Peningamál - 01.11.2009, Qupperneq 44

ÞRÓUN OG HORFUR
Í EFNAHAGS- OG PENINGAMÁLUM
P
E
N
I
N
G
A
M
Á
L

2
0
0
9
•
4
44
VII Ytri jöfnuður
Viðskiptahallinn á fyrri helmingi ársins 2009 var mun minni en á
sama tíma fyrir ári. Viðskiptajöfnuðurinn var neikvæður um rúmlega
92 ma.kr. eða 12,6% af vergri landsframleiðslu. Hallinn stafar fyrst
og fremst af 127 ma.kr. halla á jöfnuði þáttatekna. Í þeim tölum eru
meðtaldar reiknaðar vaxtatekjur og áfallin vaxtagjöld vegna ,,gömlu”
bankanna. Þessar tekjur og gjöld endurspegla ekki eiginlegt flæði
gjaldeyris inn og út úr landinu og því er gagnlegt að horfa fram hjá
þessum liðum við greiningu á stöðunni.
Umskipti í þjónustujöfnuði ...
Vöruskiptajöfnuðurinn hefur verið jákvæður á fyrstu níu mánuðum
ársins. Samdráttur innflutnings náði hámarki á öðrum ársfjórðungi.
Þótt nokkuð hafi dregið úr árssamdrættinum undanfarna mánuði
hafði innflutningur á þriðja ársfjórðungi minnkað um rúm 40% á
milli ára. Útflutningsverðmæti á þriðja fjórðungi ársins var hins vegar
minna en á sama tíma á síðasta ári. Mikil verðlækkun á áli og sjávaraf-
urðum er meginástæða samdráttarins. Afgangur á vöruskiptajöfnuði
hefur aukist eftir því sem liðið hefur á árið. Á fyrri helmingi ársins nam
afgangurinn 30 ma.kr. en á fyrstu níu mánuðum ársins var hann 46
ma.kr. á föstu gengi.
Þjónustuviðskipti voru jákvæð á öðrum fjórðungi ársins, í fyrsta
sinni í fjögur ár, eftir lítilsháttar halla á hinum fyrsta. Afgangurinn nam
rúmlega 7 ma.kr. Auknar tekjur af samgöngum og ferðamönnum er
helsta skýringin.
Horfur eru á áframhaldandi afgangi á vöru- og þjónustujöfn-
uði á seinni hluta ársins. Útflutningsverð hefur hækkað, horfur um
efnahagsbata á heimsvísu hafa batnað og raungengi hefur lækkað.
Greiðslukortatölur og nýjustu upplýsingar um ferðaþjónustu í sumar
benda til þess að útgjöld erlendra ferðamanna hér á landi hafi aukist.
Því er gert ráð fyrir meiri útflutningi vöru- og þjónustu en í síðustu spá
(sjá kafla II) og að afgangur af vöru- og þjónustujöfnuði muni nema
tæplega 7% af vergri landsframleiðslu á þessu ári og rúmlega 10% á
næsta ári. Spáð er að afgangurinn aukist enn á árunum 2011-2012
og verði 12-13%.
... en halli þáttatekjujafnaðar er enn töluverður
Þótt töluverður afgangur væri á vöru- og þjónustuviðskiptum á fyrri
hluta ársins var mikill halli á þáttatekjum. Verulegur halli varð því á við-
skiptajöfnuði, sem var neikvæður um 12,6% af vergri landsframleiðslu
á fyrri helmingi ársins.
Þáttatekjuhallinn nam 57 ma.kr. á fyrsta fjórðungi ársins 2009
og 69 ma.kr. á öðrum ársfjórðungi. Hallinn er að mestu leyti til kom-
inn vegna neikvæðs vaxtajafnaðar. Vaxtatekjur frá útlöndum voru
12% minni í krónum talið á fyrri hluta ársins en á sama tíma á síðasta
ári. Verulega dró úr halla á liðnum arður og endurfjárfestur hagnaður
erlendis. Gjaldamegin voru vaxtagjöld á fyrri hluta ársins til útlanda
nær óbreytt frá sama tíma á síðasta ári, þrátt fyrir lægra gengi, þar sem
vextir höfðu lækkað umtalsvert, en arður og endurfjárfestur hagnaður
jókst á sama tíma úr 388 milljónum í 3,8 ma.kr.
Mynd VII-1
Undirþættir viðskiptajafnaðar1
1. ársfj. 1999 - 2. ársfj. 2009
Ma.kr.
1. Rekstrarframlög talin með þáttatekjum.
Heimildir: Hagstofa Íslands, Seðlabanki Íslands.
Vöruskiptajöfnuður
Þjónustujöfnuður
Þáttatekjujöfnuður
-350
-300
-250
-200
-150
-100
-50
0
50
‘09‘08‘07‘06‘05‘04‘03‘02‘01‘00‘99
Mynd VII-2
Vöruskiptajöfnuður
Á föstu gengi, janúar 2003 - september 2009
Ma.kr.
Heimild: Hagstofa Íslands.
Vöruskiptajöfnuður
Vöruskiptajöfnuður án skipa og flugvéla
-40
-35
-30
-25
-20
-15
-10
-5
0
5
10
15
20
25
30
2009200820072006200520042003