Múlaþing: byggðasögurit Austurlands - 01.01.1999, Page 156

Múlaþing
gaf henni avgva.......væri mart at tala en
liet so onyta vorn dom og li(et dæma) þann
davdadom heima æ hieradsþinge og voro
flester boklavser en eigi nefndarmenn vtan
ef Bjarne Ellendsson var og Þorer Sveins-
son og Jon Arngrimsson“. I þessu skjali er
margt óljóst og eyður sem ekki verða lesnar.
Þó má af því sem lesið verður ráða að sá
sem það skrifar eða skrifa lætur, líklega
Björn Jónsson á Eyvindará hefur miklar
efasemdir um dauðadóm Erlendar Þorvarð-
arsonar yfir Sesselju Loftsdóttur. Jafnframt
er hér íað að því að skipan dómsins hafi
ekki verið réttilega gerð.
I Fornbréfasafninu er þessi „kæra“ talin
frá árinu 1548, samkvæmt skjalinu þá er
það skiáð af Birni Jónssyni en hann var
dáinn fyrir 23.maí 1558.61 Fyrir þann tíma
ætti kæruskjalið að vera skráð.
Þegar varðveisla skjalanna er skoðuð
vekur athygli leið þeirra til Norðurlands.
Egilsstaðadómarnir eru varðveittir í syrpu
sr. Gottskálks Jónssonar í Glaumbæ en
hann var nátengdur Jóni biskupi Arasyni en
varð að honum látnum einn virtasti prestur
á Norðurlandi undir lútherskum sið. -Auk
þess sem hann gengdi sýslumannsembætti
um skeið.
Gottskálk hafði mikil samskipti við
Flólastað var prófastur í Hegranesþingi og
um tíma staðgengill Hólabiskups sem
officialis í stiftinu. Auk þess var móðurfaðir
hans Gottskálk Nikulásson Hólabiskup.
Glöggir gangvegir voru þess vegna á
milli syrpu séra Gottskálks og bréfabókar
Jóns biskups Vilhjálmssonar. Tengdir urðu
síðan með séra Gottskálk og Njarðvík-
ingum í Borgarfirði eystra þegar Herborg
Gottskálksdóttir giftist Magnúsi Þorvarðar-
syni frá Njarðvík. Gifting Magnúsar og
Herborgar varð 1579. A þeim tíma voru upp
á sitt besta sumir þeirra austfirsku lögréttu-
manna sem 1543 voru látnir vera dóms-
menn í Egilsstaðadómum. Ekki fæ ég séð
að augljósir hagsmunir, t.d. Magnúsar
Þorvarðarsonar, hafi legið til þess að falsa
umrædd skjöl. Hins vegar hefi ég ekki
getað rakið hvernig eignarhald Egilsstaða
var á síðari hluta 16. aldar.
Árið 1552 virðist Þorsteinn Finnboga-
son sýslumaður hafa eignast hálfa Egils-
staði í jarðakaupum við séra Sigurð Jónsson
á Grenjaðarstöðum. Svo er að sjá sem
jörðin sé hér talin 20 hundraða en ekki 24
hundraða. Mig grunar að hér sé á ferðinni
hluti af Egilsstöðum, þ.e. þau 18 hundruð
sem Brandi Guðmundssyni voru dæmd á
sínum tíma. Það er mitt álit að Sesselja
Loftsdóttir hafi aldrei búið á Egilsstöðum
og ekki átt nema sex hundruð úr jörðinni og
það hafi verið sá hluti Egilsstaða sem hún
seldi Birni Jónssyni á Eyvindará 1540 og
hafi þau kaup haldist órift.
Niðurstaða
Ég tel víst að Guðrún Finnsdóttir sem
bréfabók Gissurar Einarssonar greinir frá að
hafi gefið Skálholtsstól Egilsstaði í próventu
sé sama konan og Guðrún Finnbogadóttir
sem nefnd er hjá Guðbrandi Þorlákssyni. Á
sama hátt er ég þess fullviss að Sesselja
Loftsdóttir hafi verið dóttir Lofts lögréttu-
manns Eyjólfssonar. Að Sesselja hafi verið
stjúpdóttir Guðrúnar Finnbogadóttur byggir á
því að skrifari hjá Gissuri biskupi Einarssyni
hafi skrifað inn eftir minni klausuna um
skyldleika lagskvenna Bjama Skeggjasonar
og snúið þar við staðreyndum. Vissulega má
gagnrýna það þegar heimildir eru teknar og
lesið úr þeim annað en þar stendur, og verður
hver að meta þá meðferð heimilda eins og
honum sýnist.
Ef ég ber saman heimildir þær sem til eru
um morðákæruna á hendur Sesselju og
Bjama þá virðast mér öll rök benda til að þar
154