Gerðir kirkjuþings - 1990, Qupperneq 8

Hitt málið og hið alvarlegasta, sem snertir kirkju og stjórnvöld er skerðing
sóknargjalda og kirkjugarðsgjalda, sem framkvæmd var við afgreiöslu lánsfjárlaga í fyrra.
Fengu söfnuðir ekki nema 95% lögbundinna tekna sinna og kirkjugarðar aðeins 85%.
Kom þetta óvænt og óvægið yfir alla og var þeim mun sorglegra, sem meiri vonir höfðu
verið bundnar við samning kirkju og stjórnvalda um þessi mál. Höfðu hinir mætustu
menn unnið að því verki, bæði af hendi kirkjuráös, fjármálaráðuneytis og dóms- og
kirkjumálaráðuneytisins. Og svo þótti um hnúta búið, að ekki yröi hnekkt. En það var
aldeilis ekki. Þrátt fyrir mótmæli kirkjunnar var fénu ekki skilað og hefur þessi
skeröing svift kirkjulega aöila áttatíu og sex milljónum á yfirstandandi ári, og enn
alvarlegra er það, að enn skal höggið í hinn sama knérunn. Getum við alls ekki unað
því, að samningar við ríkið og vel frá gengnir séu svo lítilvirtir og verða allir þeir, sem
skilja hlutverk kirkjunnar í Þjóðfélaginu að rísa upp til mótmæla. Mun kirkjuráð kynna
tillögur sínar í málinu síðar.
Er ótrúlegt að heyra þá, sem ábyrgð bera á ljármálum tala um ríkidóm safnaða,
þótt vitað sé, að eftir að rofaði til með löggjöf frá 1986 og staðgreiðslu skatta 1988, var
ráðist í það, sem lengi hefði verði beðið með að framkvæma og horfði til vandræða.
Sá ég vitni þess á vísitasíuferðum mínum um landið síðasta sumar, að vel hefur verið
að verki staðið og víða lagfært, endurbætt og fegraö. Og var hljóðið í
sóknarnefndarmönnum vegna þessara aðgerða ríkisvaldsins þeim mun þyngra, sem
vonast hafði verið til. að hægt yrði bæði að hlynna að kirkjum og göröum áfram og
auka starfið með auknu fé. Og þótt aðstæöur ráði því, að einstaka söfnuðir og ekki
margir, eigi fé í bók vegna þess, aö beðið er eftir lóð til kirkjusmíði, þá er þaö
ósæmilegt þeim, sem betur hljóta að vita, að afsaka skerðingu á lögbundnum tekjum
kirkjunnar með því að vitna til slíkra kringumstæðna, sem er algjör undantekning á
málefnum kirkjunnar.
Mörg mál bíða þingsins og vil ég nefna afgreiðslu nokkra, sem rædd voru í fyrra
og hefur verið unnið að síðan. Ber þar einna hæst ítarleg greinargerð um ákvörðun
dauöastundar og líffæraflutninga, einnig tillögur um starf þjóðmálanefndar, könnun á
messutíma, reglugerðir sjóða, skýrslur nefnda og starfsmanna eins og um
safnaðaruppbyggingu og fleira. Fyrr hef ég nefnt veigamikla greinargerð um djákna. Þá
er að vænta framlagningu þeirra mála, sem kirkjuþingsmenn vilja að rædd verði. Að
ógleymdum reikningum, sem skýrðir verða og ræddir.
En tvennt vil ég sérstaklega nefna. Annars vegar, að nú hefur aðalskipulag verið
samþykkt fýrir Skálholtsstað og var gert 27. júní 1990 eftir ítarlegar umræður kirkjuráðs
meö arkitektunum og heimamönnum í Biskupstungum. Og í morgun voru lagðar fram
á kirkjuráðsfundi tillögur arkitekta um deiliskipulag og verða betur kynntar á
síðdegisfundi á morgun. Er þetta hið þýðingarmesta mál og hefur háð öllum umræðum
um framtíð Skálholtsstaðar, að þessi skipulagsmál voru ekki leyst. Vil ég í því sambandi
minnast í ríkulegri þökk Haröar Bjarnasonar fýrrum húsameistara ríkisins, sem teiknaði
Skálholtskirkju og staðurinn og starfið var alla tíð einstaklega kært og studdi hann það
allt vel. Blessuð sé minning þess mæta manns.
Hitt málið, sem verðskuldar verðuga athygli, er um ítarlega könnun á réttarstöðu
fólks í vígðri sambúð. Hefur fyrr verið rætt á kirkjuþingi, að óeölilegt sé, að giftu fólki
sé gert erfiðar fyrir en ógiftu, bæði með skattbyrði og annað, sem snertir hið opinbera.
5