Múlaþing: byggðasögurit Austurlands - 01.01.1987, Qupperneq 143

MULAMNG
141
gekk þeim illa að smjúga báruna, en lyftu sér upp á hana og gerðu þá
mikla skelli milli sjóanna.
Bátar þeir er smíðaðir voru fyrir gídeonsvélar voru yfirleitt minna
vandaðir að efni og smíði. Flestir voru þeir varasamir í undanhaldi.
Fæstir þeirra þurftu mikla kjalfestu, því þeir voru botnlitlir en vel
skábyrðir á þriðja til fjórða borð. Líka var gídeonsvélin svo þung að
hún ein var næg kjalfesta í flesta báta.
Það gátu ekki aðrir en töluverðir efnamenn eignast þessa báta -
nema ef þeir gátu komist í félag við kaupmenn eða aðra sem peningaráð
höfðu, því fáar voru peningastofnanir þá um Austurland að leita til.
A þessum árum var stofnað á Seyðisfirði útibú frá íslandsbanka, en
þar fékkst ekki lán nema fasteign, jarðir eða hús, væru til að veðsetja
móti láninu. Svo voru lánskjörin þau, að meðan nokkur króna var
ógreidd af lánsupphæðinni stóð allt veðið fyrir eftirstöðvunum. Það er
hægt að nefna dæmi um það, að lán sem einhverra hluta vegna var
ekki staðið í skilum með afborganir af á réttum tíma, að veðsetta
eignin væri tekin sem lögleg eign bankans fyrir eftirstöðvar.
Það kom því mest á þá kaupmenn er vildu hjálpa sjómönnum að
lána þeim fyrir bátavélar og útgerð. En ekki komust allir lánardrottnar
vel út úr þeirri eldraun efnalega, því fjarri fór að allir útgerðarmenn
gætu staðið í skiium með greiðslu á árlegum kostnaði og afborgun á
bát og vél.
Það var svo margt sem þar kom til greina. Verð á fiski fór heldur
lækkandi, allur kostnaður við mannahald varð meiri, oft erfitt að fá
beitu. En mestan þátt í kostnaðinum átti þó aflgjafi vélanna, steinolían,
því þar urðu menn að greiða fyrir mikið meiri olíu en menn tóku á
móti. Því var þannig varið - að olían var flutt í trétunnum, en þær
voru oft búnar að leka miklu þegar þær voru afhentar, stundum allt
að helmingi, og menn urðu að greiða þá nettóvog sem á tunnunum
stóð hve miklu sem þær höfðu lekið niður.
Það stóð á sama og hve oft var kært yfir þessu svindli - svarið æ hið
sama hjá kaupmönnum, að þeir væru oft búnir að kvarta um þetta við
þá sem seldu þeim olíuna, en svarið sama hjá þeim herrum - að ekki
gætu þeir gert að því þó tunnurnar væru hafðar á þeim stöðum þar
sem þær gisnuðu.
Menn tóku þá upp á því að hafa tunnurnar í sjó þar sem því varð
við komið eða þekja yfir þær með blautu torfi, sem hvort tveggja
hjálpaði mikið.