Múlaþing: byggðasögurit Austurlands - 01.01.1999, Qupperneq 129

Þessi mun hefna mín
eptirkomandi óár-
an og harðindi, og
strax með þeim
degi skipaðist um
til harðinda.
Hafís í Norðfirði árið 1918.
Ljósm.: Björn Björnsson.
Ballarárannáll:
Anno 1602. Það haust voru héluföll og frost
fram að Magnúsmessu. Þá kom á fjúk og
jarðbönn, með hallæri og harðindum, svo þá var
svo harður vetur um allt landið, að enginn kann
af slíkum að segja né séð af skrifað, síðan Island
byggðist Kolfellir um allt landið, svo að margir
misstu allt, hvað þeir áttu. L...] Þá var enginn
gróður (á) Jónsmessu um vorið. [...] Nær
graslaust um sumarið. Lögðust í eyði yfrið mikil
jarðagóss um allt landið. - Þá var ég 5 vetra - Um
slíkt ár finnast engir annálar síðan landið var
kristnað, að svo hart verið hafi. I fardögum [þ.e.
snemma í júní] var sjóís riðinn frá Kambsnesi að
Skoravík í Hvammsfirði.
Skarðsárannáll:
Anno 1602. Vetur aftakalegur til harðinda um allt
Island. Almennilegur peningafellir. Engir menn
mundu þá þvílíkan harðindavetur frá jólum og til
Jónsmessu, svo þá varð hið fyrsta sauðgróður. Lá ís
ífam langt á sumar. Grasleysi mikið. Tók frá fisk
fyrir norðan. Þetta kölluðu margir kynjaár.
Ekki fer hjá því að
manni detti hér í
hug frásögn Hjör-
leifs sterka þar
sem segir að Val-
týr á Eyjólfsstöð-
um hafi verið tek-
fangadag fyrir jól
- og öllum gerðum
Valtýssögu ber
saman um það að
harðindin hafi byrjað aftökudaginn. Og
ósjálfrátt verður manni hugsað til sól-
myrkvans þegar lýst er skýsortanum í Valtýs-
sögugerðunum.3
Lýsing á harðindunum er með svipuðu
móti í annálunum en öllum kemur þar saman
um að þau hafi verið átakanleg. Lítum fyrst
áárið 1602:
Islenzk annálabrot:
Ár 1602. Vetrarharka geisaði voðalega um allt land,
rétt eins og stöðugar snjókomur og hörkufrost
hefðu svarið sig saman um að týna skepnunum;
leiddi af því hallæri og mannfelli.
Þessi harði vetur hefur í annálum yfirleitt
gengið undir nafninu Lurkur.
Þeir annálar sem vitnað var til eru allir
færðir í letur fjarri Austurlandi og þaðan eru
ekki nefnd sérstök dæmi. Hér skal því geta
3Gunnar Hersveinn telur (1992a) að skýflókinn eigi uppruna sinn í eldgosi og benda má á að eldgos mun hafa orðið í Heklu 1597. (sjá
lfka grein Páls Pálssonar um móðuhallæri).
127