Peningamál - 13.05.2015, Blaðsíða 18

ALÞJÓÐLEG EFNAHAGSMÁL OG VIÐSKIPTAKJÖR
P
E
N
I
N
G
A
M
Á
L

2
0
1
5
•
2
18
hefur t.d. hækkað töluvert gagnvart flestum öðrum gjaldmiðlum og
nemur hækkunin tæplega fimmtungi á einu ári miðað við viðskipta-
vegna gengisvísitölu (mynd II-9). Er það önnur mesta árshækkun
Bandaríkjadals gagnvart viðskiptavog sl. fimmtíu ár. Gengi hans er þó
enn tæplega 5% undir meðaltali sl. fimmtíu ára. Svissneski frankinn
hækkaði að sama skapi mikið þegar svissneski seðlabankinn tilkynnti
að hann væri hættur að vinna gegn styrkingu frankans gagnvart evru.
Breskt pund hefur einnig hækkað gagnvart gengisvísitölu en evra og
jen hafa lækkað töluvert. Gengislækkunin ætti að styðja við efnahags-
batann í þeim löndum þar sem frekari peningaleg örvun þjóðarbúsins
með lækkun vaxta er illframkvæmanleg þar sem vextir eru þegar
við neðri mörk. Af þessum sökum telur Alþjóðagjaldeyrissjóðurinn
að gengisbreytingarnar undanfarið geti aukið heimshagvöxt í ár um
u.þ.b. 1/3 úr prósentu. Svo miklar gengisbreytingar auka hins vegar
einnig óvissu og reyna á styrk efnahagsreikninga í mörgum nýmark-
aðsríkjum þar sem skuldsetning í Bandaríkjadal er algeng (mynd II-10).
Útflutningsverð og viðskiptakjör
Útflutningsverð hækkaði umfram væntingar í lok síðasta árs og
veru leg hækkun sjávarafurðaverðs átti sér stað í upphafi þessa árs
Verð sjávarafurða í erlendum gjaldmiðlum hefur hækkað verulega
á undangengnum tólf mánuðum eftir verðlækkunarhrinu sem hófst
síðla árs 2012. Verðhækkun á seinni hluta síðasta árs var nokkuð
umfram væntingar og í mars hafði það hækkað um 13% frá fyrra
ári. Mat helstu markaðsaðila er að ekki verði framhald á svo miklum
verðhækkunum þar sem verðið sé orðið hátt miðað við verð á sam-
keppnis- og staðkvæmdarvörum. Því er gert ráð fyrir að smám saman
hægi á hækkun sjávarafurðaverðs er líður á þetta ár. Engu að síður er
áætlað að hækkunin milli ársmeðaltala verði um 6% sem er 3 pró-
sentum meiri hækkun en búist var við í febrúar (mynd II-11).
Eftir nokkra hækkun á seinni hluta síðasta árs lækkaði verð á áli
á alþjóðamarkaði nokkuð snarpt í desember og hefur verið í kringum
1.800 Bandaríkjadalir á tonnið frá ársbyrjun. Þrátt fyrir 8% lækkun
milli fjórðunga á fyrsta fjórðungi ársins er álverð samt sem áður 6%
hærra en fyrir ári. Álbirgðir hafa verið miklar en það, ásamt verð-
lækkun annarra málma og hrávara, hefur verið meginástæða þess að
álverð hefur ekki hækkað síðustu misseri. Birgðastaða áls hefur hins
vegar lækkað undanfarið og er nú fjórðungi lægri en fyrir ári. Ólíkt því
sem gerðist á alþjóðamarkaði benda tölur Hagstofu Íslands til þess að
verð áls til innlendra framleiðenda hafi hækkað nokkuð í lok síðasta
árs og því reyndist árshækkun álverðs í fyrra meiri en gert hafði verið
ráð fyrir í febrúarspá bankans. Í takt við framvirk verð og alþjóðlegar
spár er nú gert ráð fyrir að álverð hækki lítillega á þessu ári og verði
um 1.860 Bandaríkjadalir á tonnið í lok árs (mynd II-11).
Horfur á að olíuverð hafi náð lágmarki á fyrsta fjórðungi ársins ...
Olíuverð var helmingi lægra á fyrsta ársfjórðungi en á sama tíma í
fyrra. Þótt eftirspurn hafi heldur minnkað í takt við slakan alþjóð-
legan efnahagsbata er meginskýringin á þessari miklu verðlækkun
veruleg aukning á framboði olíu, einkum í Bandaríkjunum þar sem
nýjar aðferðir hafa verið þróaðar til að vinna olíu úr jarðlögum (mynd
1. Núll táknar litla áhættufælni og einn mikla áhættufælni. Vísitala Citi
Bank um áhættufælni á alþjóðlegum fjármálamörkuðum byggist á skulda-
tryggingarálagi á bandarísk og evrópsk fyrirtæki auk nýmarkaðsríkja,
mismun millibankavaxta og ávöxtunarkröfu ríkisvíxla í Bandaríkjunum
og fólgið flökt gengis gjaldmiðla, hlutabréfaverðs og skiptasamningsvaxta.
Heimild: Macrobond.
Vísitala
Mynd II-10
Áhættufælni á alþjóðlegum fjármálamörkuðum1
Daglegar tölur 1. janúar 2007 - 8. maí 2015
Langtímaáhættufælni
Skammtímaáhættufælni (40 daga hreyfanlegt meðaltal)
0,0
0,2
0,4
0,6
0,8
1,0
‘1520142013201220112010200920082007
1. Grunnspá Seðlabankans 2. ársfj. 2015 - 2. ársfj. 2018. Brotalínur sýna
spá frá PM 2015/1. 2. Verð á hrávöru án olíu í USD. 3. Verð á sjávarafurðum
í erlendum gjaldmiðli er reiknað með því að deila í verð sjávarafurða í íslensk-
um krónum með gengisvísitölu vöruútflutnings.
Heimildir: Bloomberg, Hagstofa Íslands, London Metal Exchange, Nymex,
Seðlabanki Íslands.
Vísitala, meðaltal 2005 = 100
Mynd II-11
Verð á sjávarafurðum, áli, olíu og hrávöru1
1. ársfj. 2009 - 2. ársfj. 2018
Heimsmarkaðsverð á hráolíu (v. ás)
Heimsmarkaðsverð á hrávöru, án olíu (v. ás)2
Verð sjávarafurða (v. ás)3
Álverð (h. ás)
$/tonn
‘13‘11‘15 ‘17 ‘09‘13‘11‘09 ‘15 ‘17
80
100
120
140
160
180
200
220
1.200
1.400
1.600
1.800
2.000
2.200
2.400
2.600
Heimild: J.P. Morgan.
Mynd II-9
Viðskiptavegið gengi helstu gjaldmiðla
Janúar 2005 - apríl 2015
Bandaríkjadalur
Evra
Breskt pund
Japanskt jen
Vísitala, 2010 = 100
60
70
80
90
100
110
120
130
140
‘14‘13‘12‘11‘10‘09‘08‘07‘06‘05