Peningamál - 01.02.2000, Side 40

ar og að kveðið sé svo á að seðlabankar þurfi að gefa
opinbera skýringu á því af hverju verðbólgumark-
miðinu hafi ekki verið náð. Þar þarf að koma fram
hvað valdið hefur frávikum að mati bankans, hvort
um tímabundin frávik er að ræða og hver þeirra
bankinn telur skipta máli þegar hann ákveður pen-
ingapólitísk viðbrögð sín.
Eins og í mörgu öðru hafa Nýsjálendingar gengið
lengra í þessu en aðrar þjóðir. Upphafleg endurskoð-
un seðlabankalaga í Nýja-Sjálandi gerði ráð fyrir að
nafnlaun seðlabankastjóra yrðu beintengd verð-
bólgustiginu og ef verðbólgan færi út fyrir vikmörkin
þyrfti seðlabankastjórinn að taka á sig nafnlauna-
lækkun. Á síðustu stundu var þó horfið frá þessu og
í núverandi lögum um bankann er kveðið svo á að
heimilt sé að reka bankastjórann fari verðbólgan út
fyrir vikmörkin. Á þetta ákvæði reyndi 1995 er verð-
bólgan fór út fyrir mörkin í skamman tíma. Eftir um-
ræður á þingi var hins vegar ákveðið að seðlabanka-
stjórinn héldi starfi sínu (Mishkin og Eakins, 1998).
Skipta önnur hagræn markmið engu máli?
Þrátt fyrir að formlegt verðbólgumarkmið kveði svo
á að stöðugt verðlag sé forgangsverkefni stjórnar
peningamála er stefnan nægilega sveigjanleg til að
gefa færi á að seðlabankinn taki tillit til þróunar
annarra hagstærða, svo fremi sem það stefni ekki
verðstöðugleikanum í hættu.
Þannig samræmist það fyllilega formlegu verð-
bólgumarkmiði að seðlabanki láti sig máli skipta
hagvaxtarþróun og fjármálalegan stöðugleika. Vik-
mörk verðbólgumarkmiðsins, minni viðbrögð við
áhrifum framboðsskella á verðbólgu og skilgreind
frávik gefa seðlabankanum möguleika á að bregðast
við áföllum í raunhagkerfinu telji hann verðstöðug-
leikann ekki í hættu. Þetta þarf ekki að vera á kostn-
að trúverðugleika bankans í baráttunni við verðbólg-
una nái hann að skýra á greinargóðan og trúverðugan
máta hvað hann er að gera.
Aukið svigrúm til þess að bregðast við sértækum
innlendum aðstæðum er sérstaklega mikilvægt fyrir
Ísland þar sem innlendar hagsveiflur eru að meira
eða minna leyti úr takti við alþjóðlegar hagsveiflur.
Við slíkar aðstæður getur hörð fastgengisstefna leitt
af sér peningastefnu sem fylgir hagsveiflunni í stað
þess að vinna gegn henni.
Þarf seðlabankinn að hafa fullkomna stjórn á
verðbólgunni?
Megingagnrýni fræðimanna á stjórn peningamála
sem grundvallast á formlegu verðbólgumarkmiði
hefur verið sú staðreynd að seðlabankar hafa síðri
stjórn á verðbólgu en gengi innlends gjaldmiðils eða
þröngt skilgreindu peningamagni. Þessir aðilar hafa
bent á að þar sem þættir utan áhrifasviðs seðlabanka,
eins og staða ríkisfjármála og vinnumarkaðar, hafa
áhrif á verðlagsþróun til skemmri tíma geti verið all-
erfitt fyrir seðlabanka að framfylgja verðbólgumark-
miði sínu.
Þessi gagnrýni á vissulega rétt á sér. Stjórn pen-
ingamála með formlegu verðbólgumarkmiði er því
síðri kostur sem seðlabankinn hefur minni getu til að
spá fyrir um og hafa áhrif á verðbólguþróun. Hins
vegar má á móti benda á að samskonar vandamál eru
í raun einnig til staðar með fast gengi eða peninga-
magn sem millimarkmið peningastefnunnar. Þannig
er til lítils þótt seðlabankar hafi meiri tök á að
stjórna þröngt skilgreindu peningamagni þegar sam-
band peningamagns og verðlags er síbreytilegt, eins
og reynslan gefur til kynna. Um vandamál fastgeng-
isstefnu við aðstæður fullkomlega frjálsra fjármagns-
flutninga hefur áður verið fjallað.
Þar að auki virðist heppilegasta millimarkmið
peningastefnunnar út frá fræðilegu sjónarmiði vera
verðbólguspá seðlabankans. Með slíkri stefnu nýtir
seðlabankinn allar þær upplýsingar sem hann telur
skipta máli fyrir verðbólguþróun næstu missera.
Notkun peningamagns eða gengis sem millimark-
miðs er því aðeins hagkvæm ef þessar stærðir inni-
halda allar upplýsingar um þróun verðlags, en í því
tilviki væri slík stefna einfaldlega jafngild því að
nota verðbólguspá sem millimarkmið stefnunnar (sjá
Svensson, 1999).
Þar sem verðbólga ræðst af fleiri þáttum en þróun
gengis eða peningamagns er formlegt verðbólgu-
markmið, með verðbólguspá seðlabankans sem
millimarkmið, því heppilegasta stefnan við stjórn
peningamála út frá fræðilegu sjónarmiði. Önnur
millimarkmið gefa því ekki betri niðurstöðu þrátt
fyrir ófullkomna stjórn seðlabanka á verðbólgu til
skemmri tíma litið.
PENINGAMÁL 2000/1 39