Peningamál - 01.02.2000, Qupperneq 9

Útgjöld samkvæmt fjárlögunum verða 193
ma.kr., sem er hækkun um 1% að nafnvirði frá árinu
1999. Reiknuð lífeyrisframlög, vaxtagjöld og fjár-
festing lækka milli ára um ríflega sex ma.kr. en þess-
ir liðir hafa nokkra sérstöðu að því leyti að þeir eru
bæði sveiflukenndir og skyldubundnir. Önnur útgjöld
hækka um 4,2% að nafnvirði og 0,4% umfram sam-
neysluverð. Talið er að nafnvirði landsframleiðslu
hækki um nær 8% milli áranna 1999 og 2000, svo að
kjarnaútgjöld ríkisins lækka úr 24% í 23½% af vergri
landsframleiðslu. Í fjárlögunum og forsendum þeirra
felst 3% raunsamdráttur á útgjöldum til stofnana
heilbrigðiskerfisins miðað við verð samneyslu. Ljóst
er að talsvert átak þarf til að standa við hann. Önnur
kjarnaútgjöld eiga að hækka um tæp 2% umfram
samneysluverð.
Þar sem gert er ráð fyrir að bæði áfallnar en
ógreiddar lífeyrisskuldbindingar og eignasala minnki
milli ára, er áætlað að lánsfjárafgangur ríkissjóðs til
að greiða niður skuldir minnki úr 29 ma.kr. á árinu
1999 í 21 ma.kr. árið 2000. Með batnandi afkomu og
sölu ríkiseigna hafa skuldir minnkað bæði sem hlut-
fall af landsframleiðslu og í krónum talið. Skuldir
urðu mestar 242 ma.kr. eða sem nam 45% af lands-
framleiðslu árið 1997, en hafa síðan lækkað ört.
Horfir í að þær verði komnar niður undir 210 ma.kr.
eða 30% af landsframleiðslu í lok þessa árs. Hreinar
skuldir ríkissjóðs komust í 34% af landsframleiðslu
1996 en ættu að síga niður í 16% um næstu áramót.
Samfelldar og sambærilegar tölur um ríkisfjár-
málin eru vandfundnar nema í þjóðhagsreikninga-
gögnum Þjóðhagsstofnunar. Í þeim er eignasölutekj-
um og óvenjulegum lífeyrisútgjöldum sleppt og af-
skrift skatttekna er nokkuð önnur en í fjárlagafram-
setningunni í töflu IV. Samkvæmt þessu uppgjöri
batnaði afkoma ríkissjóðs ár frá ári frá 1994 til 1998,
stóð í stað á kosningaárinu 1999 og batnar aftur í ár.
Aðhaldsátak5 mælist jákvætt á árunum 1995, 1997
og 2000, en neikvætt 1996, 1998 og 1999, enda kraf-
an um fast raunvirði útgjalda á mann allstrembin í
örum hagvexti síðustu ára. Afkoma að teknu tilliti til
hagsveiflu snerist úr halla í nokkurn afgang á árunum
1995 til 1997, varð neikvæð 1999 en batnar verulega
í ár samkvæmt markmiðum fjárlaga, mest vegna
bættrar afkomu en að hluta vegna þess að búist er við
að hagkerfið sé að þokast ofan af hagsveiflutoppn-
um.
Aukið áformað aðhald á þessu ári kemur í fram-
haldi af greinilegri slökun í fyrra og er því ekki eins
mikið og virðist í fyrstu. Fyrirliggjandi þjóðhagsspá,
sem tekur tillit til þeirrar ríkisfjármálastefnu sem
felst í fjárlögunum, gerir ráð fyrir að viðskiptahalli
verði yfir 5% þriðja árið í röð og að lítið slakni á of-
þenslueinkennum í þjóðarbúskapnum. Því hefði
verið æskilegt að sveifluleiðrétt afkoma ríkissjóðs
batnaði enn meir til að vinna á móti þensluöflum. Það
hefði líka dregið úr þeirri hættu sem rætt er um hér að
framan að raungengi hækki og útflutnings- og sam-
keppnisgreinar klemmist um hríð á milli umfram-
eftirspurnar í hagkerfinu og aðhaldssamrar peninga-
stefnu. Í þessu ljósi er það lágmarkskrafa að ekki
verði farið fram úr útgjaldaáformum fjárlaga og að
hugsanlegar auknar tekjur skili sér að fullu í bættri
afkomu ríkissjóðs. Ennfremur er brýnt að hugsanleg-
8 PENINGAMÁL 2000/1
Tafla IV Yfirlit ríkisfjármála
Áætlun Fjárlög
Ma.kr. 1998 1999 2000
Tekjur.............................................. 180,8 207,9 209,9
þ.a. söluhagnaður.......................... 2,5 11,0 4,2
Tekjur án eignasölu......................... 178,4 196,9 205,7
Útgjöld ............................................ 189,6 192,8 193,2
þ.a. óvenjul. lífeyrisskuldbindingar 16,7 2,2 1,3
Tekjujöfnuður ................................. -8,8 15,0 16,7
án eignasölu.................................. -11,3 4,1 12,5
án eignasölu og óv. lífeyrisskuldb. 5,4 6,2 13,8
Hreinn lánsfjárjöfnuður .................. 22,9 28,9 21,0
Kennitölur ríkisfjármála 1994-2000
1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000
0,0
1,0
2,0
3,0
-1,0
-2,0
-3,0
-4,0
% af VLF
Tekjuafgangur Aðhaldsátak
Sveifluleiðrétt afkoma
Mynd 4
Heimild: Þjóðhagsstofnun og framreikningur Seðlabankans 1999-2000. 5. Aðhaldsátak telst því jákvæðara sem tekjur aukast meira miðað við
landsframleiðslu og raunútgjöld aukast minna miðað við fólksfjölda.