Dagblaðið Vísir - DV - 21.11.2014, Blaðsíða 14

14 Fréttir Helgarblað 21.–24. nóvember 2014
Sjúklingar flakka milli
lækna og stofnana
n Skortur á heildarsýn í heilbrigðismálum á Íslandi n Of mikil áhersla á nýjan Landspítala n Legu-
Í
slenskt heilbrigðiskerfi má muna
fífil sinn fegurri. Legurými eru of
fá og álag á starfsfólk of mikið.
Ofuráhersla á nýjan Landspít-
ala hefur gert það að verkum að
aðrar heilbrigðisstofnanir hafa setið
á hakanum, uppbygging heilsugæsl-
unnar verið slæleg og nú er svo kom-
ið að sjúklingum er í auknum mæli
vísað frá þegar þeir leita sér aðstoð-
ar. Skortur er á langtíma heildarsýn
í heilbrigðismálum hér á landi og
þá er mikill kostnaður, tafir og óhag-
ræði af flakki sjúklinga milli lækna og
stofnana. DV ræðir hér við Vilhjálm
Ara Arason heimilislækni og Guð-
rúnu Bryndísi Karlsdóttur, sjúkraliða
og verkfræðing, sem hefur sérhæft
sig í skipulagi sjúkrahúsa, um bresti
heilbrigðiskerfisins.
Frá orði til athafna
Árið 2009 útbjó vinnuhópur innan
heilbrigðisráðuneytisins vinnuskjal
sem inniheldur áætlun um sam-
starf og verkaskiptingu milli heil-
brigðisstofnana á suðvesturhorni
landsins. Hagræðing áætlunarinn-
ar átti að nema 500–600 milljónum
árlega. Áætlunin ber heitið Frá orði
til athafna, en vinnuhópinn leiddi
Hulda Gunnlaugsdóttir, fyrrverandi
forstjóri Landspítalans. DV hefur
umrætt vinnuskjal undir höndum
en þar er meðal annars lagt til að
allri skurðstofustarfsemi verði hætt
á St. Jósefsspítala og að engar sólar-
hringsvaktir verði á skurðdeildum
Heilbrigðisstofnunar Suðurnesja og
Heilbrigðisstofnunar Suðurlands. Þá
er lagt til að allar flóknari fæðingar
flytjist til Landspítalans. Í stuttu
máli er lagt til að sameina stofnanir,
endurskoða starfsemi þeirra og færa
nær alla skurðþjónustu á Landspítal-
ann. Svo virðist sem áætlunin hafi að
mestu gengið eftir.
Skortur á legurými
Á sama tíma og stofnanir eru sam-
einaðar, og jafnvel lagðar niður, hefur
rúmum fækkað um 69 á Landspítal-
anum á síðastliðnum fimm árum.
Legurýmum á landinu hefur fækkað
á undanförnum árum og er því sífellt
fleiri sjúklingum vísað á Landspítal-
ann. Líkt og fjallað hefur verið um í
fréttum er rúmanýting á Landspítal-
anum nú yfir hundrað prósent. En í
hverju felst það?
Guðrún Bryndís Karlsdóttir hefur,
ásamt Auðbjörgu Reynisdóttur
hjúkrunarfræðingi, skrifað greinar
um heilbrigðiskerfið í Kvennablaðið
að undanförnu. Ein þeirra fjall-
ar einmitt um rúmanýtingarhlut-
fall. „Á legudeildum sjúkrahúsa
dvelja sjúklingar í mislangan tíma
og milli þess sem sjúklingur útskrif-
ast og annar kemur í hans stað er
rúmið tómt. Því er reiknað með að
full mönnun legudeilda miðist við
85 prósenta rúmanýtingarhlutfall.
Á bráðalegudeildum er þetta hlut-
fall 75 prósent því þá er gert ráð
fyrir „tómu rúmi“ fyrir sjúkling sem
kemur af bráðamóttöku. Ef rúma-
nýtingarhlutfall fer yfir öryggismörk
er deildin með of fáa starfsmenn til
að sinna sjúklingum,“ segir meðal
annars. Þá segir að dæmi séu um að
rúmanýtingarhlutfall á bráðalegu-
deildum Landspítala hafi farið langt
yfir hundrað prósent og að þetta
háa rúmanýtingarhlutfall sé skýr
vísbending um það starfsumhverfi
sem kerfið býður upp á; starfsmenn
séu of fáir til að geta sinnt sjúkling-
um á deildum og sjúklingum því vís-
að frá þar sem deildir séu yfirfullar.
„Þegar rúmanýtingin er orðin svona
mikil er alveg öruggt að fólki er vís-
að frá,“ segir Guðrún Bryndís í sam-
tali við DV.
Ofuráhersla á Landspítala
Hvað varðar áætlunina Frá orði til
athafna segir Guðrún Bryndís að
Hulda Gunnlaugsdóttir hafi fyrir
það fyrsta, sem fyrrverandi forstjóri
Landspítalans, verið vanhæf til verk-
efnisins. „Þetta er eins og að láta for-
stjóra Landsvirkjunar gera rammaá-
ætlun,“ segir hún. Aðspurð hvernig
megi lagfæra gallana og bæta heil-
brigðiskerfið segir Guðrún Bryndís
mikilvægast að endurvekja stofn-
anirnar úti á landi. „Þannig er hægt
að minnka álagið á Landspítalan-
um – því heilbrigðiskerfið er ekki
Landspítalinn. Þetta er tvennt ólíkt,“
segir hún.
Í annarri grein í Kvennablaðinu
gagnrýnir Guðrún Bryndís jafn-
framt áhersluna á nýjan Landspít-
ala. Hún segir þessa tuttugu ára
gömlu draumsýn búna að umturna
heilbrigðiskerfinu þar sem smærri
stofnanir hafi verið sameinaðar
þeim stærri og þjónusta verið bætt
með því að leggja hana af. Þá segir
Guðrún Bryndís nýjan Landspítala,
eða viðbyggingu við Landspítala,
ekki uppræta vandamálið hvað varð-
ar legurýmin. „Það verða jafn mörg
legurými í þessari nýju byggingu
eins og eru núna í Fossvoginum. En
Fossvogur á að loka. Þannig það er
ekki verið að bæta við legurýmum
og vandi kerfisins er sá að það vant-
ar legurými.“
Hentistefna á illa
við heilbrigðiskerfið
Vilhjálmur Ari Arason heimilis-
læknir starfar við heilsugæsluna í
Hafnarfirði og á slysa- og bráðamót-
töku Landspítalans. Hann hefur rit-
að margt um heilbrigðisþjónustuna
hér á landi. Hann segir að einn mesti
ágallinn í heilbrigðismálum þjóðar-
innar sé hentistefna eftir því hvernig
pólitískir vindar blása hverju sinni.
„Langtíma heildarsýn hefur vantað
til dæmis um uppbyggingu spítala-
þjónustu, göngudeildarþjónustu
svo og heilsugæslunnar, sérstaklega
á höfuðborgarsvæðinu. Yfirvöld lifa
í þeirri trú að heilbrigðiskerfið ís-
lenska sé það besta og nefna tölur
eins og háan meðalaldur og lágan
ungbarnadauða því til staðfestingar.
Þau gleyma hins vegar að tölu-
legar breytingar eiga sér langan að-
draganda og breytingarnar taka
lengri tíma en kjörtímabil einn-
ar ríkisstjórnar. Niðurskurður, og í
besta falli stöðnun á öllum sviðum,
hefur einkennt vinnubrögð ráða-
manna. Þeir telja að heilbrigðiskerf-
ið sé þegar of dýrt og að það taki of
stóra sneið af ríkisútgjöldum. Hér
eru málin leyst á skyndimóttöku í
stað heilsteyptrar heilsugæslu þar
sem eftirfylgni og fræðsla skiptir höf-
uðmáli eins og alþjóðlegar klínískar
leiðbeiningar gera ráð fyrir.“
Hagsmunaárekstrar
í læknastétt
Slælega uppbyggingu heilsugæsl-
unnar á höfuðborgarsvæðinu má að
mati Vilhjálms rekja til hafta á að-
gengi að heilsugæslulæknum. „Sjálf-
stæður rekstur var nánast bannaður
á sama tíma og sérfræðingar í öllum
öðrum sérgreinum máttu opna stofur
og rukka ríkið á sjálfstæðum töxtum.
Tilvísunarstríðið fyrir um 25 árum
tapaðist vegna andstöðu sérfræðinga
sem vildu leyfa óheftan aðgang að
sér. Við erum ekki enn búin að vinda
ofan af þessu og í flestum sérgreinum
eru hér fleiri læknar með sjálfstæð-
ar stofur en annars staðar á Norður-
löndum. Fáir vilja svo sinna veiku-
stu sjúklingunum sem hlaðast upp í
„Meirihluti starf-
andi heimilislækna
í dag hættir á næstu tíu
árum.
Áslaug Karen Jóhannsdóttir
Jóhann Hauksson
aslaug@dv.is / johannh@dv.is „Vandi kerfisins er
sá að það vantar
legurými
Heilbrigðis-
kerfi í molum
- 2. hluti -
Legurými of fá
Rúmum hefur fækkað
á Landspítalanum.
Mynd dV
Hentistefna í heilbrigðismálum
Vilhjálmur Ari Arason heimilislæknir kallar
eftir langtíma heildarsýn í heilbrigðismálum
á Íslandi. Mynd Sigtryggur Ari
„Heilbrigðiskerfið er ekki Landspít-
alinn“ Guðrún Bryndís Karlsdóttir, sjúkraliði
og verkfræðingur, segir of mikla áherslu
lagða á nýjan Landspítala. Mynd © róbert reyniSSOn
Botninn
200 g Ljóma
5 egg
4 dl sykur
4 dl hveiti
1 dl kakó
2 tsk lyftiduft
2 tsk vanillusykur
2 dl mjólk
Hitið ofninn í 200 gráður og
smyrjið skúukökuform.
Bræðið Ljómann og látið hann
kólna.
Hrærið egg og sykur þar til það
verður ljóst og létt.
Blandið hveiti, kakói, lyftidufti
og vanillusykri saman og sigtið
það út í deigið.
Setjið Ljóma og mjólk út í og
hrærið þar til deigið verður
slétt.
Hellið deiginu í bökunarformið
og bakið í miðjum ofni í 20–25
mínútur.
Skúffukaka
Glassúr
75 g Ljóma
1/2 dl sterkt ka‡
4 dl flórsykur
2 msk kakó
2 tsk vanillusykur
Bræðið Ljómann. Setjið
þurrefnin í skál og hrærið
saman við bræddan
Ljómann og ka‡ð.
Leyfið kökunni að kólna aðeins
áður en glassúrinn er settur á.
Setjið kókosmjölið yfir kökuna
og njótið.
PI
PA
R\
TB
W
A
•
S
ÍA
•
1
33
40
2