Félagsbréf - 01.07.1962, Blaðsíða 25

FÉLAGSBRÉF
21
ins. Draumar þeirra um frjálst og höfðinglegt líf, varðveittir og
hafnir í hærra veldi í fornsögunum, hafa aldrei getað gleymzt niðj-
um þeirra. Okkur er ekki tamt að hugsa í hópum, heldur sem ein-
staklingar. En um fram allt er þetta lífsnauðsyn. Nógir aðrir verða
til að minna okkur á smæðina. En hvað yrði af okkur sem þjóð, ef
við værum sífellt að einblína á fámenni, fátækt og vanmætti? Ef við
værum ekki svolítið brjálaðir í aðra röndina?
Aldrei hefur þessu verið lýst af svo snillilegum skilningi sem
í lítilli sögu eftir Jón Trausta: Þegar eg var á freigátunni.
Maðurinn, sem er látinn segja söguna, fær sér flutning milli
tveggja hafna með Hrólfi gamla, sem er að fara í útilegu á fjögra
manna fari. Þetta er snemma vors, rosaveður og þrútinn sjór.
Hrólfur stýrir fleytu sinni, sem titrar eins og laufblað á öldunum,
af þeirri list, að sögumaður horfir á það hugfanginn. En allt í einu
heyrir hann gamla manninn segja stundar hátt upp úr eins manns
hljóði: „Þegar eg var á freigátunni!" Hann fer að hlusta, og Hrólf-
ur heldur áfram að tala við sjálfan sig. Fyrst er eins og hann sé að
rifja eitthvað upp, sem hafi gerzt fyrir löngu: hann hafi bjargað
stóru herskipi, sem hafði villzt af leið, með því að fara um borð,
taka sjálfur við stjórn, skipa fyrir, heimta blinda hlýðni, — stýra
úr skerjakreppunni út á rúmsjó og sýna þar, hversu djarft mætti
sigla einni freigátu, ef rétt væri á haldið. En smám saman er eins
og þessi endurminning og líðandi stund renni saman. Hrólfur er
nú á freigátunni, ekki á bátskelinni sinni.
Sögumaður spyr einn hásetann í hljóði: „Hefur hann nokkurn
tíma verið á herskipi?“ Og hásetinn hvíslar aftur: „Biddu fyrir þér!
Aldrei á ævi sinni. Þetta rugl liefur komið yfir hann seinustu árin,
■eftir að hann missti einkason sinn, mesta efnismann, í sjóinn."
Nú fer farþeganum ekki að lítast á blikuna. Hann er á þessu
bátkríli í stórsjó, og maðurinn, sem heldur um stýristaumana og
hefur líf hans í hendi sér, er ekki með öllum mjalla. Ekki þarf
annað en Hrólfur gleymi því eitt andartak, hvað hann er að gera
og má gera. Þá er úti um allt. Sögumanni rennur kalt vatn milli
skinns og hörunds.
En hásetinn hughreystir hann. Hann þekkir Hrólf og hefur
margsinnis heyrt hann tauta svona. Karlinn er alveg jafnöruggur
við stýrið, þó að hann sé að bulla þetta. Allir keppast um að kom-