Bændablaðið - 23.01.2014, Blaðsíða 23

23Bændablaðið | Fimmtudagur 23. janúar 2014
með langminnsta sýklalyfjanotkun
við framleiðslu á hverju kíló af
kjöti. Í fyrri úttektum EMA hefur
Ísland hins vegar verið með bestu
stöðuna. Hugsanlegt er að skýringin
sé að þarna er eingöngu talað um
sýklalyf við framleiðslu á kjöti en
vert að hafa í huga að ekki er talað
um lyfjanotkunina í fiskeldi, sem
hefur í gegnum tíðina verið mjög
mikil í Noregi.
Hrikaleg staða víða í
Evrópulöndunum
Samkvæmt grein Nationen er staðan
hrikaleg víða í Evrópulöndum.
Langverst er hún á Kýpur, en þar er
sýklalyfjanotkunin á hvert kíló af
framleiddu kjöti til manneldis nærri
65 sinnum meiri en á Íslandi. Á Ítalíu
er lyfjanotkunin nærri 49 sinnum
meiri en hér, nærri 40 sinnum meiri
á Spáni og ríflega 33 sinnum meiri
í Þýskalandi en á Íslandi.
Lítið hlutfall sýklalyfjanotkunar á
Íslandi vegna dýra
Samkvæmt skýrslu landlæknis-
embættisins frá 2012 hefur velta
og sala sýklalyfja aukist hér á landi
undanfarin ár þó magnið hafi verið
svipað í fimm ár í röð. Eigi að síður
var hlutfall sýklalyfjanotkunar í
mönnum hæst á Íslandi árið 2012
á Norðurlöndunum, en rétt á eftir
kom Finnland. Hlutfall sýkingalyfja
til notkunar í dýrum var þó aðeins
0,5% af heildar söluverðmæti
lyfja á Íslandi árið 2012 og 24%
af söluverðmæti lyfja til notkunar
í dýrum. Hefur heildarnotkun
sýklalyfja í dýrum á Íslandi farið
jafnt og þétt minnkandi undanfarin
ár, eða um 23% frá 2010 til 2012.
Í sumum sýklalyfjategundum
minnkaði notkunin þó enn meira
eða 33% til 58% á meðan sala á
breiðvirkum penisillínum jókst.
Þetta staðfestist í skýrslu
Lyfjastofnunar Evrópu EMA frá 2012
sem sýnir lyfjanotkun sýklalyfja í
dýrum í 19 Evrópulöndum. Til að
auðvelda samanburð milli landa, er
notkun í búfénaði deilt í áætlaðri
þyngd búfjár á landinu það árið
(PCU) og er þá gefið upp í mg/PCU.
Þar kemur Ísland best út með 0,9
tonn og 8 mg/PCU á kg. Í þessari
skýrslu er hlutfallið töluvert lægra
á Íslandi en í Noregi.

Miklar áhyggjur í
Bandaríkjunum
Í Bandaríkjunum hefur ofnotkun
sýklalyfja og annarra lyfja í
verksmiðjubúum einnig verið
harðlega gagnrýnd af samtökum
neytenda og dýraverndunarfélaga
og vonast menn nú til að geta opnað
augu manna þar í landi eftir 36 ára
baráttu. Í mars 2012 fékk Fæðu-
og lyfjaeftirliti Bandaríkjanna
(Food and Drug Administration)
réttartilskipunum alríkisdómstóls
um að taka á ofnotkun sýklalyfja í
landbúnaði til að vernda almenning
fyrir ónæmi gegn sýklalyfjum.
Treglega virðist þó hafa gengið að
þoka málinu áfram vegna gríðarlegra
peningahagsmuna í bandaríska
matvælageiranum.
Ástæða þessarar réttarskipunar
er til komin vegna lögsóknar
Natural Resources Defence Council
(NRDC), Center for Science in the
Public Interest (CSPI), Food Animal
Concerns Trust (FACT), Public
Citizen og Union of Concerned
Scientists (UCS) á árinu 2012.
Tvær milljónir manna sagðar
smitast árlega af ofurbakteríu
Talið er að um 70-80% af
öllum sýklalyfjum sem notuð
eru í Bandaríkjunum séu
gefin heilbrigðum húsdýrum í
smáskömmtum til að hraða vexti
þeirra og verja þau í óboðlegum
aðstæðum. Í Evrópu er talið að
hlutfallið sé um 50%. Áætlað hefur
verið að í Bretlandi hafi verið notuð
350 tonn af sýklalyfjum í landbúnaði
á árinu 2009 og þar af um 95% í
alifugla- og svínarækt.
Frá 2006 hefur þó verið bannað
í Evrópu að nota sýklalyf sem
vaxtahvetjandi efni. Athuganir
Lyfjaeftirlits Evrópu sýna samt að
því banni virðist alls ekki hafa verið
framfylgt. Sem dæmi var fullyrt á
vefsíðu Ecologist að frá 2004 til
2009 hafi 45-55% af öllum ávís-
uðum fúkkalyfjum til landbúnaðar
í Bretlandi verið notuð sem vaxta-
hvetjandi efni.
Notkunin í Bandaríkjunum er
sögð valda miklum skaða
Bandaríkjamenn hafa aftur á móti
verið mun róttækari í notkun
sýklalyfja sem vaxtarhvata ef
marka má fréttir. Tilraun til að
draga úr þessu árið 2008 var sögð
kæfð í snatri af hagsmunaaðilum
í lyfjageiranum. Það gerðist þrátt
fyrir að yfirvöld höfðu lýst hættunni
á ofnotkun sýklalyfja í landbúnaði
fyrir mannfólkið. Hættan á
illviðráðanlegum bakteríufaraldri
í fólki heldur því áfram að aukast.
Þegar sýklalyf eru notuð sem
vaxtarhvati er þeim ýmist blandað
í fóður eða drykkjarvatn dýranna.
Slík lyfjanotkun hefur stöðugt verið
að aukast undanfarin 60 ár þrátt
fyrir vitneskju um áhættu sem því
getur fylgt fyrir mannfólkið vegna
þróunar ofurbaktería.
Tali er að minnsta kosti tvær
milljónir manna smitist árlega í
Bandaríkjunum af ofurbakteríum og
það dragi 23 þúsund þeirra til dauða,
samkvæmt upplýsingum Samtaka
lífrænna neytenda í Bandaríkjunum,
Organic Consumers Association.
Geta og hafa borist í menn
Í úrskurði bandaríska alríkis-
dómstólsins segir meðal annars:
„Rannsóknir hafa sýnt að notkun
sýklalyfja í húsdýrum leiðir til þró-
unar á sýklalyfjaþolnum bakteríum
sem geta og hafa borist frá dýrum
í menn, í gegnum beina snertingu,
umhverfisáhrifa, neyslu eða við
meðhöndlun á menguðu kjöti og
alifuglaafurðum.“
Þá hefur einnig verið sýnt fram
á að ofurbakteríur geta borist með
hús dýrum og húsdýra áburði í jarð-
veg þar sem ræktað er grænmeti.
Þaðan berast þær auðveldlega í
menn.
Þetta er samhljóða yfirlýsingum
Alþjóða heilbrigðismála stofnunar-
innar og fæðuöryggis yfirvalda í
Evrópu. Þýskir vísindamenn gengu
meira að segja svo langt að segja að
orsaka sýkinga í allt að helmingi
þeirra sem sýkjast í Hollandi ætti
uppruna í eldisdýrum. Talan væri
eitthvað lægri í Bretlandi. Þá
væri meirihluti tilfella þar sem
sýklalyfjagjöf dygði ekki til að
vinna á matareitrun rakin til áunnins
ónæmis manna fyrir sýklalyfjum.
Það stafar af neyslu á kjöti af dýrum
sem alin eru á sýklalyfjum.
Er ástandið sagt vera stöðugt
versnandi. Ekki síst vegna ofnýt-
ingar á ræktarlandi þar sem húsdýr
fái ekki nauðsynleg bætiefni úr
fæðunni og verði því viðkvæmari
fyrir vaxandi flóru ofurbaktería.
Aðgerðarleysi í 35 ár
Gagnrýni þeirra samtaka sem hófu
lögsókn 2012 byggir á því að í
35 ár hafi Fæðu- og lyfjaeftirliti
Bandaríkjanna setið aðgerðarlaust
hjá þegar matvælageirinn var upp-
vís að því að nota sýklalyf í vaxandi
óhófi. Avinash Kar, lögfræðingur
NRDC, sem er aðili að stefnunni,
sagði að á þessum 35 árum hafi
ofnotkun sýklalyfja við eldi á heil-
brigðum dýrum aukist gríðarlega.
Það hafi stuðlað að fjölgun tilfella
þar sem sýklalyfjaþolnar bakteríur
komu við sögu sem hafi stofnað lífi
manna í hættu. Með þessari síðbúnu
lögsókn sé verið að stíga skref til
að vernda lífsnauðsynleg lyf fyrir
þá sem þurfi mest á þeim að halda,
nefnilega mannfólkið.
„Þessum lyfjum er ætlað að
lækna sjúkdóma, ekki til að fita
svína og kjúklinga,“ sagði Kar.
Eftirlitið aðhafðist ekkert þrátt
fyrir vitneskju um hættuna
NRDC segir að „sofandaháttur“
Fæðu- og lyfjaeftirlitsins (FDA) í
málinu sé athyglisverður í ljósi þess
að langt er síðan vitað var um hætt-
una sem mannfólki gæti stafað gæti
af notkun sýklalyfja í land búnaði. Sé
þetta enn athyglisverðara í ljósi þess
að strax árið 1997 hafi þessi sama
stofnun komst að þeirri niðurstöðu
að jafnvel lítil notkun á penisillini og
tetrasýklíni í húsdýrum gæti valdið
því að bakteríur sem gætu smitast
í fólk þróuðu með sér ónæmi við
lyfjunum. Þrátt fyrir þessa vitneskju
og setningar laga sem átti að leiða
til þess að FDA aðhefðist eitthvað
í málinu var „ekkert gert í 35 ár“.
„Þessi aukning tilfella ofur-
baktería sem við sjáum núna var spáð
af FDA á áttunda áratugnum,“ sagði
Jen Sorenson, annar lögfræðinga
NRDC.
Helstu heimildir:
Nationen
Landlæknisembættið
Haraldur Briem sóttvarna-
læknir
Lyfjastofnun Evrópu (EMA)
Natural Resources Defense
Council (NRDC)
Organic Consumers
Association
Alþjóða heilbrigðismálastofn-
unin (WHO)
Sóttvarnastofnun
Evrópusambandsins (ECDC)
Sýklalyfjanotkun í kjötframleiðslu er mest í Bandaríkjunum samkvæmt OCA.
80% af öllum sýklalyfjum í Banda-
ríkjunum eru notuð í dýraeldi.
Sýklalyf eru ekki kjúklingafóður.
Mynd af áróðursplakati gegn
sýklalyfja notkun í landbúnaði.
Úr fjölmiðlaumfjöllun í Banda-
ríkjunum. Kjúklingur sýndur
uppfullur af lyfjum.
KÍKTU Í KEMI OG SKOÐAÐU ÚRVALIÐ!
HREINSI- OG SMUR-
EFNI, GÍROLÍUR,
SMUROLÍUR OG
RÚÐUVÖKVI
FYRIR ALLAR GERÐIR BIFREIÐA
Kemi • Tunguhálsi 10, 110 Reykjavík • www.kemi.is • Sími: 544 5466
Opið: Mánudag - fimmtudags: Frá kl. 8.00-17.30. Föstudaga: Frá kl. 8.00-17.00.
Mest seldu jarðvarmadælurnar
á Íslandi
Thermia varmadælur loft í vatn og
vatn í vatn (jarðvarmadælur).
Hafðu samband og kynntu þér mögulegan
orkusparnað með varmadælu. Bjóðum
fría ráðgjöf og útreikninga um mögulegan
orkusparnað.
Vertu velkominn í hóp ánægðra viðskipta-
vina, við bjóðum þér að hafa samband við
okkar viðskiptavini til þess að kynna þér
gæði og þjónustu okkar.
Thermia fagnar 90 ára afmæli
í ár og er í eigu Danfoss.
Á R A
Smiðjuvegur 70 - 200 Kópavogur
www.verklagnir.is - info@verklagnir.is