Peningamál - 13.05.2015, Side 41

P
E
N
I
N
G
A
M
Á
L

2
0
1
5
•
2
41
VERÐBÓLGA
að meira á heildina en raun ber vitni. Í því samhengi er áhugavert að
skoða muninn á verðþróun innfluttrar vöru samkvæmt vísitölu neyslu-
verðs og þróun verðvísitalna innflutnings hér á landi og útflutnings
viðskiptalanda Íslands (mynd V-6). Verðvísitala innflutnings endur-
speglar verðþróun á innfluttri vöru og þjónustu en meginhluti innflutta
þáttarins í vísitölu neysluverðs eru eingöngu vörur. Verð á innfluttri
þjónustu er jafnan tregbreytanlegra heldur en vöruverð og ætti því að
hafa lækkað minna að undanförnu, einkum í ljósi töluverðrar lækkunar
matvæla- og olíuverðs á heimsmarkaði. Þvert á móti hefur raunin
verið sú að verðvísitala innflutnings hefur fylgt útflutningsverði helstu
viðskiptalanda og lækkað meira undanfarin misseri heldur en verð
innfluttrar vöru samkvæmt vísitölu neysluverðs þótt dregið hafi saman
með þessum mælikvörðum í lok ársins 2014. Hugsanlega bendir þetta
til þess að lægra vöruverð á innflutningi sé að skila sér hægar út í
smásöluverð heldur en tilefni er til. Líklega má að hluta til rekja það
til þess að langtímaverðbólguvæntingar hafa á undanförnum árum
verið nokkuð þrálátar og haldist vel fyrir ofan verðbólgumarkmið
Seðlabankans. Fyrirtæki eru síður líkleg til að hleypa kostnaðarlækk-
unum út í verðlag heldur en kostnaðarhækkunum ef þau telja að verð-
bólga eigi eftir að aukast í framtíðinni.2
Verðbólguþrýstingur frá vinnumarkaði gæti verið vanmetinn
Hagstofa Íslands birti í mars sl. endurskoðaðar tölur um launakostnað
á grundvelli þjóðhagsreikninga fyrir árin 2008-2013 og fyrstu tölur
fyrir árið 2014. Venju samkvæmt breytast tölur þjóðhagsreikninga fyrir
laun og launatengd gjöld nokkuð við endurskoðun. Endurskoðunin
nú sýnir að laun á ársverk voru að meðaltali svipuð á þessum árum
þótt áhrif endurskoðunarinnar séu nokkuð misjöfn eftir árum. Hlutfall
launakostnaðar (þ.e. launa og launatengdra gjalda) af vergum þátta-
tekjum var 59,9% í fyrra og hækkaði um 0,9 prósentur milli ára (mynd
V-7). Hlutfallið var þá aðeins 0,7 prósentum undir tuttugu ára sögu-
legu meðaltali sínu og gangi grunnspáin eftir yrði hlutfallið nánast
komið í sögulegt meðaltal sitt á þessu ári.
Launavísitalan hækkaði um 1,2% milli fjórðunga á fyrsta fjórð-
ungi ársins og nam árshækkun hennar 6,1%. Þetta er heldur meiri
hækkun en gert var ráð fyrir í febrúarspánni. Þar sem mikil óvissa er
um niðurstöður kjaraviðræðna er í þessari spá gert ráð fyrir svipuðum
hækkunum út spátímann og síðast, þ.e. framhlöðnum þriggja ára
samningi þar sem nafnlaun hækka að meðaltali um rúmlega 5% á
ári. Þótt þetta séu nokkuð ríflegar hækkanir eru þær töluvert minni
en kröfur eru uppi um í þeim kjarasamningaviðræðum sem nú standa
yfir.3 Launakostnaður á framleidda einingu er talinn aukast um rúm-
lega ½ prósentu meira í ár en áætlað var í febrúar eða um 5,7% þar
sem meiri hækkun launa í ár og lítillega minni framleiðni leggjast á
sömu sveif (sjá kafla IV og mynd V-8).
2. Sjá t.d. grein Þorvarðar Tjörva Ólafssonar, Ásgerðar Pétursdóttur og Karenar Áslaugar
Vignis dóttur (2011). „Price setting in turbulent times: Survey evidence from Icelandic
firms“, Seðlabanki Íslands, Working Paper nr. 54.
3. Í kafla I eru sýnd möguleg áhrif þess að samið verði um töluvert meiri launahækkanir en
hér er gert ráð fyrir á helstu þjóðhagsstærðir.
1. 20 ára meðaltal er 60,6% (1997 grunnur). Ársmeðaltal fyrir árið 2015
byggist á grunnspá PM 2015/2.
Heimildir: Hagstofa Íslands, Seðlabanki Íslands.
Mynd V-7
Hlutfall launa af vergum þáttatekjum
1995-20151
% af vergum þáttatekjum
Frávik frá 20 ára
meðaltali (prósentur)
Frávik frá 20 ára meðaltali (h. ás)
Launahlutfall (v. ás)
52
54
56
58
60
62
64
66
68
70
-8
-6
-4
-2
0
2
4
6
8
10
‘13 ‘15‘11‘09‘07‘05‘03‘01‘99‘97‘95
1. Framleiðniaukning kemur fram sem neikvætt framlag til hækkunar á
launakostnaði á framleidda einingu. Grunnspá Seðlabankans 2015-2017.
Heimildir: Hagstofa Íslands, Seðlabanki Íslands.
Mynd V-8
Launakostnaður á framleidda einingu
og framlag undirliða 2008-20171
Breyting frá fyrra ári (%)
Nafnlaun
Launakostnaður annar en laun
Framleiðni
Launakostnaður á framleidda einingu
-6
-4
-2
0
2
4
6
8
‘17‘16‘15‘14‘13‘12‘11‘10‘09‘08
Mynd V-6
Verð á innfluttri vöru og þjónustu
1. ársfj. 2010 - 4. ársfj. 2014
Breyting frá fyrra ári (%)
Innfluttar vörur í vísitölu neysluverðs
Verðvísitala innflutnings vöru og þjónustu
Verðvísitala útflutnings helstu viðskiptalanda
í íslenskum krónum
Heimildir: Hagstofa Íslands, Macrobond, Seðlabanki Íslands.
-15
-10
-5
0
5
10
15
20
20142013201220112010