Múlaþing: byggðasögurit Austurlands - 01.01.1999, Page 90

Múlaþing
Maríualtarið og líkneskin voru að sjálf-
sögðu gripir frá kaþólskri tíð og raunar
merkilegt hvað lútherstrúarmenn hafa verið
seinir að fyrirfara þeim. í núverandi altari
kirkjunnar er líkneski af konu. Það er úr
gifsi en ekki ólíkt því að það hafi verið
húðað með málmi einhvers konar. Mig
grunar að þessi stytta sé úr ljósakrónu sem
hékk uppi í kirkjunni á síðari hluta 19. aldar
án þess að fullyrða nokkuð um það.
Lektari
Lektari var standur úr timbri til að leggja
á bók, oft á háum fæti, og kom stundum í
stað predikunarstóls. Áskirkja átti tvo
lektara árið 1576, annan stóran en hinn
lítinn. Lektarinn frá 1668 virðist hafa horfið
snemma úr kirkjunni; síðast er nefndur
lektari árið 1730, sagður gamall. Að vísu
kemur fram 1777 að meðal aflagðra muna
úr kirkjunni sé skápur, kallaður lektari.
Ekki er með öllu útilokað að um sarna grip
sé að ræða, samt ósennilegt.
Skrúði, klæði, dúkar
Allt tau, hvort sem um var að ræða hluta
úr skrúða, dúka eða klæði, gekk mjög fljótt
úr sér og svo hefur verið um stáss af þessu
tagi sem var í Áskirkju 1668. Því er ekki
lýst nógu vel til að hægt sé að slá því föstu
hvort eitthvað af því hefur tollað saman
frarn á 18. öld. Kirkjan var óupphituð og
því ekki góð geymsla fyrir viðkvæm efni,
líklega þó verst í tíð timburkirkjunnar frá
1851.
Þegar Matthías Þórðarson heimsótti
Áskirkju á öðrum áratug þessarar aldar fann
hann þar „bót með glerperlu og silkiútsaumi
útlendum og gömlum.“25 Þessi gripur er
enn í kirkjunni, búið að gera hann vel og
rækilega upp svo að nú er hann orðinn
þokkalegasti smádúkur. Hann er með ein-
25
kennilegu ryðrauðu blómaverki og saumað
í með bláu á nokkrum stöðum og hvítar
agnir festar í hann og marka þær útlínur
skrautsins.
Árið 1767 átti Áskirkja dúk úr silki,
silkisaumaðan, innlagðan með „perlumóð-
ur“ og bryddaður með vír og 1777 er sama
dúk lýst. Árið 1850 er síðast lýsing á þess-
um grip, sagður gamall, slitinn og perlusett-
ur. Síðan ekki söguna meir fyrr en Matthías
nefnir „bótina“ sem gæti verið leifar af
þessum dúk.
Klukkur og bjöllur
Fjórar klukkur voru í Áskirkju 1397.
Gíslamáldagi segir að kirkjan hafi átt 3
klukkur árið 1576 og kórbjöllu að auki.
Tvær eru klukkurnar hins vegar samkvæmt
blöðum Gísla Oddssonar frá 1637. Þórður
Þorláksson segir árið 1677 að kirkjan eigi
tvær klukkur heilar og kórbjöllu að auki.
Þegar Jón Vídalín vísiterar Ás 1706 kemur
fram að tvær klukkur hafa bæst við, „litlar,
heilar og hljóðgóðar“. Árið 1751 eru fjórar
litlar klukkur á ramböldum og ein bjalla og
1758 tvær klukkur á ramböldum uppi í
kirkjunni (orðnar hljóðlitlar) og þrjár
bjöllur á rambalda undir kirkjubitanum,
hljóðgóðar. Árið 1762 eru nefndar tvær
klukkur á ramböldum og tvær minni undir
bita og lítil bjalla á milli og við það situr þar
til heimildir þrýtur á 18. öld.
Árið 1832 er sóknarprestinum reiknað
til skuldar andvirði einnar bjöllu og 1850
eru sagðar tvær klukkur á ramböldum
(önnur nýleg og hljóðgóð en hin gömul og
hljóðdimm) og ein lítil bjalla, kólflaus.
Klukka úr gömlu kirkjunni var sett upp í
þeirri nýju 1898. Matthíasi Þórðarsyni
sýndist hún fornleg þegar hann kom að Ási
1915. I þeirri ferð keypti hann kórbjölluna
gömlu sem nú er varðveitt í Þjóðminja-
'Kirknaskrá Matthíasar Þórðarsonar sem áður er nefnd.