Félagsbréf - 01.07.1962, Blaðsíða 39

FÉLAGSBRÉF
35
umboðsmenn, fé hans fraus inni og glataðist, og hún gerði hann aftur í
svipinn fátækan eins og hann var hér áður en hann lagði í viking sína.
En Kristmann svaraði örðugleikunum á sama hátt og fyrr. Hann axlaði
sína byrði og vann. Hann var kominn til þess að nema móðurmál sitt að
nýju. Hann var kominn til þess að skapa sér listrænan bókmenntastíl á
tungu feðra sinna. Hann var kominn til að rita bækur og endurrita á
íslenzku þær bækur er gert höfðu hann frægan mann á erlendum tungum.
Síðan hefur hann verið síritandi, sílesandi, sínemandi. Síðasti árangur
þessa starfs eru þrjú bindi ævisögu hans, ísold svarta, Dægrin blá og Log-
inn hvíti. Þessar bækur eiga eftir að verða lesnar langt fram á komandi ár.
Æskufólkinu í landinu mun lengi leika hugur á að lesa sögu allslausa
borgfirzka sveinsins, sem ævintýrin sátu fyrir, hvar sem hann fór og gerði
framkvæmd sinnar einu meðvituðu köllunar að ævintýri.
Eftir að Kristmann var orðinn viðurkenndur rithöfundur í Noregi lifði
hann við glæsilegan hag, tók ríkan þátt í menningar- og samkvæmislífi borg-
arinnar, umgekkst menntamenn og skáldbræður, ferðaðist víðsvegar um
Evrópu og varð heimamaður í menningarlífi samtíðar sinnar. Það er lán
hans að hann vinnur svo skjótt afdráttarlausan sigur. Það opnar honum
hvarvetna dyr, svo að hann eignast þarna mörg frjó þroskaár, áður en
hann er orðinn of gamall. Jafnframt þessu er hann sívinnandi. Eftir heim-
komuna hefur hann miklu kyrrara um sig. Aðstæðurnar kreppa að honum,
en hann heldur gleði sinni, starfar af kappi og ræktar í tómstundum einn
fegursta og efalaust fjölskrúðugasta jurtagarð á Islandi. Osló og Evrópa urðu
Kristmanni sá skóli, sem litla Reykjavík hefði aldrei getað orðið honum,
þó að hún hefði borið hann á höndum sér frá því að hann steig hér
fótum á land. I þeim skóla varð Kristmann ágætur rithöfundur á norska
tungu — en vann æviverk sitt fyrst og fremst þeirri ættjörð, sem hafði
verið honum drjúg í arfgjöfum en hörð í fóstri. Hann hafði þann metnað
að láta betur goldið, en til var gert.
Það liggur í augum uppi að í svo umfangsmiklu höfundarverki sem
Kristmanns er ekki allt jafngilt. En maðurinn mælist við það, hvert hann
komst lengst — og hvar hann stóð hæst. — í skáldskap Kristmanns Guð-
mundssonar er svo mikið af tærri fegurð, frjórri hugkvæmni, djúpum mann-
skilningi, dugandi persónusköpun — dramatiskri þenslu, að mörg veður og
sterk þurfa um hann að gnýja, þangað til tindar hans eru veðraðir í grunn.