Múlaþing: byggðasögurit Austurlands - 01.01.1999, Page 119

Valtýr á grænni treyju
„Þetta munu bein Valtýs seka“ skrifaði Jón Steffensen lœknir sem rannsakaði beinin fyrir
Þjóðminjasafnið. Ljósm.: Gunnar Hersveinn.
prófasts í Vallanesi. Prófastinn mátti hann
vel þekkja persónulega en nokkra sögulega
þekkingu hefur til þurft að henda reiður á
þeim sýslumönnunum sem báðir voru látnir
nokkru fyrir aldamótin 1800. Þeir voru
hinsvegar kunnir menn og gengu um þá
sögur svo sem sjá má í safni Sigfúsar. Þeir
voru engin guðslömb. Pétur Þorsteinsson
þótti nokkuð harðdrægur. Jón Arnórsson
stóð hér stutt við og virðist ekki hafa verið
illa látinn. Hann þótti drykkfelldur og átti í
deilum við húsbónda sinn, Hans Wíum.
Þótt Halldór nefni ekki þann síðasttalda
hefur hann þekkt vel til sagna af honum,
m.a. um hið illræmda Sunnevumál sem
Wíum átti í um langt skeið og hlaut ámæli
af. Tímasetning er annars ekki sem
nákvæmust hjá Halldóri Jakobssyni. Hann
segir: „Þetta er skeð fyrir hreint ekki meira
en 150 árum, ef ekki minna [...]“ (Magnús
Bjarnason 1950:186). Miðað við
ritunartíma (1868) er rúm öld síðan Jón
Arnórsson kom í Egilsstaði (1769). Þá er
þess að geta að á 18. öld var árferði oft
mjög illt. Stóðu raunar harðindi allan síðari
hluta aldarinnar (frá 1751) þó stundum
slotaði nokkur ár (sbr. Þorvald Thoroddsen
1916-1917:152 o.áfr.) Þurfti því ekki mikið
hugmyndaflug til að fá Valtýsvetri stað á
síðasta fjórðungi þeirrar aldar, enda ekki
ólrklegt að fleiri en Halldór hafi sett þennan
harða vetur niður á þessu tímabili. - Og þá
var Jón Arnórsson einmitt á Egilsstöðum
(sjá Maríu Önnu Þorsteinsdóttur 1980:71).
En Halldór hefur ekki einungis bætt
persónum í söguna, hann hefur klætt þær -
og ekki síður hinar sem fyrir voru - holdi og
blóði. Hann dregur m.a. fram að Valtýr
bóndi á Eyjólfsstöðum, sem var ríkur og
vinsæll, hafi átt öfundarmenn sem áfelldu
hann (Magnús Bjarnason 1950:183).
Áhrifamikil er ræða sú sem hann leggur
117