Tímarit hjúkrunarfræðinga - 01.02.2010, Blaðsíða 7

Tímarit hjúkrunarfræ›inga – 1. tbl. 86. árg. 2010 3
Í nóvember 2004 hélt Félag íslenskra
hjúkrunarfræðinga málþing um öryggi
sjúklinga og heilbrigðisstarfsmanna í
samstarfi við Læknafélag Íslands. Það
málþing var haldið í skugga niðurskurðar
á Landspítala en það ár var ársverkum
á spítalanum fækkað um 100. Ef horft
er lengra aftur í tímann og umræða um
öryggi sjúklinga skoðuð kemur í ljós að
kveikjan að slíkri umræðu er alla jafna
stjórnvaldsákvarðanir um fjármögnun,
breytingar á skipulagi þjónustunnar
eða breytingar á lögum er varða
heilbrigðisþjónustuna. Því miður verður
að segja að margar þessara ákvarðana
stjórnvalda virðast lítt ígrundaðar,
framtíðarsýn og heildarstefnu vantar.
Þegar heilbrigðisráðuneytið færist milli
stjórnmálaflokka er segin saga að flest
það sem ráðherrann á undan var búinn að
boða, og breytingaferli jafnvel þegar hafið,
það afturkallar hinn nýi ráðherra og jafnvel
gjörbreytir um stefnu. Dæmi um slíka 15
ára gamla „umpólun“ er tilvísanakerfið
sem heilbrigðisráðherra Alþýðuflokks var
að hrinda í framkvæmd árið 1995 en
heilbrigðisráðherra Framsóknarflokks lét
vera sitt fyrsta embættisverk að afturkalla.
Á síðasta ári sátu þrír heilbrigðisráðherrar
við völd! Slíkt er óviðunandi og óboðlegt
þegar jafn viðkvæm þjónusta og heil­
brigðis þjónustan á í hlut. Þegar slíkt
pólitískt umrót bætist ofan á fjárhagslegt
umrót er ekki von á góðu enda hafa nú
komið fram tvær tillögur sem eru fráleitar
með tilliti til öryggis sjúklinga.
Í heilbrigðisráðuneytinu er nú til skoðunar
að sameina Landlæknisembættið og
Lýðheilsustöð í þeim tilgangi, að því
er sagt er, að styrkja eftirlitshlutverk
Landlæknisembættisins. Rétt er að minna
á að aðeins tæp sjö ár eru liðin frá því
forvarnirnar voru teknar frá Landlæknis­
embættinu og færðar í nýstofnaða
Lýðheilsustöð. Þá átti að efla forvarnirnar.
Þegar ný lög um heilbrigðsþjónustu
voru sett árið 2007 voru jafnframt sett
ný lög um landlækni. Lagaleg skylda
embættisins hvað varðar eftirlit með
heilbrigðisþjónustu var stóreflt. Það
vakti athygli þegar lögin voru sett að
fjármálaráðuneytið taldi embættið ekki
þurfa viðbótarfjármagn til að sinna þessu
aukna hlutverki. Það hefur hins vegar
sýnt sig að Landlæknisembættið er allt
of fáliðað til að geta sinnt lögboðnu
eftirlitshlutverki sínu. Í stað þess að efla
embættið og gera því þannig kleift að
rækja hlutverk sitt og tryggja öryggi
sjúklinga þá á endanlega að draga úr því
tennurnar með því að hverfa til skipulags
sem aflagt var fyrir tæpum sjö árum.
Sýnu alvarlegra fyrir öryggi sjúklinga
eru ákvæði frumvarps til laga um
heilbrigðisþjónustu sem nú liggur fyrir
Alþingi. Á árabilinu 2003 til 2006 vann
hópur fagfólks og stjórnmálamanna
að endurskoðun á þágildandi lögum
um heilbrigðisþjónustu og smíði nýs
frum ­varps. Það frumvarp varð að
lögum 1. júlí 2007. Einn meginstyrkur
heilbrigðislaganna er að þar er skýrt kveðið
á um faglega ábyrgð á heilbrigðisþjónustu.
Þar er kveðið á um að á hverri heilbrigðis­
stofnun beri framkvæmdastjóri hjúkrunar
faglega ábyrgð á hjúkrun og deildarstjórar
hjúkrunar og yfirhjúkrunarfræðingar ábyrgð
á sínum einingum. Skýr lagaleg ákvæði
um ábyrgð á heilbrigðisþjónustu eru aldrei
mikilvægari en á niðurskurðartímum þegar
fjárhagsleg rök verða gjarnan faglegum
rökum yfirsterkari. Nú bregður hins vegar
svo við að heilbrigðisráðherra hefur lagt
fram frumvarp til laga um að fella úr
lögum um heilbrigðisþjónustu ákvæðin
um deildarstjóra og yfirhjúkrunarfræðinga.
Eingöngu fjárhagsleg rök eru færð
fram, engin fagleg rök. Í umsögn
fjárlagaskrifstofu fjármálaráðuneytisins
segir: „Frumvarpinu er ætlað að auka
möguleika á að einfalda skipulag og ná
fram aukinni hagræðingu og sveigjanleika
í starfsemi heilbrigðisstofnana.“ Fagleg
rök víkja fyrir hinum fjárhagslegu. Nú,
þegar verið er að sameina stofnanir,
þegar skipulagi Landspítala hefur verið
breytt, þegar heilsugæslustöðvar á
höfuðborgarsvæðinu hafa sameinast
undir einn hatt, er mikilvægara en
nokkru sinni að tryggja dreifstýringu í
heilbrigðisþjónustunni, að tryggja að
faglega hæfur stjórnandi stýri og sé hluti
af þeim hópi sem veitir þjónustuna.
Til að tryggja öryggi sjúklinga þarf að setja
fram heildstæða stefnu í heilbrigðismálum
hér á landi, stefnu sem hafin er yfir
dægurþras stjórnmálanna, stefnu sem
stæðist í megindráttum þó skipti verði
á heilbrigðisráðherrum. Heilbrigðisáætlun
til ársins 2010, sem samþykkt var
samhljóða á Alþingi 20. maí 2001, er vísir
í þessa átt. Nú, á tímum niðurskurðar og
stórtækra breytinga á heilbrigðiskerfinu, er
mikilvægara en nokkru sinni að sett verði
fram ítarleg heilbrigðisáætlun sem tryggi
gæði þjónustunnar og öryggi sjúklinga.
ÁKVARÐANIR STJÓRNVALDA ÓGNA ÖRYGGI SJÚKLINGA
Öryggi sjúklinga hefur mikið verið til umræðu síðustu vikur og mánuði í
kjölfar boðaðs niðurskurðar í heilbrigðiskerfinu. Flestir hjúkrunarfræðingar
hafa þegar fundið verulega fyrir samdrætti í mannafla og þjónustu. Margir
þeirra efast um að unnt verði að tryggja öryggi sjúklinga og starfsmanna ef
fjárveitingar til heilbrigðisstofnana verða minnkaðar jafn mikið og stefnir í.
Formannspistill
Elsa B. Friðfinnsdóttir.