Peningamál - 13.05.2015, Blaðsíða 50

P
E
N
I
N
G
A
M
Á
L

2
0
1
5
•
2
50
RAMMAGREINAR
banki Evrópu og peningastefnunefnd Noregsbanka eru dæmi um
slíkt fyrirkomulag.
Breytingin á umgjörð peningastefnunnar hér á landi árið
2009 hafði í för með sér töluverðar breytingar á fyrirkomulaginu í
tengslum við mótun peningastefnunnar og miðlun upplýsinga um
ákvarðanir í peningamálum. Núverandi lög kveða á um að peninga-
stefnunefnd haldi fundi að minnsta kosti átta sinnum á ári og að
ákvarðanir nefndarinnar grundvallist á vönduðu mati á ástandi og
horfum í efnahags- og peningamálum og fjármálastöðugleika. Fyrir
hverja vaxtaákvörðun eru haldnir ítarlegir 1-2 daga fundir þar sem
sérfræðingar innan Seðlabankans kynna fyrir nefndinni nýlega þróun
efnahagsmála og þróun á fjármálamörkuðum ásamt sérstökum við-
fangsefnum þegar það á við. Stundum er einnig kallað eftir utanað-
komandi kynningum á ýmsum málum sem eru til skoðunar innan
nefndarinnar. Markmiðið er að öll sjónarmið komist að og að tryggt
sé að ákvarðanir séu byggðar á faglegum og traustum grunni og að
þær séu eins gagnsæjar og fyrirsjáanlegar og raunhæft er. Starfs-
hættir nefndarinnar fela í sér að seðlabankastjóri geri tillögu um
vaxtaákvörðun sem hann telur að nái meirihluta eftir að hafa hlýtt á
afstöðu hinna nefndarmannanna. Ef nefndarmenn eru ekki einhuga
fer fram atkvæðagreiðsla um þær tillögur sem fram hafa komið og
ræður meirihluti atkvæða niðurstöðunni. Fundargerðir eru birtar op-
inberlega tveimur vikum síðar og í Ársskýrslu Seðlabankans er síðan
greint frá því hvernig einstakir nefndarmenn greiddu atkvæði á liðnu
ári. Ramma peningastefnunnar hér á landi svipar því til þess sem
tíðkast í Bretlandi og Svíþjóð.
Atkvæðaskipting nefndarmanna
Á tímabilinu 2009-2014 hélt peningastefnunefndin 49 vaxtaákvörð-
unarfundi. Í rúmlega helmingi tilvika kaus nefndin að halda vöxtum
óbreyttum, í 35% tilvika voru vextir lækkaðir en í 12% tilvika voru
þeir hækkaðir. Í um helmingi tilvika var ákvörðunin tekin með sam-
hljóða atkvæðum og þar af voru 8 fundir þar sem eining var um
vaxtalækkun en einungis 1 skipti í tilfelli vaxtahækkunar.3
Ef skoðuð eru þau tilvik þar sem ágreiningur var um ákvörðun-
ina kemur í ljós að oftast var ágreiningur árið 2012 eða í ¾ tilvika
og litlu færri árið 2009 eða í 2/3 tilvika. Sjaldnast var ósamstaða árið
2013 þegar það var einungis á einum fundi þar sem ekki var eining
um ákvörðunina (sjá mynd 1). Niðurstöður um atkvæðagreiðslurnar
yfir allt tímabilið sýna einnig að í tæplega þriðjungi tilvika kaus einn
nefndarmaður gegn meirihlutanum og í um 1/6 tilvika kusu tveir
nefndarmenn gegn meirihlutanum. Því er ljóst að ólík sjónarmið hafa
verið til staðar innan nefndarinnar sl. sex ár enda er markmiðið með
fjölskipaðri peningastefnunefnd að ólík sjónarmið takist á sem eykur
líkurnar á að tekin sé upplýst ákvörðun.
Ef minnihlutaatkvæðin eru skoðuð nánar kemur í ljós að Anne
Sibert, sem var annar af tveimur utanaðkomandi sérfræðingum í
nefndinni frá febrúar 2009 til febrúar 2012, var oftast í minnihluta
eða í 30% tilvika (sjá mynd 2). Þar á eftir kom Þórarinn G. Pétursson
aðalhagfræðingur Seðlabankans í 27% tilvika. Í 12% tilvika hefur
innri nefndarmaður verið í minnihluta en ytri nefndarmaður í 15%
tilvika. Már Guðmundsson seðlabankastjóri hefur verið í minnihluta
einu sinni og Arnór Sighvatsson aðstoðarseðlabankastjóri þrisvar. Ytri
meðlimur hefur ekki verið í minnihluta síðan í nóvember 2012 þegar
vaxtahækkunartímabilinu lauk. Jafnframt kemur í ljós að þegar um
er að ræða ágreining í nefndinni samanstendur meirihlutinn oftar af
bæði innri og ytri meðlimum heldur en eingöngu innri meðlimum.
3. Það voru sex vaxtahækkanir á tímabilinu, þar af voru þrjú skipti þar sem einn nefndar-
meðlimur vildi heldur halda vöxtum óbreyttum og síðan tvö skipti þar sem einn nefndar-
meðlimur vildi hækka vexti um meira en ákveðið var að gera.
Mynd 2
Hlutfall tilvika þar sem peningastefnunefndar-
menn eru í minnihluta 2009-2014
Heimild: Seðlabanki Íslands.
2%
6%
27%
30%
14%
12%
15%
Innri meðlimir
Ytri meðlimir
Þórarinn G. Pétursson
Anne Sibert
Gylfi Zoëga
Már Guðmundsson
Arnór Sighvatsson
Svein Harald Øygard
Katrín Ólafsdóttir
Mynd 1
Meðalfjöldi minnihlutaatkvæða í
peningastefnunefnd 2009-2014
%
Hlutfall funda með 1 minnihlutaatkvæði
Hlutfall funda með 2 minnihlutaatkvæðum
Hlutfall funda með minnihlutaatkvæði
Heimild: Seðlabanki Íslands.
0
10
20
30
40
50
60
70
80
Alls201420132012201120102009
44
22
13
13
63
25
50
13
13
25
16
31