Ritröð Guðfræðistofnunar - 01.01.2002, Síða 72

Arnfríður Guðmundsdóttir
leyti til frábrugðin máli eins og enskunni, en samt sem áður eigum við ýmis-
legt sameiginlegt hvað kynjað málfar varðar. Ég nefni sem dæmi orðið
maður á íslensku og man á ensku. Á síðustu áratugum hefur markvisst verið
unnið að því að breyta notkun á orðinu man, frá því að merkja ýmist karl,
eða karl og kona, yfir í það að orðið man merki eingöngu karlmaður. Nú
heyrir það til undantekninga sé orðið man notað í „inclusivri“ merkingu, sem
karl og kona. En hvað getur þessi þróun kennt okkur um notkun orðsins
maður á íslensku? Að margra mati er þetta ekki vandamál sem við þurfum
að taka á. Þó erum við fleiri sem sjáum ýmsa vankanta á tvíræðri merkingu
orðsins. Valmöguleikarnir virðast þó ekki liggja á lausu. íslenskan á til
dæmis ekki orð eins og human eða human being, sem hafa leyst orðið man
af hólmi á enskri tungu. Orðin mannvera og manneskja eru vissulega til, en
ekki góð að allra mati. En meira um íslenska orðið maður síðar.
Erlendar biblíuþýðingar hafa margar tekið mið af kröfunni um málfar
beggja kynja. Gott dæmi um það er New Revised Standard Version sem fyrst
kom út árið 1989, á vegum Division of Christian Education of the National
Council of the Churches of Christ í Bandaríkjunum. Þetta er því
biblíuþýðing sem hefur þverkirkjulega skírskotun. Hér er um að ræða
endurskoðaða útgáfú á Revised Standard Version, sem fýrst kom út árið
1952, og var á sínum tíma endurskoðuð útgáfa af American Standard
Version, en sú þýðing kom fyrst út árið 1901. Sú síðastnefnda var upphaflega
endurskoðuð útgáfa af hinni frægu King James Version sem var hin ríkjandi
enska útgáfa allt frá 1611.
í formála þýðingarnefndarinnar sem stóð að New Revised Standard
Version (hér eftir skammstafað NRSV) er gerð grein fyrir nokkrum grund-
vallaratriðum sem gengið var út frá við þýðingarstarfið. Þar er meðal annars
ítrekað að um sé að ræða svokallaða „literal translation“, en umorðun („para-
phrastic renderings“) aðeins notuð í undantekningartilvikum, þá aðallega til
þess að koma í staðinn fýrir samkyn (eða „common gender“) 3. persónu ein-
tölu, sem ekki fyrirfinnst í enskri tungu. Til þess að uppfylla gefin skilyrði,
segir í formála að nefndin hafi fylgt þeirri meginreglu að vera eins bókstaf-
leg og mögulegt var, en um leið eins frjáls og nauðsyn krafði (eða: „As lit-
eral as possible, as free as necessary.“5) Um þá stefnu sem fylgt var varðandi
þýðingu á kynbundnum hugtökum og persónufornöfnum segir svo:
During the almost half a century since the publication of the RSV, many
in the churches have become sensitive to the danger of linguistic sexism
arising from the inherent bias of the English language towards the mas-
5 New Revised Standard Version, s. xiv.