Ritröð Guðfræðistofnunar - 01.01.2002, Blaðsíða 135

Andmœli við doktorsvörn Sigurjóns Arna Eyjólfssonar
fræðilegs verks og greini sig skýrt frá inngangi þess en þar fer hin eiginlega
skilgreining verksins og „markaðsfærsla" fram. í formálanum kýs höfundur
þó í þessu tilviki að staðsetja að mínum dómi gríðarlega mikilvæg skilaboð
um verk sitt sem raunverulega hljóta að skipta sköpum um allt mat á því. Er
sú staðsetning að mínum dómi mjög óheppileg.
Hið endanlega svar við því hvers konar rit hér sé um að ræða tel ég loks
vera að finna í lokakafla þess og verður því staldrað við hann um stund.
Þessi kafli sem er fremur stuttur ber tvær yfirskriftir sem vísa hvor til sinn-
ar áttar: Niðurstaða; Trúin og afhelgun veraldarinnar. (493-507) Samkvæmt
venju vekur yfirskriftin Niðurstaða þá væntingu að horfið verði að útgangs-
punkti og/eða meginviðfangsefni ritverksins og það að endingu rætt í ljósi
þess efnis sem kynnt hefur verið í meginmáli. Þess hefði því mátt vænta að
hér yrðu dregnir saman meginþræðirnir í guðfræði Matreins Lúthers á árun-
um 1535-1540 eins og þeir birtast í túlkun hans á Jóhannesarguðspjalli. Fyr-
irsögnin Trúin og afhelgun veraldarinnar er á hinn bóginn inntaks- eða efn-
isleg og hún vísar ekki afltur til upphafs ritsins heldur fram á við, inn í
lokakaflann sjálfan og að nokkru leyti burt frá guðfræði Lúthers inn í sam-
tíma höfundarins og lesenda hans. Má í hæsta lagi segja að höfundur dragi
ályktanir af guðfræði Marteins Lúhers í niðurstöðukafla sínum þótt sam-
bandið milli hans og annarra kafla bókarinnar sé vissulega nokkuð losaralegt
í mínum huga. Ekki þarf heldur lengi að lesa til þess að sjá að höfundur hyg-
gst í engu draga saman þræðina frá 1535-1540 heldur segir hann:
Hér verður ekki dregið saman það sem áður er sagt um kenningar Lúth-
ers. Þess í stað skal þess freistað, nú undir bókarlok, að nota guðfræði
hans í því skyni að varpa ljósi á tómhyggju nútímans. Þau verufræðilegu
og siðferðilegu vandamál sem nútímamenn glíma við ættu að vera hvati
til frekari rannsókna á guðfræði Lúthers og arfleifð hans. (493)
Hér tel ég raunar vera að finna lykilinn að því ritverki sem hér er til umræðu:
Höfundur virðist hafa sterka löngun til að greina trúarhugsun samtímans og
bregðast við henni í ljósi lútherskrar guðfræði. Til þess hefur hann einnig
víða uppi frjóar tilraunir sem ég mun þó ekki taka afstöðu til hér.
Einhvers staðar þarna held ég að sé að finna helsta styrkleika þess verks
sem hér er til umræðu en jafnframt gríðarlegan veikleika sem mótar allt
verkið og veldur mikill togstreitu við „krítískan“ lestur þess. „Ambition"
höíundarins er greinilega að leggja sitt af mörkum við guðfræðilega grein-
ingu á stöðu mannsins í flóknu samfélagi nútímans og hann er sannfærður
um að í því sambandi megi hafa góða stoð af guðfræði Lúthers. Þessa „ambi-
tion“ kýs höfundur þó að staðsetja formlega séð utan verksins sjálfs. Henn-
133