Félagsbréf - 01.07.1962, Blaðsíða 30

26
FÉLAGSBRÉl'
skapnum eða lestrinum og fólkið ræddi
um hættina, sem skáldin notuðu, um
torskilin lieiti eða kenningar, um at-
burðarás og persónur rímnanna eða
sagnanna, lagði dóm á orsakir og af-
leiðingar í atburðarásinni og á gerð
og breytni sögufólksins. Var ekki að-
eins rætt um fólkið, sem lýst er í Is-
lendingasögunum, sem sannsögulegt,
beldur og um ýmsar þær persónur, sem
frá segir í skáldsögum íslenzkra höf-
unda. Börnin tóku mjög snemma að
hlýða á það, sem kveðið var eða lesið
og þá ekki síður á umræður fullorðna
fólksins, og auk þess voru þeim sagðar
sögur, bæði bóksögur og sögur af at-
vikum, sem geymzt höfðu í minni
manna eða sögumaðurinn liafði sjálfur
lifað. Því var það, að leshugur barn-
anna vaknaði mjög snemma, þau eign-
uðust tiltölulega ung allmikinn orða-
forða, lærðu að skilja einfaldasta
skáldamál og fengu tilfinningu fyrir
kveðandi. Ennfremur varð þeim tamt,
hverju eftir sinni greind, að leita or-
saka og afleiðinga í því, sem þau
heyrðu, leggja dóm á gerð og breytni
sögufólksins og á sennileik sagnanna.
Af öllu þessi leiddi það, að þeim
veittist ekki ýkja örðugt, jafnvel í
fyrstu, að lesa bækur, sem alls ekki
voru að orðfæri, frásagnarliætti eða
efni ætlaðar börnum -— og ginu þar
ekki við hverju einu dómgreindarlaust.
En bókstaflega allt var lesið sem í náð-
ist, og fengu börn og unglingar bækur
að láni af næstu bæjum og úr lestrar-
félögum, þar sem þau voru starfandi.
Ljóð munu flest börn innan við ferm-
ingu liafa síður kosið til lestrar cn
sögur, ef þau áttu á hvoru tveggja völ,
en öll börn lærðu fjölda lausavísna, og
á flestum heimilum iðkuðu l)örnin þá
skemmtun að kveðast á. Ég hcf spurt
allmargt af fólki, sem er á svipuðum
aldri og ég, hvaða bókum það bafi haft
mest yjidi af í æsku. Af ljóðum hafa
flestir tilnefnt Friðþjófssögu Tegnérs
og Svanhvít, Þyrna Þorsteins Erlings-
sonar og ljóð Guðmundar Guðmunds-
sonar og Gríms Thomsens, en taka um
leið fram, að aðallega bafi þeir sótzt
eftir alls konar sögum, frumsömdum
og þýddum. Þar er einkum nefnt til
úrval úr þjóðsögum Jóns Árnasonar,
af íslendingasögum Njála, Grettissaga,
Laxdæla, Gísla saga Súrssonar og Harð-
ar saga og Hólmverja, af ísl. skáld-
sögum Mannamunur Jóns Mýrdals og
síigur Jóns Thoroddsens, Brynjólfur
biskup eftir Torfhildi Hólm, dýrasög-
ur þeirra Þorgils gjallanda og Guð-
mundar Friðjónssonar og Halla og
Heiðarbýlissögur Jóns Trausla. Af
þýddum sögum Þúsund og cin nótt,
Kátur piltur eftir Björnson, Davíð
skyggni eftir Jónas Lie, Sæfarinn og
Umbverfis jörðina á 80 dögum cftir
Jules Verne, Sjómannalíf cftir Kipling,
Námar Salómons og Allan Quatermain
eflir llaggard — og af sögum þeim,
sem Jóbann Jóhannesson jós yfir þjóð-
ina, Kapítóla, Valdimar munkur og
Börn óveðursins; af ársritum og mán-