Peningamál - 13.05.2015, Blaðsíða 10

P
E
N
I
N
G
A
M
Á
L

2
0
1
5
•
2
10
EFNAHAGSHORFUR OG HELSTU ÓVISSUÞÆTTIR
á ný á evrusvæðinu í tengslum við skuldavanda Grikklands. Þegar litið
er lengra fram á veginn gæti óvenju lítil verðbólga og lækkandi verð-
bólguvæntingar í helstu iðnríkjum einnig bent til þess að alþjóðlegar
hagvaxtarhorfur séu ofmetnar og að framundan sé mögulega lang-
varandi stöðnunarskeið.
Alþjóðlegur hagvöxtur gæti hins vegar orðið meiri en grunnspáin
gerir ráð fyrir ef t.d. jákvæð áhrif olíuverðslækkunarinnar á eftirspurn
reynast meiri en nú er talið eða ef nýlegar aðgerðir Seðlabanka Evrópu
til að örva eftirspurn á evrusvæðinu reynast árangursríkari en nú er
reiknað með. Þótt Alþjóðagjaldeyrissjóðurinn telji sem fyrr meiri hættu
á að alþjóðlegur efnahagsbati reynist lakari en nú er gert ráð fyrir telur
sjóðurinn að hætta á nýjum efnahagssamdrætti í helstu iðnríkjum sé
minni nú en hann gerði í október 2014.
Óvissa um gengisþróun
Í grunnspánni er sem fyrr gert ráð fyrir að gengi krónunnar haldist
stöðugt út spátímann. Það felur í sér að gengi krónunnar gagnvart
viðskiptaveginni gengisvísitölu haldist svipað og það hefur verið frá
því snemma á síðasta ári og álíka hátt og það hefur verið hæst frá
því að fjármálakreppan skall á. Óvissa um gengi krónunnar á næstu
misserum tengist einkum mögulegu fjármagnsútflæði í kjölfar los-
unar fjármagnshafta. Órói á vinnumarkaði og hætta á verulegum
nafnlaunahækkunum gæti einnig veikt krónuna og gert losun hafta
áhættusamari. Gengi krónunnar gæti hins vegar hækkað umfram það
sem gert er ráð fyrir í grunnspánni, t.d. í tengslum við vaxandi innlend
efnahagsumsvif, batnandi viðskiptakjör og gjaldeyrisinnflæði tengt
kröftugum útflutningsvexti.
Mikil óvissa um niðurstöðu yfirstandandi kjaraviðræðna
Staðan á vinnumarkaði er mjög alvarleg og launakröfur uppi sem eru
þess eðlis að hætta er á að þeim árangri sem náðst hefur við að koma
verðbólgu og verðbólguvæntingum í markmið sé stefnt í voða. Einnig
er hætta á að launahækkanir sem eru langt umfram framleiðnivöxt
valdi því að fyrirtæki leiti leiða til að draga úr launakostnaði, t.d. með
því að hægja á ráðningum eða grípa til uppsagna. Samkeppnisábata
sem þjóðarbúið hefur náð undanfarin misseri og birtist m.a. í kröft-
ugum útflutningsvexti þrátt fyrir slakan hagvöxt meðal helstu við-
skiptalanda yrði einnig teflt í tvísýnu. Mikil hækkun launakostnaðar
væri því einnig til þess fallin að grafa undan efnahagsbatanum og
þeim afgangi á viðskiptum við útlönd sem býr í haginn fyrir losun
fjármagnshafta.
Hér er sýnt fráviksdæmi sem gerir ráð fyrir töluvert meiri launa-
hækkunum en í grunnspánni. Tekið er mið af þegar gerðum samn-
ingum og þeim kröfum sem komið hafa fram um svipaðar hækkanir
hjá flestum stéttarfélögum á vinnumarkaði. Í þessu felst að gert er ráð
fyrir að laun hækki samtals um u.þ.b. 30% í þriggja ára samningi sem
tæki gildi um mitt þetta ár. Að viðbættu launaskriði felur fráviksdæmið
í sér að laun hækki um u.þ.b. 11% á ári að meðaltali á spátímanum,
sem er um tvöfalt meira en gert er ráð fyrir í grunnspánni. Þar að auki
er í þessu fráviksdæmi gert ráð fyrir að kjarasamningurinn verði tölu-
vert framhlaðinn eins og þeir samningar sem hafðir eru til viðmiðunar.
1. Vegið meðaltal staðalfráviks í hagvaxtarspám þeirra spáaðila sem
Consensus Forecasts tekur saman fyrir G7-ríkin (vegið með kaupmáttar-
leiðréttri landsframleiðslu). 2. Afleitt flökt S&P500-hlutabréfavísitölunnar
(Chicago Board Options Exchange).
Heimildir: Consensus Forecasts, Macrobond.
Mynd I-13
Óvissa í hagvaxtarspám og flökt í
hlutabréfaverði
Janúar 2004 - apríl 2015
Staðalfrávik (%)
Sundurleitni í hagvaxtarspám (v. ás)¹
VIX-flöktvísitalan (h. ás)²
0,2
0,3
0,4
0,5
0,6
0,7
0,8
0,9
0
10
20
30
40
50
60
70
Vísitala
‘14‘13‘12‘11‘10‘09‘08‘07‘06‘05‘04