Tímarit hjúkrunarfræðinga - 01.02.2010, Side 44

Tímarit hjúkrunarfræ›inga – 1. tbl. 86. árg. 201040
sjúklingurinn þurfi, það er hvað þarf
að gera fyrir þennan sjúkling á meðan
hann er á bráðamóttökunni. Inngripin
eða úrræðin eru skilgreind af kerfinu og
taka mið af því hversu víðtæk meðferð
sjúklings getur orðið (sjá töflu 2). Mynd 1
sýnir ferli forflokkunar í grófum dráttum. Í
upphafi þarf hjúkrunarfræðingur að meta
hvort sjúklingurinn þarf tafarlausa meðferð
(flokkur 1). Því næst er metið hvort um er
að ræða sjúkling sem má bíða. Þeir sem
geta ekki beðið eru þeir sem eru með
yfirvofandi hættuástand, svæsna verki
eða eru undir mikiu andlegu álagi (flokkur
2). Næst spyr hjúkrunarfræðingurinn sig
hversu mörg inngrip sjúklingurinn þurfi og
hver lífsmörk hans séu. Sjúklingur, sem
þarfnast tveggja eða fleiri inngripa en er
með lífsmörk innan viðmiðunarmarka, fer
í flokk þrjú. Í fjórða flokk fara sjúklingar
sem þarfnast eins inngrips en þeir sem
engin skilgreind inngrip þurfa samkvæmt
kerfinu fara í fimmta flokkinn. Til þess
að hjúkrunarfræðingur geti flokkað eftir
þessum lykilspurningum verður hann að
hafa víðtæka þekkingu á ESI­kerfinu sem
og starfsemi stofnunarinnar. Hann verður
auk þess að geta metið aðdraganda
veikinda eða slysa, ástand sjúklingins og
heilsufarssögu hans (Gilboy o.fl., 2005).
Byrjað var að vinna eftir ESI­kerfinu á
slysa­ og bráðadeild 14. apríl 2009.
Undirbúningur fyrir upptöku þess hófst
nokkrum mánuðum fyrr. Hann fólst fyrst
og fremst í að kenna hjúkrunarfræðingum,
að uppfæra skráningar og að semja og
útbúa fræðsluefni. Allt starfsfólk slysa­ og
bráðadeildar fékk fræðslu um breytingu
á vinnulagi og hvað fælist í því. Frá
heilbrigðisráðuneytinu fékkst 250.000
króna gæðastyrkur sem notaður var til
tölvukaupa.
Innleiðing kerfisins fólst í miklum
breytingum á verklagi við móttöku
sjúklinga á slysa­ og bráðadeild. Í fyrstu
voru helstu vandamál tengd skráningu
á forflokkun sjúklinga og aðlögun
hjúkrunarfræðinga að erfiðri starfsaðstöðu
við forflokkun. Með samstilltu átaki þeirra
sem vinna að forflokkun sjúklinga hefur
tekist að yfirstíga þessa þröskulda.
Innleiðingin hefur gengið vel en krafist
mikils af starfsfólki sem unnið hefur
hörðum höndum að þeim góða árangri
sem náðst hefur.
ESI-kerfið
ESI, Emergency severity index, er
fimm flokka forgangsröðunarkerfi fyrir
bráðamóttökur sem var upphaflega
útbúið af bráðahjúkrunarfræðingum og
bráðalæknum í Bandaríkjunum. Það hefur
náð víðtækri útbreiðslu frá því það var
fyrst tekið upp 1999. Rannsóknir hafa
sýnt á að ESI­kerfið er marktækt og
Tafla 2. Leiðbeiningar um forgangsröððun handa hjúkrunarfræðingi í móttöku.
áræðanlegt samanborið við önnur fimm
flokka kerfi (Eitel o.fl., 2003). ESI­kerfið
miðar að því að tryggja réttum sjúklingi
rétt úrræði á réttum stað og á réttum tíma.
Sérstaða ESI­kerfisins miðað við önnur
fimm flokka kerfi er að hjúkrunar­
fræðingurinn þarf að taka tillit til fjölda
þeirra inngripa sem reiknað er með að
I. Þarf tafarlausa meðferð? Er sjúklingur dauðvona?
< 1 mín. að meðferð eða endurmati.
Eitthvað af
eftirtöldu:
Barkaþræðing
Andar ekki
Púlslaus
Svæsin andnauð
SpO2 undir 90%
Bráð breyting á andlegu ástandi eða meðvitundarleysi.
Meðvitundarleysi er skilgreint þannig að sjúklingurinn svarar ýmist engu áreiti (U/AVPU)
eða eingöngu sársaukaáreiti (P/AVPU).
Eftirtalin atriði teljast EKKI björgunarinngrip: Uppsetning æðaleggs, O2 í nös/maska,
hjartarafsjá, EKG, blóðprufur.
II. Á þetta við? Yfirvofandi hætta:
< 10 mín. að meðferð og endurmati.
Er þetta sjúklingurinn sem fær síðasta rúmið? Skert meðvitund eða rugl. Bráð breyting
á meðvitund. Mikið andlegt álag, t.d. eftir nauðgun, heimilisofbeldi. Er ógnandi í hegðun.
Verkir ≥7 á verkjakvarða 0­10.
III. Fjöldi inngripa? Hvers má vænta út frá kvörtunum sjúklings?
Endurmat eftir 30 mín.
0 Saga og skoðun, strimlapróf, stix, uppsetning æðaleggjar, lyf um munn,
Tetavax, lyfseðill, símtal/ávísun til heilsugæslu, gifs, umbúðir og umbúðaskipti,
hækjur, fatli, spelkur.
1 Blóð­ og þvagprufur, hjartalínurit, röntgen, sneiðmynd, segulómun, ómun,
æðamynd, vökvagjöf í æð, lyf í æð eða í vöðva, úðalyf, álit sérfræðings,
sárasaumur, þvagleggur.
2 Slævingar, rétting brota.
Annað: Öll börn 13 ára og yngri flokkast a.m.k. í forgang 3. Allir eldri en 80 ára flokkast
a.m.k. í forgang 3.
IV. Lífsmörk og hættumerki:
Íhuga að flytja í forgang 2 ef lífsmörk teljast við hættumörk. Hiti hjá börnum – mæla alltaf
öll börn yngri en 3 ára: Öll börn 28 daga gömul og yngri með hita yfir 38,0° C flytjast í
flokk 2. 28 daga til 3 mánaða börn með hita yfir 38,0° C – þá hugleiða að flytja í flokk 2.