Peningamál - 01.11.2009, Side 42

ÞRÓUN OG HORFUR
Í EFNAHAGS- OG PENINGAMÁLUM
P
E
N
I
N
G
A
M
Á
L

2
0
0
9
•
4
42
árslækkun kaupmáttar um 8%. Við framlengingu kjarasamninga
fór verkalýðshreyfingin ekki fram á að kaupmáttartap yrði bætt.
Því gæti orðið nokkur þrýstingur á launahækkanir við gerð næstu
kjarasamninga þótt líklegt sé að slakinn á vinnumarkaði muni vega
á móti þeim kröfum. Helsti áhættuþátturinn er að góð afkoma
útflutningsfyrirtækja ýti undir launahækkanir þar og að þær smitist
áfram yfir í aðrar greinar.
Launakostnaður mun hækka nokkuð meginhluta spátímans
Frá því að samdráttarskeiðið hófst hefur framleiðni minnkað hratt
þrátt fyrir snarpan samdrátt heildarvinnustunda því framleiðslugeta
hefur dregist meira saman. Þetta eru hefðbundin viðbrögð við
efnahagssamdrætti. Fyrirtæki draga hægar úr vinnumagni en nemur
samdrætti eftirspurnar. Samdráttur framleiðni að undanförnu hefur
hins vegar verið bæði hraðari og dýpri en á fyrri samdráttarskeiðum.
Samkvæmt spánni mun framleiðni dragast saman í sex ársfjórðunga
áður en hún fer að aukast á ný þegar líða tekur á árið og vinnumagn
hefur betur aðlagast að framleiðsluþörf. Framleiðni mun síðan aukast
eftir því sem líður á spátímann og er framleiðnivöxtur nálægt leitni við
lok spátímans.
Þrátt fyrir að gert sé ráð fyrir að hluti vinnuaflsins hverfi af
vinnumarkaði er spáð það miklu atvinnuleysi að launaskriði verði að
mestu haldið í skefjum. Nafnlaunahækkanir á næsta ári verða því
óvenju litlar en aukast nokkuð á seinni hluta spátímabilsins í kjölfar
nýrra kjarasamninga við lok næsta árs.
Eins og fram kemur á mynd VI-9 eykst launakostnaður á fram-
leidda einingu nokkuð á þessu ári þótt dragi úr nafnlaunahækkunum
þar sem framleiðni minnkar um tæplega 2% og annar launakostnaður
eykst vegna hækkunar tryggingagjalds. Verulega dregur hins vegar úr
vexti launakostnaðar á næsta ári þar sem nafnlaunahækkanir eru litlar
og framleiðni er aftur farin að aukast. Nafnlaun aukast síðan á árinu
2011 í kjölfar nýrra kjarasamninga en aukin framleiðni mun vega þar
nokkuð á móti þannig að vöxtur launakostnaðar á framleidda einingu
verður svipaður á árunum 2010-2012, um 3%.
Atvinna og atvinnuþátttaka dragast saman á spátímanum
Gert er ráð fyrir að atvinnuþátttaka aldurshópsins 16 til 64 ára haldi
áfram að dragast saman allt spátímabilið og verði 3½ prósentu minni
á árinu 2012 en í fyrra. Hlutfall starfandi fólks af mannfjölda á aldr-
inum 16-64 ára lækkar töluvert meira en atvinnuþátttakan enda
atvinnuleysi töluvert. Í ár er áætlað að þetta hlutfall verði tæplega 6
prósentum lægra en í fyrra og 8½ prósentu lægra en á árinu 2011.
Hlutfallið tekur síðan að hækka aftur í takt við aukna atvinnu og
minnkandi atvinnuleysi á árinu 2012. Bæði atvinnuþátttaka og hlut-
fall starfandi fólks lækkar því töluvert meira en á samdráttarskeiðinu í
byrjun síðasta áratugar.
Atvinnuleysi hefur enn ekki náð hámarki
Endurskipulagning vinnumarkaðarins heldur áfram. Atvinnuleysi er
mjög mikið í sögulegu samhengi og á enn eftir að aukast á næstu
misserum í samræmi við nýlegar kannanir á áformum fyrirtækja og
1. Grunnspá Seðlabankans 2009-2012.
Heimildir: Hagstofa Íslands, Seðlabanki Íslands.
Mynd VI-10
Atvinnuþátttaka og hlutfall starfandi
1990-20121
% af mannafla 16-64 ára
Hlutfall starfandi
Atvinnuþátttaka
68
70
72
74
76
78
80
82
‘12‘10‘08‘06‘04‘02‘00‘98‘96‘94‘92‘90
1. Grunnspá Seðlabankans 2009-2012.
Heimildir: Hagstofa Íslands, Seðlabanki Íslands.
Mynd VI-9
Launakostnaður á framleidda einingu
og framlag undirliða 1996-20121
Breyting frá fyrra ári (%)
-4
-2
0
2
4
6
8
10
12
14
‘12‘10‘08‘06‘04‘02‘00‘98‘96
Nafnlaun
Launakostnaður annar en laun
Undirliggjandi framleiðni
Launakostnaður á framleidda einingu
1. Grunnspá Seðlabankans 4. ársfj. 2009 - 4. ársfj. 2012.
Heimildir: Vinnumálastofnun, Seðlabanki Íslands.
Mynd VI-11
Atvinnuleysi
1. ársfj. 1990 - 4. ársfj. 20121
% af mannafla
PM 2009/4
PM 2009/3
Árstíðarleiðrétt atvinnuleysi
0
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
‘12‘10‘08‘06‘04‘02‘00‘98‘96‘94‘92‘90