Bændablaðið - 23.01.2014, Blaðsíða 34

34 Bændablaðið | Fimmtudagur 23. janúar 2014
Lesendabás
Í fyrsta skipti á ævinni langaði
mig til að vera þátttakandi í
spurningakeppni Sjónvarpsins,
Útsvari, 10. janúar síðastliðinn.
Eingöngu til þess að koma
málstað okkar veiðimanna að,
svo hef ég líka oft vitað svörin við
hinum og þessum spurningum
í gegnum alla þættina, en hver
hefur það ekki.
Spurningahöfundurinn Stefán
Pálsson spurði um dýr, þar sem
fækkun hefur verið í stofnstærð
þessa dýrs og ástæðan sögð vera
fækkun í sandsílastofni.
Ég vil taka fram að mér finnst
Stefán Pálsson skemmtilegur
spurningahöfundur, hugmynda-
ríkur, víðlesinn og veit allt
um hvaða drykkur er sá þriðji
vinsælasti á eftir vatni og te. Ég
fæ mér oft svoleiðis drykk.
Þarna held ég spurninga-
höfundurinn hafi verið að lesa úr
rannsókn Rannveigar Magnús-
dóttur og Náttúrustofu Vesturlands.
Auðvitað getur Stefán ekki
annað en trúað því sem hann les.
Sá sem lifir og hrærist í heimi
minksins hefur aðra sýn á skýrsluna
og les hana með gagnrýnum
gleraugum. Spurningin var svo
hljóðandi:
„Spurt er um lífveru. Lífvera
þessi er til í tveimur afbrigðum, því
evrópska og hinu norður- ameríska,
og hefur evrópska afbrigðið látið
heldur undan síga í seinni tíð, meðal
annars vegna aukinnar útbreiðslu
þess Ameríska. Landnám þessarar
lífveru á Íslandi hófst á tuttugustu
öld, stofninn óx jafnt og þétt í
fyrstu en hefur minnkað undanfarin
ár, ekki hvað síst vegna fækkunar
í sandsílastofninum. Hvaða lífvera
er þetta?“
Það kom í ljós að þetta með
sandsílið ruglaði keppendur svo
rækilega að hvorugt liðið gat svarað
spurningunni, þáttastjórnendurnir
voru líka hálf kindarlegir þegar
þeir lásu svo upp svarið við
spurningunni.
Þóra: „Ég held að spurninga-
höfundi hafi tekist að afvegaleiða
alla með því (inngrip: með
sandsílunum) með sandsílunum,
einmitt. Af því að minkum hefur
fækkað vegna þess að fuglum hefur
fækkað, helsta æti minksins sem
sé…….“
Ég vissi svarið en spurningin
var vitlaus að mestu leyti. Að vísu
er þetta bara spurningaþáttur en
ekki nákvæmisútlistun á öllum
fyrirbærum sem til umfjöllunar
eru í svona þáttum.
Ég vildi aðeins benda á þátt
okkar veiðimanna í fækkun
minksins, en vísindamenn taka
sjaldnast þann þátt inn í sínar
rannsóknir, nema þegar um
rjúpnaveiðar er um að ræða, þá
er fækkunin svo til eingöngu
veiðimönnum að kenna.
Það vita allir sem eitthvað
hugsa um náttúruna hvað er þess
valdandi að sandsílið er að hverfa,
það er makríllinn. Hann fer um
eins og engisprettufaraldur í lífríki
hafsins og étur allt sem á vegi hans
verður. Til þess að bæta afkomu
sjófuglanna þarf að veiða makrílinn
í miklum mæli.
Það má líkja þessum fiski við
plágu sem herjar á allt líf í sjónum.
En það er annar kapítuli út af fyrir
sig.
Úr skýrslu Rannveigar:
„Fæðuval var mismunandi
eftir því hvort um var að ræða
mink við sjávarsíðuna eða við
ferskvatn inn til landsins. Við
sjóinn voru helstu fæðutegundir
grunnsævis- og fjörufiskarnir
sprett fiskur, keilubróðir og mar-
hnútur, ásamt öndum, vaðfuglum,
fýl, svartfuglum, hagamúsum og
hrygg leysingjum. Við ferskvatn
voru laxfiskar mjög mikil-
vægir en hornsíli einnig étin,
ásamt vaðfuglum, öndum, fýl,
hagamúsum o.fl. Fiskar eru
stærri hluti fæðu minks hérlendis
en í flestum sambærilegum
rannsóknum erlendis.“
Þarna sést að upptalningin er
frekar ónákvæm, hvað annað er í
boði fyrir minkinn? Við vitum að
hann er ekki grasæta. Það er dálítið
djarft að kenna sandsílunum um
fækkunina.
Minkurinn er með mikla
aðlögunarhæfni og étur nánast allt
sem að kjafti kemur.
Það kemur fram í skýrslunni að
minkurinn étur meira af farfuglum
yfir sumartímann og fiskur er
uppistaða fæðunnar á veturna.
Frá árinu 2003, sem er
byrjunarár fækkunarinnar,
samkvæmt skýrslu Ragnheiðar, til
ársins 2012 höfum við veiðimenn
veitt 65.555 minka. Þetta eru
tölur úr veiðidagbók útgefinni af
Umhverfisstofnun.
Það gera um 6.500 minka á ári í
tíu ár, svo allir ættu að sjá að veiðin
hefur áhrif. Áki Ármann Jónsson
skrifaði árið 2005 í Veiðidagbókina
frá Umhverfisstofnun að minka-
stofninn væri á bilinu 7.000 til
70.000 dýr.
Ef við áætlum að talan sé þarna
mitt á milli er það um 30.000
minkar, meðalveiði á ári er um
6.500 minkar, sem er um það bil
¼ af stofninum.
Er ekki allt í lagi að taka það
með í reikninginn?
Jón Pétursson,
minkaveiðimaður
15 stiga spurningin
Minkahundurinn Tyson með nýveiddan mink í kjaftinum.
Mynd / Birgir Hauksson
Stjórnendur fyrirtækja eru
ávallt að skoða leiðir til að bæta
rekstur inn, hvort sem það felst í
að auka markaðshlutdeild, minnka
rekstrarkostnað, lágmarka áhættu
eða auka ánægju viðskiptavina.
Slíkt á ekki síst við í ört vaxandi
ferðaþjónustu.
Gott gæðastjórnunarkerfi gefur
þann ramma sem þarf til að bæta
starfsemina á hverjum þeim þáttum
sem óskað er eftir í fyrirtækjarekstri.
Þar má benda á ISO 9001, sem er eitt
stærsta og árangursríkasta gæðakerfi
í heiminum í dag. Það er ekki til-
viljun að yfir 750 milljón fyrirtækja
í 161 landi hafa innleitt þetta gæða-
stjórnunarkerfi með góðum árangri.
Stjórnkerfið tryggir að fyrirtækið
nái meiri árangri með því að skapa
ánægju viðskiptavina, hvetja
starfsmenn sína og vera stöðugt að
bæta starfsemina. Tilgangur með
gæðakerfinu er að gera fyrirtækið
öflugt í rekstri, styrkja markaðsstöðu
þess og koma í veg fyrir mistök og
sóun. Eitt af lykilatriðum er að veita
viðskiptavinum tryggð, ánægju og
öryggi sem skilar sér í endurkomu
til fyrirtækisins.
Allir starfsmenn eru virkjaðir við
innleiðinguna á gæðakerfinu með
sérstakri þjálfun. Starfsmenn öðlast
um leið meiri ábyrgð, fá aukið hlut-
verk, meiri skilning á því sem skiptir
máli og starfsánægja eykst. Þannig
verður allt skipulag og verklag
verður skilvirkara.
Við erum ekki ein í heiminum,
samkeppni á markaði eykst sífellt og
ríkari krafa er gerð til fyrirtækja um
að þau uppfylli ákveðin skilyrði. Því
er nauðsynlegt að menn tileinki sér
vinnubrögð gæðastjórnunar. Taki til
í rekstrinum, veri skrefi á undan með
gæðakerfi sem virkar. Þannig má
auka arðsemi og samkeppnishæfni
fyrirtækisins.
Kristín Þórarinsdóttir og
Steingerður Þorgilsdóttir
Höfundar greinar eru ráðgjafar
í gæðamálum hjá PDCA ráð-
gjöfum www.pdca.is
Bætt arðsemi og samkeppnishæfni í fyrirtækjarekstri:
Gæðakerfi ISO 9001 er svarið
Kristín Þórarinsdóttir
Steingerður Þorgilsdóttir
Matvælastofnun Íslands hefur veitt
Sláturhúsi SKVH á Hvammstanga
leyfi til kanínuslátrunar og er
nú unnið að því að koma upp
viðeigandi aðstöðu til slíkrar
slátrunar sem er nýlunda hér á
landi. Birgit Kositzke kanínubóndi
í Húnaþingi vestra er ánægð með
að niðurstaða hefur nú fengist í
sláturleyfismálinu.
Birgit flutti kanínubúskap sinn
á liðnu hausti frá Tjarnarkoti að
Kárastöðum, um 5 kílómetra norðan
við Hvammstanga. Þar er hún nú
með um 60 ræktunarkanínur, „og
ég er nú að undirbúa það að fjölga
þeim og á von á fyrstu ungarnir komi
í heiminn innan tíðar,“ segir hún.
Innréttar á Kárastöðum
Fyrirhugað er að innrétta það
húsnæði sem Birgit hefur til umráða
á Kárastöðum, m.a. að koma upp
sjálfvirku brynningarkerfi, fjölda
búa á gotsvæði, einangra og breyta
rafmagnskerfi. „Og svo þarf að taka
til og þrífa, þannig að það verður
nóg að gera hjá mér næstu mánuði,“
segir hún. Þá dreymir hana um að
skipta um veggi á hlut hússins og
setja upp plastglugga til að hleypa
meiri birtu inn í húsið. Eins gengur
hún með þá hugmynd að gera húsið
þannig úr garði að hægt verði að
taka á móti gestum þannig að þeir
geti kynnt sér kanínubúskapinn.
„Það er markmiðið, en enn er það á
hugmyndastigi.“
Styrkur úr Vaxtarsamningi
Í liðinni viku fékk Birgit styrk úr
Vaxtarsamningi Norðurlands vesta til
að útbúa bækling með uppskriftum
að kanínukjöti, bæta vefsíðu og
halda námskeið næsta haust þar
sem fjallað verður um kanínuslátrun,
meðhöndlun kjötsins og möguleika
á að vinna ýmsar vörur úr því. Af
því tilefni eru væntanlegir til Íslands
tveir þýskir sérfræðingar á því sviði.
„Ég stefni að því að senda fyrsta
kanínukjötið á markað hér á landi
fyrir jólin og er að byggja upp
ræktunarhóp með um 170 dýrum.
Frá og með næsta ári, 2015 ætti
hópurinn að vera orðin nægilega stór
til að hægt verði að slátra reglulega.
Ef allt gengur samkvæmt áætlun
verður kanínuræktin komin á fullt
skrið árið 2018, það er planið sem
ég vinn eftir,“ segir Birgit.
Handverksfólk mun nýta skinnið
Hún bendir á að það sé ekki
einungis kjötið sem hægt er að
nýta, handverksfólk bæði í héraði
og víðar muni án efa nýta sér það
skinn og leður sem til fellur. Á
meðan Birgit beið eftir sláturleyfinu
sem er forsenda þess að hægt verði
að bjóða kanínukjötið á íslenskum
markaði nýtti hún tímann í tilraunir
með kanínuskinnið og var það unnið
á mismunandi hátt.
Birgit er fullviss um að eftir-
spurn verði eftir kanínukjöti þegar
það kemur á markað hér á landi síðla
árs, en markaðskönnun sem gerð var
fyrir fáum misserum benti eindregið
til þess að Íslendingar myndu taka
slíku kjöti fagnandi. /MÞÞ
Sláturhús SKVH á Hvammstanga með leyfi til kanínuslátrunar:
Fyrsta kanínukjötið á markað
hér fyrir næstu jól