Gerðir kirkjuþings - 01.01.2011, Qupperneq 20

20

umdæmi en telst ekki til yfirstjórnar þjóðkirkjunnar. Þetta er ekki sagt hér til að draga
úr ábyrgð yfirstjórnar kirkjunnar á þeim mistökum sem hún sannanlega gerði heldur
til að fylgja því heilræði Ara fróða að hafa það heldur er sannara reynist. Þetta
hefur ýmsum, þar á meðal Ríkisútvarpinu, gengið miður vel að virða í umfjöllun um
þessi viðkvæmu mál.

Þjóðkirkjan stendur nú á krossgötum. Hún horfist í augu við sjálfa sig án þess að líta
undan. Verkefnið er knýjandi: Hún á að draga skýrar víglínur í baráttunni gegn
kynferðislegu ofbeldi. Hún á að hafa réttlæti og virðingu fyrir mannlegum til-
finningum og vanmætti fórnarlamba að leiðarljósi. Hún á að undirstrika það rækilega í
allri sinni framgöngu og boðun að kynferðislegt ofbeldi sé synd í kristnum
trúarskilningi. Hún á að umvefja þá sem til hennar leita og telja á sér brotið. Hún á að
styrkja þá og leiðbeina þeim og leitast við að koma málum í réttan farveg eftir því sem
unnt er. Hún á að veita skjól og fylgd, bæði fórnarlömbum og ógæfufólki. Allt þetta
getur kirkjan gert um leið og hún virðir í einu og öllu þá grundvallarreglu
réttarríkisins að sérhver maður skuli saklaus talinn þar til sekt hans er sönnuð.
Gleymum því ekki að aðgát skal höfð í nærveru sálar. Kirkjan eða einstakir
kirkjunnar menn, vígðir þjónar eða leikmenn, mega aldrei falla í þá freistni að taka sér
dómsvald, koma fram sem rannsóknarréttur eða úrskurðaraðili og handhafi sannleika
um sekt eða sýknu þeirra sem eru bornir sökum. Þá færi kirkjan sem siðferðilega
ábyrg stofnun inn á háskalegar brautir. Hlutverk kirkjunnar er fyrst og fremst að vera
til staðar, styðja og styrkja, fræða og uppörva, efla von og kærleika og vitund um
mannlega reisn og réttlæti. Aðeins þannig getur hún verðskuldað traust og trúnað.

Virðulega kirkjuþing og góðir gestir.
„Vont er þeirra ránglæti, verra þeirra réttlæti“, sagði Jón Hreggviðsson í
Íslandsklukkunni forðum tíð. Ekki verður hjá því komist að þessi fleygu orð leiti á
hugann þegar horft er til þess hvernig stjórnlagaráð hefur skilist við tilvist
þjóðkirkjunnar í tillögum sínum að nýrri stjórnarskrá. Þar er hlaupist undan þeim
vanda að kveða á um hvort hér á landi skuli vera þjóðkirkja eða ekki. Það
ákvörðunarvald er fengið Alþingi með orðunum: „Í lögum má kveða á um
kirkjuskipan ríkisins“ – rétt eins og sérstaka heimild þurfi í stjórnarskrá til að Alþingi
geti gegnt löggjafarhlutverki sínu! Hitt er þó sönnu nær að það hlýtur að vera einn af
grundvallarþáttum samfélagsins og því einn þráður í stjórnarskrá ef hin evangeliska
lúterska kirkja á áfram að vera þjóðkirkja á Íslandi. Þar að auki er það rangnefni að
tala nú um „kirkjuskipan ríkisins“ þegar fyrir liggur að þjóðkirkjan er ekki lengur
ríkiskirkja heldur sjálfstæð stofnun sem ber réttindi og skyldur að lögum. Með þessari
tillögugerð stjórnlagaráðs er því sköpuð óviðundandi óvissa. Þetta er raunar ekki eina
dæmið um ófullnægjandi frágang í hugmyndum um nýja stjórnarskrá og nægir þar að
nefna þær snörpu deilur sem risið hafa um stöðu og hlutverk forseta Íslands.

Í núgildandi stjórnarskrá, sem er að stofni til frá árinu 1874 og halda verður í heiðri
þar til ný stjórnarskrá hefur komið í hennar stað, er tvennt sem nýtur sérstakrar
verndar. Annars vegar þurfa breytingar á stjórnarskránni almennt að ganga í gegnum
það nálarauga að þær kalla á þingrof og samþykki tveggja löggjafarþinga, fyrir og
eftir almennar alþingiskosningar. Hins vegar eru breytingar á kirkjuskipaninni – og
þar með sú spurning hvort hér skuli vera þjóðkirkja eða ekki – háðar því að Alþingi
taki skýra ákvörðun um afnám þjóðkirkju og þjóðin fái að greiða atkvæði um þá
ákvörðun sérstaklega. Það nægir ekki að leggja fram tillögu að nýrri stjórnarskrá þar
sem engu er slegið föstu um þjóðkirkju á Íslandi. Í þjóðaratkvæðagreiðslu um slíka