Bændablaðið - 23.01.2014, Blaðsíða 14

14 Bændablaðið | Fimmtudagur 23. janúar 2014
Í síðasta pistli Matvæla-
stofnunar kom fram að færra
fólk mun framkvæma eftirlit
á sveitabæjum en hingað
til. Sex nýir starfsmenn
munu sinna eftirliti sem
áður var unnið af tæplega 40
búfjáreftirlits mönnum. Ekki
verður farið í eftirlit á hvern
bæ eins og tíðkast hefur og
mun Matvælastofnun beina
eftirlitinu þangað sem mest er
þörfin, með tilliti til velferðar
dýra og matvælaöryggis,
þ.e. áhættumiðað eftirlit. Á
árinu mun stofnunin vinna að
áhættuflokkun í alifugla-, svína,
nautgripa-, sauðfjár-, hrossa og
loðdýrahaldi og byggja eftirlitið
frá árinu 2015 á þeirri flokkun.
Á þessu ári verður að beita
annarri nálgun til að ákveða
hvar mesta þörfin er á eftirliti.
Tekið verður mið af þekktri
sögu búskapar á viðkomandi bæ,
svo sem niðurstöðum skoðunar
búfjáreftirlitsmanna, niðurstöðum
úr heilbrigðisskoðunum í
sláturhúsum, fyrri afskiptum
stofnunarinnar og svo framvegis.
Auk þess mun stofnunin afla upp-
lýsinga hjá þeim sem starfa sinna
vegna hafa skyldur til að tilkynna
um illa meðferð á dýrum, sbr.
lög um velferð dýra, en þar segir
m.a. „Sérstaklega er dýralæknum
og heilbrigðisstarfsmönnum
dýra skylt að fylgjast með
meðferð dýra, aðbúnaði dýra,
aðgerðum og meðhöndlun
dýra, dýrahaldi, aðferðum við
dýrahald og útbúnaði dýra eftir
því sem við verður komið og gera
Matvælastofnun viðvart ef ætla
má að aðstæður dýrs séu með
þeim hætti sem lýst er í 1. mgr. 8.
gr. Tilkynningarskylda samkvæmt
þessari grein gengur framar
ákvæðum laga eða siðareglna
um þagnarskyldu viðkomandi
starfsstétta.“
Slembiúrtak og umbun
Auk þekktrar sögu tiltekinna bæja
mun stofnunin framkvæma eftirlit
2014 á grundvelli slembiúrtaks.
Allir geta því átt von á eftirliti.
Allir sem fá eftirlit þurfa að greiða
fyrir framkvæmd þess. Því kann
það að hljóma óréttlátt að bændur
sem lenda í slembiúrtaki 2014
þurfi að greiða en ekki hinir sem
„sleppa“ við eftirlit á árinu. Því er
til að svara að það mun jafnast út
næstu árin, ef búskapurinn reynist
standast lög og reglur þá fær
viðkomandi ekki eftirlit fyrr en að
einhverjum árum liðnum. Þetta er
kallað „frammistöðuflokkun“ sem
er hluti af áhættuflokkuninni. Þeir
sem eru með „fyrirmyndarbúskap“
munu fá helmingi minna eftirlit en
meðal bú er talið þurfa samkvæmt
áhættuflokkun en „búskussarnir“
fá helmingi meira eftirlit. Þannig fá
fyrirmyndarbændur fjárhagslega
umbun næstu árin (sleppa við
eftirlit) og eftirlitinu verður meira
beint að þeim sem ekki standa sig.
Það er því til nokkurs að vinna að
vera til fyrirmyndar, ferfætlingum
og tvífætlingum líður betur á
fyrirmyndar búum og slík bú ættu
að geta markað sér betri stöðu á
markaði með sínar afurðir.
Eftirlit felst í því að ganga
úr skugga um að viðkomandi
búskapur uppfylli þá löggjöf sem
gildir um starfsemina. Mikilvægt
er að bændur þekki skyldur sínar
og áríðandi að hagsmunasamtök
þeirra stuðli að aukinni þekkingu
í sérhverri búgrein. Í gegnum
árin hefur eftirlitsmaðurinn
(héraðsdýralæknir eða búfjár-
eftirlitsmaður) verið hálfgerður
ráðgjafi bænda um leið og hann
framkvæmdi eftirlitið. Nú er þetta
óheimilt, en eftirlitsmanni er þó
heimilt að fræða og leiðbeina á
almennan hátt. Ráðgjöf sækja
bændur til sinna dýralækna
og/eða Ráðgjafarmiðstöðvar
landbúnaðarins.
Tvær skýrslur og
andmælaréttur
Niðurstöður eftirlits Matvæla-
stofnunar eru færðar í gagnagrunn
og kveður vinnuregla á um að
skoðunarskýrslur séu sendar
(t-póstur) bændum innan
við viku frá því eftirlit var
framkvæmt. Skoðunarskýrslur í
frumframleiðslu eru tvær, annars
vegar skýrsla vegna framleiðslu
matvæla og fóðurs og hins vegar
skýrsla vegna dýraheilbrigðis
og velferðar. Ástæðan fyrir
aðskildum skýrslum er aðgreining
milli þeirrar löggjafar sem liggur
til grundvallar. Bændur fá sem
sagt tvær skýrslur og er veittur
2ja vikna frestur til að andmæla
innihaldi þeirra og kröfum sem
þar kunna að vera settar fram
um úrbætur. Þetta er gert til að
uppfylla ákvæði stjórnsýslulaga
um að þegnum sé gert kleift að
tjá sig áður en stjórnvald tekur
ákvörðun. Ákvörðun Matvæla-
stofnunar (kröfur um úrbætur)
kemur síðan fram í endanlegum
skoðunarskýrslum sem sendar
eru bændum að tveimur vikum
liðnum.
Við eftirlit eru tiltekin atriði
skoðuð og metið hvort þau uppfylla
ákvæði laga og reglugerða. Ef
svo reynist ekki vera þá metur
eftirlits maður hversu alvar legt
atvikið er og gefur því einkunnina
„frávik“ eða „alvarlegt frávik“.
Í grófum dráttum má segja að
alvarlegt frávik þýði að málinu
verði fylgt fast eftir og endar
með stöðvun starf seminnar eða
að dýr verði fjarlægð verði ekki
brugðist við með fullnægjandi
úrbótum. Frávikum er einnig fylgt
eftir en úr bótum er gefinn meiri
tími og afleiðingar eru ekki eins
alvarlegar.
Undanfarin misseri hefur
ofan greindu fyrirkomulagi verið
beitt í eftirliti hjá öllum matvæla-
framleiðendum og nautgripa-
bændum en öðrum bændum
verður þetta framandi. Öll erum
við að feta okkur áfram í nýju
umhverfi opinbers eftirlits, nýtt
fólk og nýtt verklag sem krefst
þolin mæði og tillitssemi. Vonandi
slípast þetta í framtíðinni á þann
veg að allir geti vel við unað,
matvæla öryggi og velferð dýra
til framdráttar.
Sigurborg Daðadóttir,
yfirdýralæknir
Áhættumiðað eftirlit
...frá heilbrigði til hollustu
Fjárhagslegri endurskipulagningu
Moltu ehf. í Eyjafirði lauk nú
nýverið, að því er greint er frá á
vefsíðu Byggðastofnunar.
Félagið náði samkomulagi við
stærstu kröfuhafa, sem hafa nú endur-
skipulagt fjárhag félagsins.
Eftir endurskipulagninguna eru
Flokkun ehf. og Byggðastofnun stærstu
hluthafar félagsins. Sveitarfélögin
á Eyjafjarðarsvæðinu eiga þó yfir
helmings hlut, ýmist beint eða óbeint
í gegnum eignarhlut í Flokkun ehf.
Afkastar 10–13 þúsund tonnum
Mikil þörf er fyrir starfsemi Moltu
ehf. á svæðinu, en félagið vinnur
moltu úr lífrænum úrgangi.
Stöðin, sem var formlega
opnuð í ágúst 2009, er ein stærsta
jarðgerðarstöð sinnar tegundar
í Evrópu og er
ætlað að taka á
móti lífrænum
úrgangi á Akureyri,
af Eyjafjarðar-
svæðinu og úr
Suður-Þingeyjar-
sýslu.
A f k a s t a g e t a
stöðvarinnar er
10–13 þúsund tonn
en nú fara um fimm
þúsund tonn af
lífrænum úrgangi
árlega í gegnum
jarðgerðarstöðina,
þar af tæp tvö tonn
af sláturúrgangi
og 1,2 tonn af
lífrænum úrgangi
frá heimilum á
svæðinu.
Fjárhagslegri endurskipulagningu
á Moltu ehf. í Eyjafirði er lokið
Húnavatnssýslurnar fóru illa út úr
skógareyðingu fyrri alda en hafa
blessunarlega verið lausar við hina
miklu gróður- og jarðvegseyðingu
sem eytt hefur öllum gróðri og
jarðvegi á stórum svæðum á
Íslandi. Bergsveinn Þórsson,
svæðisstjóri Norðurlandsskóga í
Skagafirði og Húnavatnssýslum,
fjallar um skógrækt í grein á
vef Norðurlandsskóga og segir
þar að ekki sé með vissu hægt
að tímasetja hvenær síðustu
náttúrulegu skógarnir hafi horfið
úr sýslunum. Seinni hluta 20. aldar
hafi heimamenn stundum talað um
„tréð“ í Vatnsdalnum, en á þeim
tíma hafi varla verið um annað tré
að ræða í öllum Húnavatnssýslum
en eina reynihríslu sem óx hátt
uppi í grjóturð í Vatnsdalsfjalli.
„Þessi reynir stendur þarna enn og
svo illfært er að hríslunni að hvorki
menn né kindur geta sótt í hana með
góðu móti,“ segir Bergsveinn í grein
sinni en getur þess að þegar kom
fram yfir aldamótin 1900 hafi áhugi
margra á að reyna trjárækt vaknað.
Húnvetningar plöntuðu margir
hverjir trjám heima við hús þegar líða
fór á öldina og einnig urðu til nokkrir
skógarreitir í eigu ungmennafélaga,
einstaklinga og skógræktarfélaga.
Skógræktin hafi þó verið fremur smá
í sniðum ef frá er skilinn skógurinn á
Gunnfríðarstöðum á Bakásum.
1900 ha teknir undir skógrækt
Nú hafa 27 jarðir í Húnavatnssýslum
gert samning við Norðurlandsskóga
og alls hafa um 1.900 ha verið teknir
til skógræktar. Búið er að gróðursetja
í rúmlega helming þessa svæðis, eða
um 1.000 ha. Allar helstu trjátegundir
sem reynst hafa vel í skógrækt á
Íslandi hafa verið gróðursettar en
mest hefur verið plantað af lerki og
birki.
„Nú kann að vera að einhverjir
sem ekki hafa kynnt sér kosti
skógræktar telji að þarna sé verið að
þrengja að hefðbundnum landbúnaði
en svo er ekki. Húnavatnssýslurnar
er láglendar og vel grónar, land undir
400 m hæð yfir sjávarmáli er alls um
304.000 ha svo þeir tæplega 2.000 ha
sem er búið að taka undir skógrækt er
eins og pálmatré í Sahara, snjókorn
á jökli, dropi í hafi, Íslendingur í
Kína,“ segir Bergsveinn.
Hann nefnir að veðurfar í
Húnavatnssýslum hafi verið nefnt
sem ástæða fyrir því að sleppa
skógrækt í Húnavatnssýslum og
vissulega sé það rétt að sýslurnar
myndu seint teljast með heitustu
svæðum landsins. Bergsveinn
hefur skoðað hitafarsgögn fyrir
sumarmánuðina fimm, tímabilið
frá maí og til loka september, en
þeir skipta mestu varðandi vöxt
trjágróðurs.
Hiti fer hækkandi
Tímabilið sem hann skoðaði er
frá árinu 1982 til 2012 og fer hiti
hækkandi eftir því sem líður á, eða
nálægt 1,5 °C frá 1982 og er meðaltal
þessara fimm mánaða nú nálægt 8,7
°C. „Ef leitnin er reiknuð á sama hátt
fyrir Akureyri sést að hitinn hefur
líka hækkað þar og er nú nálægt 9,4
°C fyrir þessa fimm mánuði,“ segir
Bergsveinn í grein sinni. Þar í bæ var
hitinn í kringum 8,7 °C árið 1990
líkt og hann er nú á Blönduósi. Á
þeim tíma hafði skógrækt í Eyjafirði
verið styrkt í áratug, því talið var að
á því mætti rækta skóg með góðum
árangri. Húnvetningar standi nú í
sömu sporum, en bæði hitatölur og
reynsla sýni að hægt sé að stunda
skógrækt með góðum árangri í
Húnavatnssýslum.
Bændablaðið
Smáauglýsingar 56-30-300
Hægt að stunda skógrækt með góðum árangri í Húnavatnssýslum:
Búið að gróðursetja í rúmlega helming
1.900 hektara skógræktarsvæðis
-