Dagblaðið Vísir - DV - 06.06.2008, Blaðsíða 14

14 FÖSTUDAGUR 6. JÚNl 2008
Helgarblað DV
Sprengigos í Snæfellsjökli gæti leitt til þess að hluti höfuðborgarsvæðisins færi undir vatn í fljóðbylgju.
Náttúran fer ekki eftir fyrirfram gefnum spám. Því er ómögulegt að vita hvað gerist á morgun. Hverfi í Norð-
lingaholti og Úlfarsfelli eru byggð á sprungusvæði. Ekki er hægt að útiloka jarðhreyfingar þar þó ekki hafi
borið á þeim að undanförnu. Hluti Hafnarfjarðar á einnig á hættu að lenda undir hrauni ef gýs á ný. Mögu-
legt er að svo langvinnt eldgos komi á íslandi að heil kynslóð alist upp við eldglæringar.
ERLA HLYNSDÓTTIR
blaöamaöur skrifar: erla&dv.is
Náttúran er algjörlega óútreikn-
anleg. Fáir bjuggust við öðrum
Suðurlandsskjálfta svo skömmu
eftir skjálftann árið 2000. En nátt-
úruhamfarir fara ekki eftir fyrirfram
gefnum spám. Enginn veit því hvað
morgundagurinn ber í skauti sér.
Snæfellsjökull er ein af okkar
virku eldstöðvum. Þó fátt bendi til
þess að hræringar verði þar á næst-
unni er ekki hægt að afskrifa hana
frekar en aðrar virkar eldstöðvar.
Þeir sem hafa gengið á Snæfellsjök-
ulinn kannast við brennisteinslykt-
ina þar sem einmitt einkennir virk
eldfjöll.
Lítill viðbragðstími
Eldgos geta hafist fyrirvaralaust.
Oftast gera þau þó boð á undan sér,
til dæmis með jarðskjálftum. Hættu
af eldgosum stafar annars vegar af
hraunrennslinu og hins vegar ösku-
fallinu. Úr einu gosi getur öskufall-
ið borist um allt land með vindum.
Gjóskan getur sömuleiðis verið
varasöm vegna eldinga og eiturgufa
í henni.
I sprengigosum verður gríðar-
leg orkulosun á skömmum tíma.
Viðbragðstíminn sem fólk hefur til
að gera nauðsynlegar varúðarráð-
stafanir vegna slíkra gosa er yfirleitt
mjög lítill.
Til að átta sig betur á því hvern-
ig sprengigos er ólíkt hinu hefð-
bundnara hraungosi er lýsandi að
sjá fyrir sér þegar tappi er skrúfað-
ur af gosflösku sem hefur verið hrist
lítillega.
Flæðir yfir Vesturbæinn
Langt er á milli stórgosa í Snæ-
fellsjökli. Vitað er um þrjú stórgos
þar, fyrir um 9.000 árum, fyrir 3.900
árum, ogsíðastfyrirum 1.750 árum.
Jarðfræðingar hér á landi hafa velt
fyrir sér þeim möguleika að stór-
gos með tilheyrandi eldglæringum
í jöklinum endurtaki sig.
Sprengigos í Snæfellsjökli getur
haft þær afleiðingar að flóðbylgja
skelli á höfuðborginni. Seltjarnar-
nesið, Vesturbærinn og Alftanesið
myndu líkiega verða verst úti. Bylgj -
an þyrfti ekki að ná nema nokkurra
metra hæð til að ná langt á land
vegna þess að byggðin á þessum
svæðum er ekki þeim fimm metr-
um yfir sjávarmáli sem yfirleitt er
miðað við.
Víðir Reynisson, deildarstjóri
hjá almannavarnadeild ríkislög-
reglustjóra, segir slíkt gos vissulega
vera fræðilegan möguleika en við-
brögð við því séu ekki á forgangs-
lista deildarinnar.
Óveður hafa þó þegar valdið því
að einmitt þessi svæði fari undir sjó
og er þá skemmst að minnast Bás-
endaflóðsins sem er stærsta flóð á
íslandi sem vitað er um.
Kominn tími á annað gos
Gos í Kötlu undir Mýrdalsjökli
eru sprengigos sem stafa af hraðri
kælingu gosefna þegar þau komast
í snertingu við kaldan ísinn. Gos-
mökkurinn frá Kötlu getur orðið
allt að 20 kílómetra hár og sést þá
vel frá Reykjavík.
Tíminn sem líður á milli Kötlu-
gosa er mislangur. Minnst hafa liðið
Alast upp við eldgos Island er land eldvirkni og
raunhæft að búast við langvarandi eldgosi í
framtíðinni sem getur varað áratugum saman. Heil
kynslóð myndi þá alast upp við eldglæringar.
„Seltjarnarnesið, Vest-
urbærinn ogÁlftanes-
ið myndu líklega verða
verstúti."
um 13 ár en mest um 80 ár. Að með-
altali gýs hún þó tvisvar á öld.
Venjan er að áður en gos hefjast í
Kötlu koma miklar jarðskjálftahrin-
ur þegar kvikan er að brjóta sér leið.
Viðamiklar jarðskjálftamælingar
eru á svæðinu og hefur Kjartan Þor-
kelsson, sýslumaður á Hvolsvelli,
unnið að viðbragðsáætlunum fyrir
þá sem búa í nágrenni Kötlu.
Með jarðskjálftamælingunum er
líklegt að hægt sé að segja til um gos
í Kötlu með minnst fjögurra tíma
fyrirvara og því tími til varúðarráð-
stafana. Því er lítil ástæða fyrir þá
sem búa í grenndinni að óttast um
líf sitt ef til goss kemur. Þó er mikil-
vægt að hinn almenni borgari sé vel
að sér í viðbrögðum við vánni.
Þegar næsta Kötlugos kemur
myndi íbúum höfuðborgarsvæðis-
ins þó stafa mest hætta frá gjósku
og þeim gastegundum sem berast
frá gosinu. Það fer algjörlega eftir
vindátt hvert gjóskan berst
Lést eftir koldíoxíðeitrun
Ein af duldum hættum sem
fylgja eldgosum er eiturefni sem
berast með gosefnunum. Talað er
um að þrjú prósent dauðsfalla sem
verða vegna eldgosa séu af völdum
slíkra eiturefna.
Koldíoxíð er meðal þessara efna
en um er að ræða bæði lyktar- og
litlausa lofttegund. Þar sem hún
er þyngri en andrúmsloftið leitar
hún niður á við og safnast saman í
kjallörum og viðlíka stöðum. í Vest-
mannaeyjagosinu árið 1973 fórst
einn maður af völdum koldíoxíð-
eitrunar.
Ýmsir jarðfræðingar telja lang-
vinna goshrinu á Reykjanesskaga
yfirvofandi á næstu áratugum eða
árhundruðum. Freysteinn Sig-
mundsson jarðeðlisfræðingur seg-