Ritröð Guðfræðistofnunar - 01.01.2002, Síða 145

Andmœli við doktorsvörn Sigurjóns Arna Eyjólfssonar
legrar guðfræði. Hér má þó einnig benda á þann metnað hans að semja guð-
fræðilegt verk sem kann að reynast honum fjötur um fót þegar að sögulegri
greiningu kemur. Honum virðist a.m.k. ekki lagið að grafast fyrir um sögu-
lega þróun hugmynda, hugtaka og túlkana. í stað þess að lýsa hvernig hug-
myndir og túlkanir vaxa fram og þróast á löngum tíma fellur hann stundum
í þá gryQu að þröngva veruleikanum inn í spennitreyju nútímahugtaka.
Tengingar við íslenska sögu
Tengingar við íslenska sögu og trúarveruleika eru ekki margar í riti Sigur-
jóns Árna Eyjólfssonar enda vandséð að þær eigi heima í riti um guðfræði
Marteins Lúthers á tímabilinu 1535-1540. Þeirra sér þó örlítinn stað og skal
þessu sögulega sjónarhorni því lokið með örlítilli hugleiðingu um þau.
í sjálfúm upphafsorðum bókarinnar ræðir höfundur gildi þess að rýna ís-
lenskar nútímaaðstæður út frá guðfræði Lúthers og segir:
Á íslandi hefúr guðfræði Lúthers haft mikil áhrif en jafnframt verið al-
menningi nokkuð óljós. Þannig er t.d. mörgum hulið að hin margrómaða
barnatrú geymir í raun kjarnann í guðfræði Lúhers, að náttúruskynjun ís-
lendinga á djúpar rætur í sköpunarguðfræði Lúthers og að hin jákvæða
aftæða (svo!) til lífsins sem fram kemur hjá íslendingum í sterkri von er í
góðu samræmi við guðfræðihugsun Lúthers.(17)
Þessi ummæli vekja margar og stórar spumingar. (1) Höfum við íslendingar
raunverulega sérlega jákvæða afstöðu til lífsins sem kemur fram í sterkri von
og hvernig samræmast þessir þættir, ef rétt er metið, guðfræðihugsun Lúth-
ers sérstaklega en ekki hinu kristna fagnaðarerindi almennt? (2) Er til eitt-
hvað sem við getum kallað sameiginlega náttúruskynjun íslendinga og á
hvern hátt stendur hún djúpum rótum í sköpunarguðfræði Lúters sérstaklega
en ekki sam-kristinni sköpunartrú? Og loks (3) í hverju felst hin margróm-
aða íslenska bamatrú? Á hvern hátt er hún í meira samræmi við guðfræðiá-
herslur Lúthers en sam-kristinn trúararf? Þess skal getið að þessi rígbinding
bamatrúarinnar við Lúther og guðfræði hans sérstaklega virðist í raun brjóta
í bága við túlkun höfundar á guðfræðilegu framlagi siðbótarmannsins en
honum er mjög í mun að Lúther hafi ekki verið upphafsmaður eigin skóla
heldur hafi hann (aðeins) enduruppgötvað hinn sam-kristilega arf.
Fleiri tilrauna gætir til að tengja Lúther og guðfræði hans við íslenskan
veruleika og menningu. Á einum stað segir m.a.:
Segja má t.d. að Hallgrímur Pétursson og Jón Vídalín verði illskiljanleg-
ar og óútskýranlegar trúarhetjur innan íslenskrar menningarsögu sé ekki
hugað að áhrifúm lútherska rétttrúnaðarins." (33)
143