur tími fjórðu bylgju
femín ismans upp, þegar sem við sam­
þættum það besta úr kvennahreyfingum
fortíðar innar og höfnum því versta, von­
andi.
Við getum sagt að fyrsta bylgja
kvenréttindabaráttunnar hafi snúist um
aðgang, aðgang að kosningum, aðgang
að menntun, aðgang að borgaralegu
samfélagi. Önnur bylgjan snerist um
jafnrétti, þið vitið, konur eru líka menn.
Og sú þriðja, hún snerist um fjölbreyti­
leika og frelsi.
Nú ætla ég að spá því að fjórða
bylgj an muni snúast um áhrif. Hvað
gerist í samfélagi þar sem konur eru
komnar til raunverulegra valda í flest­
um stofnunum samfélagsins og hafa
raunveruleg áhrif á stefnumótun, á
orðræðuna, á menningarmiðla, á hug­
myndafræði, á framtíð okkar allra?
Skellur fjórða bylgjan
nú á ströndum okkar?
Þrátt fyrir að Norðurlöndin standi
langfremst í jafnréttismálum höfum við
að miklu leyti fengið hugmyndafræði
jafnréttisins frá engilsaxneska heimin­
um. Bríet og skandinavískar stöllur
hennar litu til dæmis mjög til súffragett­
anna í Bretlandi og Bandaríkjunum þar
sem konur fóru í mótmælasvelti, lærðu
bardagalistir og var varpað í fang elsi
vegna baráttu sinnar fyrir réttindum
kvenna. Hugmyndasmiðir annarrar
bylgju nnar komu einnig margir frá
Banda ríkjunum, en oft er talið að bókin
The Feminine Mystique eftir Betty Frie­
d an sem kom út í Bandaríkjunum 1963
hafi orðið uppspretta þeirrar baráttu.
Og svo ef ég held áfram að smætta og
einfalda afskaplega flókna kvennasögu,
þá skelli ég fram bell hooks og Riot
Grrrls og Susan Faludi og Naomi Wolf
sem merkisberum póstmódernískrar
þriðju bylgju femínisma.
Nú er ný bylgja femínismans að
skella á ströndum okkar. Og hún kemur
frá Bandaríkjunum. Bandarískar konur
eru reiðar þessa dagana! Eftir tuttugu
ára doða, þegar konur þar í landi héldu
að jafnrétti væri náð og að aðeins væri
tímaspursmál hvenær konur tækju sinn
sess innan stjórnmála og viðskipta­
valdastétta landsins, uppgötvuðu þær