Gerðir kirkjuþings - 1988, Síða 168

165
1537). Helgisiðabókin frá 1685 var ekki lögleidd hér á landi
þótt eftir henni væri farið i ýmsum greinum. Ákvæði Dönsku og
Norsku laga frá 1683 og 1687 um helgidaga og helgidagahald,
og að svo miklu leyti sem þvi var til að dreifa, voru ekki
lögleidd hér á landi. Tilskipunin um tilhlýðilegt helgihald
sabbatsins og annarra helgra daga frá 29. mai 1744 á rót sina
að rekja til pietismans og voru þar ströng ákvæði um
helgihald og m.a. um kirkjusókn. Tilskipun 26. október 1770
stafar frá timum Struensee og ber vott um frjálslyndi þess
tima. Voru þá nokkrir helgidagar afnumdir. Eftir sem áður
gilti tilskipun 29. mai 1744 að verulegu leyti.
Helgidagalöggjöf Dana var breytt með nýjum lögum frá 1845
mjög i frjálsræðisátt. Bárust Alþingi, er það var endurreist,
bænaskrár um breytingar á helgidagalöggjöf. Með tilskipun frá
1855 var komið á nýskipan að þvi er varðaði helgihaldið og
var sú löggjöf mjög reist á dönsku helgidagalögunum frá 1845.
Var þessi skipan ólikt frjálslegri en hin fyrri og þótti
sumum of langt gengið sérstaklega með að draga úr friðun
sunnudaga. Var þessu atriði breytt með opnu bréfi 28.
september 1860.
Þegar leið á 19. öldina voru flutt frumvörp á Alþingi er
vörðuðu þetta mál, m.a. 1893, um afnám helgidaga, skirdags,
uppstigningardags, annars dags i páskum og hvitasunnu og
kóngsbænadags. Frumvarp þetta náði aðeins fram að ganga að
þvi er varðar afnám kóngsbænadags, sbr. lög nr. 37/1893. Þá
voru sett sérstök lög um fermingu og affermingu skipa, nr.
19/1897, en heildarlög um helgidaga, sem sett voru i Danmörku
1876, voru ekki lögfest hér á landi eða lög sniðin eftir
þeim. Hins vegar voru lögtekin ný lög um helgidaga og
helgidagahald árið 1901, sbr. lög nr. 47 það ár. Var þar
kveðið rækilega á um helgidagahald en helgidagar látnir
haldast. í meðferð málsins á Alþingi kom glögglega fram að
greina bæri i milli he1gidaga1öggjafar og
vinnuverndarlöggjafar. Fáum árum seinna (1919) var flutt
frumvarp á Alþingi sem var gagngert af vinnuverndarrótum
runnið og mælti fyrir um það að helgidagar yrðu raunverulega
að hvildardögum fyrir verkamenn.
Núgildandi lög um þetta efni eru nr. 45/1926. Þau fólu m.a. i
sér þá breytingu að takmarka skyldi vinnu við fermingu og
affermingu skipa á helgidögum og i öðru lagi var leyft að
hafa fleiri verslanir opnar á helgidögum en fyrr var og svo
þjónustustofnanir. Skirdegi var ekki gert hærra undir höfði
en sunnudögum og almennar skemmtanir voru bannaðar eftir kl.
18 kvöldið fyrir stórhátiðardag. Þessi lög hafa gilt i
rösklega sex áratugi óbreytt að kalla, en eina breytingin
varðar refsiviðurlög í 8. gr. sem breytt var með lögum nr.
75/1982 er fjalla m.a um sektarmörk nokkurra laga.
III.
Við samningu frumvarps kirkjulaganefndar viðaði hún að sér
löggjöf um þetta efni frá allmórgum löndum i Evrópu. Helsta
fyrirmynd frumvarpsins eru norsku helgidagalögin, en einnig