Þjóðmál - 01.12.2012, Qupperneq 61

60 Þjóðmál VETUR 2012
þess tíma sem íbúar Kanada og Bretlands
þurfa að þola . Þá má benda á að 40% af þeim
einstaklingum sem leita sér læknis meðferðar
utan heimalands fara til Bandaríkjanna . Loks
má nefna að Bandaríkin hafa lengi haft forystu
í meðferð krabbameinssjúklinga .
Til umhugsunar
L jóst er að rekja má fjölmargar orsakir hás kostnaðar bandarísks samfélags vegna
heilbrigðisþjónustu til ýmissa aðgerða stjórn-
valda fremur en til meintra galla hins frjálsa
mark aðar . Stjórn völd í Bandaríkjunum á
dög um síðari heimsstyrjaldar hefðu átt að
gera sér grein fyrir að ómögulegt er að stjórna
launa þróun með valdboði . Augljóst er að við
slíkar aðstæður munu vinnuveitendur leita
ann arra leiða til að keppa um starfsmenn . Þá
blasir við að bjóða ýmiss konar hlunnindi í
staðinn . Þegar vinnuveitendur fóru svo að
bjóða slík fríðindi í formi heilsutrygginga
var það minnsta sem stjórnvöld þess tíma
gátu gert að skattleggja þau að fullu . Þannig
hefðu starfsmenn ekki haft neinn hag af því
að vinnuveitendur þeirra hefðu milligöngu
um heilsutryggingar eða heil brigðisþjónustu
frekar en að þeir sæju um að kaupa í matinn
fyrir þá . Stjórnvöld gerðu hins vegar ekki neitt
fyrr en kostnaður vegna þessa óhagkvæma
fyrirkomulags var orðinn það hár að mikill
þrýstingur myndaðist á að stjórnvöld fyndu
leiðir til úrbóta . Í stað þess að ráðast á rót
vandans, þ .e . ofvaxið og óhagkvæmt heil-
brigðiskerfi með vinnuveitendur sem milli-
lag, ákváðu ráðamenn þess tíma að fjár-
magna heilsutryggingar til stórra hópa svo
að um munaði . Þessar niðurgreiðslur juk ust
svo ár frá ári og er nú svo komið að út gjöld
bandaríska ríkisins vegna heilbrigðis þjón ustu
eru orðin meðal þeirra allra hæstu í veröld-
inni . Á sama tíma fékk hið afbakaða heil-
brigðis kerfi á vinnumarkaði að þróast áfram
og síður en svo til hagkvæmari vegar . Þvert á
móti urðu heilsutryggingar á þeim vett vangi
æ víðfeðmari þannig að í mörgum til fellum er
ekki lengur um eiginlegar trygg ingar að ræða
heldur fyrirframgreidda heil brigðis þjón ustu
líkt og einkennir ríkis rekstur . Í þessu sam-
bandi hefur verið bent á að valkvæðar aðgerð-
ir, sem ekki njóta neinna opinberra nið ur-
greiðslna, eins og fegrunar aðgerðir og til tekn-
ar augn aðgerðir, hafi lækkað umtalsvert í verði
und a n farin ár og það þrátt fyrir að eftir spurn
hafi aukist . Slík dæmi gefa enn eina vís bend-
inguna um að víðtækar niðurgreiðslur í heil-
brigðis kerfinu geti snúist upp í andhverfu sína
með þeim afleiðing um að þjónustan verði
dýrari á endanum .
Bandaríkjamenn eru nú fastir í tvöföldu
heilbrigðiskerfi og bera bæði bera keim af
þeirri óhagkvæmni og sóun sem miðstýrðum
kerf um fylgja jafnan . Bandarísku lækna-
samtök in, með bakstuðningi stjórnvalda, og
hinar himin háu skaðabætur sem hið opinbera
réttar kerfi á til að dæma fólki vegna lækna-
mistaka, hafa svo skekkt heilbrigðismarkaðinn
enn frekar . Þessu væri öllu hægt að una ef
gæði heilbrigðiskerfisins væru þeim mun
meiri . En þótt gæði heilbrigðis þjón ustunnar í
Bandaríkjunum séu á margan hátt öfundsverð
er þau of dýru verði keypt . Bandaríkin eru
því ekki lengur gott dæmi um einkarekstur á
heilbrigðissviði . Þau eru hins vegar fyrirtaks-
dæmi um hvernig verðmætum er stundum
kastað á glæ í blönduðu hagkerfi .
Heimildir
The McKinsey Quarterly (nr . 2), 2009 .
OECD-heimasíða: Health Data 2012- Frequently
Requested Data .
Milton & Rose Friedman: Free to Choose, 1980 .
C-Span sjónvarpstöðin, 2000: Viðtal við Milton Friedman
(aðgengilegt á YouTube) .
Ron Paul: Heimasíða og ýmis myndbönd á vefnum .
Hoover-stofnunin, 2010: Viðtal við Gary Becker
(aðgengilegt á YouTube) .
Heimasíða NCPA: Scott Atlas, 24 . March 2009: Ten Facts
about American Health Care (pistill) .
Walter Block: Ýmis viðtöl á netinu .
Tom Woods: Heimasíða .