Peningamál - 13.05.2015, Blaðsíða 26

P
E
N
I
N
G
A
M
Á
L

2
0
1
5
•
2
26
PENINGASTEFNAN OG INNLENDIR
FJÁRMÁLAMARKAÐIR
framleiðslu og voru 90½% af landsframleiðslu. Hefur skuldahlutfallið
ekki verið lægra síðan á fjórða ársfjórðungi 2004 (mynd III-15). Útlit
er fyrir að skuldir heimila muni lækka enn frekar, ekki síst vegna áhrifa
skuldalækkunaraðgerða stjórnvalda og aukinna efnahagsumsvifa. Á
móti er líklegt að a.m.k. hluti þeirra nýti aukið veðrými til aukinnar
skuldsetningar á ný. Hlutfall skulda fyrirtækja af landsframleiðslu lækk-
aði um 3 prósentur á fjórðungnum, í rúmlega 103% og hefur hlutfallið
ekki verið jafn lágt frá árslokum 2003.
… og fækkað hefur á vanskilaskrá
Fjöldi einstaklinga á vanskilaskrá hefur þokast hægt niður á við
og er nú svipaður og hann var að meðaltali á árinu 2012 (mynd
III-16). Hann er þó enn mikill í samanburði við árin fyrir fjármála-
áfallið. Gjaldþrotum einstaklinga fjölgaði hins vegar talsvert sl. haust
en að öllum líkindum var sú þróun tímabundin eins og rakið er í
Fjármálastöðugleika 2015/1. Marktæk fækkun hefur einnig orðið á
fjölda fyrirtækja á skránni og er hann nú kominn niður fyrir 6 þúsund
í fyrsta skipti síðan í mars 2011. Á tólf mánaða tímabili í mars sl. hafði
nýskráðum einkahlutafélögum fjölgað um 8% miðað við sama tímabil
í mars 2014 en gjaldþrotum þeirra fækkað um 15%. Þá hefur hlut-
fall útlána heimila og fyrirtækja í vanskilum hjá innlendum viðskipta-
bönkum og Íbúðalánasjóði lækkað töluvert það sem af er ári.
Aðgengi að lánsfé hefur almennt aukist og raunvextir lækkað
Ungir kaupendur hafa ekki verið áberandi á íbúðamarkaði á undan-
förnum árum en innlánsstofnanir hafa frá síðari hluta ársins 2014 boðið
þeim sem eru að kaupa sína fyrstu íbúð meira svigrúm í formi hærri
veðhlutfalla eða aukalánveitinga sem gæti gert þessum hópi hægara
um vik að festa kaup á íbúð. Þessum hópi stendur einnig til boða að
nýta iðgjaldagreiðslur viðbótarlífeyrissparnaðar fyrir ákveðna fjárhæð
við kaup á fyrstu eign. Fyrirhugaðar breytingar á lögum um verðtrygg-
ingu sem m.a. snúa að styttingu leyfilegs hámarkslánstíma gætu hins
vegar takmarkað möguleika þessa hóps vegna aukinnar greiðslubyrði
styttri útlána. Þessar takmarkanir hafa mest áhrif á þá sem hafa lítið
eigið fé og litla greiðslugetu (sjá umfjöllun í Peningamálum 2014/2 og
rammagrein V-1 í Fjármálastöðugleika 2014/1).
Meðaltal skráðra vaxta verðtryggðra íbúðalána stóru viðskipta-
bankanna þriggja hefur þokast lítillega niður á við að undanförnu og
sú hækkun sem varð á fyrstu tveimur mánuðum þessa árs er að hluta
til gengin til baka (mynd III-17). Nafnvextir sambærilegra óverð-
tryggðra íbúðalána hafa hins vegar lítið breyst það sem af er ári en
raunvextir þeirra hafa lækkað um u.þ.b. 2/3 úr prósentu.
% af VLF
Mynd III-15
Skuldir heimila og fyrirtækja1
4. ársfj. 2003 - 4. ársfj. 2014
1. Miðað við árstíðarleiðréttar landsframleiðslutölur Seðlabankans.
Skuldir við fjármálafyrirtæki og útgefin markaðsskuldabréf. 2. Án
fjármálafyrirtækja, þar með talið eignarhaldsfélaga.
Heimildir: Hagstofa Íslands, Seðlabanki Íslands.
Heimili
Fyrirtæki2
0
50
100
150
200
250
300
350
400
‘13 ‘14‘12‘11‘10‘09‘08‘07‘06‘05‘04
Fjöldi
Mynd III-16
Fjöldi á vanskilaskrá og hlutfall útlána í
vanskilum1 þriggja stærstu viðskiptabankanna
og Íbúðalánasjóðs2
Maí 2010 - apríl 2015
1. Útlán í vanskilum (e. non-performing loans) eru skilgreind sem lán
í 90 daga vanskilum eða greiðsla talin ólíkleg. Ef eitt lán viðskipta-
vinar er komið í 90 daga vanskil eru öll lán viðkomandi viðskiptavinar
talin í vanskilum (e. cross default method). Hækkun hlutfallsins milli
mánaða í janúar 2014 skýrist nánast eingöngu af nýlegum úrbótum
sem gerðar voru á lánasafnsskýrslu Íbúðalánasjóðs og því ekki um
raunverulega hækkun að ræða. 2. Móðurfélög, bókfært virði.
Heimildir: CreditInfo, Fjármálaeftirlitið, Seðlabanki Íslands.
Útlán heimila í vanskilum (v. ás)
Útlán fyrirtækja í vanskilum (v. ás)
Fjöldi einstaklinga á vanskilaskrá (h. ás)
Fjöldi fyrirtækja á vanskilaskrá (h. ás)
%
0
10
20
30
40
50
60
0
5.000
10.000
15.000
20.000
25.000
30.000
‘1520142013201220112010
%
Mynd III-17
Vextir íbúðalána viðskiptabanka1
1. janúar 2012 - 1. maí 2015
1. Einfalt meðaltal lægstu vaxta íbúðalána hjá Arion banka, Íslands-
banka og Landsbanka. 2. Vextir fastir í 3-5 ár. 3. Vextir fastir frá 5
árum og allt upp í allan lánstímann.
Heimild: Seðlabanki Íslands.
Óverðtryggð húsnæðislán með föstum vöxtum²
Óverðtryggð húsnæðislán með breytilegum vöxtum
Verðtryggð húsnæðislán með breytilegum vöxtum
Verðtryggð húsnæðislán með föstum vöxtum3
3
4
5
6
7
8
2012 2013 2014 2015